Multicultispotting in Neukölln

Lang voor Merkel zich uitsprak was een landgenoot haar voorgegaan in Berlijn. Bezirksbürgermeister Heinz Buschkowsky, burgervader van het district Neukölln, verwierf in 2004 in Duitsland al naam en faam toen hij de diverse samenleving, met name in zijn eigen district, mislukt noemde. De sociaaldemocraat doelde daarbij op het noordelijke deel van Neukölln, waar de helft van de 150.000 inwoners immigranten zijn. Twee jaar later haalde Neukölln opnieuw de Duitse nationale pers, deze keer direct uit het veld. Wanhopige leerkrachten van de Rütlischule in Noord-Neukölln stuurden een brandbrief naar de Berlijnse onderwijssenator. De agressie van de leerlingen was niet meer te harden, schreven ze, waarop ze vroegen om de school te sluiten.

Heinz Buschkowsky deed recent opnieuw stof opwaaien met zijn boek Neukölln ist überall (2012). Daarin beschrijft hij Neukölln als een broedplaats voor brutale foutparkeerders, met luxeauto’s in het bezit van werkloze migranten, straatgevechten, kinderen die kinderen afpersen, anderstalige ouders die niet geïnteresseerd zijn in hun kinderen en kinderen die dat niet zijn in school. Nuance ligt niet in de aard van de man, hij wil naar eigen zeggen met de naakte waarheid het integratiedebat aanzwengelen en mensen tegelijk responsabiliseren. Voor de een is Buschkowsky een “welkome provocateur” die de vinger op de wonde legt. Voor de ander is hij iemand die met zijn uitspraken mensen uitburgert en niet inburgert.

Maar hij krijgt ook weerwerk. Nu, zes jaar later, staat de Rütlischule, na een grondige opknapbeurt dankzij bakken projectgeld, bekend als een multiculturele modelschool, een die erin slaagde om uit het dal te klimmen. En Neukölln zelf scheen ook te willen volgen. Noord-Neukölln onderging de laatste jaren een opvallende transformatie. Door de lage huurprijzen, de goede verbinding met het centrum van de stad en het non-conformistische kantje dat de undergoundpioniers hier koesteren, vestigden zich steeds meer studenten en kunstenaars in dit stadsdeel, dat intussen als Kreuzkölln (van Neukölln en het aangrenzende Kreuzberg) bekendstaat. Weerlegt Neukölln de stelling van doemdenkers dat multicultureel samenleven een onmogelijke opdracht is – of niet?

Om Neukölln te verkennen, gingen we op zoek naar twee begeleiders. We zochten geen onderzoekers, politici of opiniemakers, wel twee bewuste burgers die tekenen voor een multiculturele woonbuurt. Striptekenares Judith Van Istendael woont in Molenbeek, de gemeente waar bedrijven wegtrekken en waar media vooral komen als ze op oorlogspad willen gaan. Actrice en regisseur Nadia Abdelouafi woont in Borgerhout, het Antwerpse district dat stilaan van de koosnaam ‘Borgerokko’ af schijnt te raken. We verkenden samen het schizofrene karakter van Neukölln, en verbonden de puntjes tussen Berlijn, Molenbeek en Borgerhout.

We zagen de actiegroep Kotti-und-Ko, huurders die de stijgende huurprijzen als gevolg van de gentrification aan de kaak stellen. De Turkse kunstenaar Aykan Safoglu, zelf vijf jaar in Berlijn, leidde ons rond in ‘zijn Neukölln’, bekeken vanuit het standpunt van tolerantie en veranderlijkheid. We bezochten een concentratieschool, wandelden over de Turkse Karl-Marx-Strasse en de Arabische Sonnenallee, zagen buurtopbouwwerken rond de Reutplatz, dronken granenkoffie en aten biobroodjes in hippe eetbarretjes, gingen op zoek naar grauwheid in Röllberg maar verwonderden ons over het overschot aan groen en gevallen blad in de straten, we zagen de uitgestrektheid van de vroegere luchthaven Tempelhof met zijn spontane volkstuintjes.

Met warme thee en koffie gingen we, een paar uur voor de terugvlucht naar België, bij elkaar zitten om die indrukken te vergelijken.

Lees het vervolg van dit artikel in ‘Het hoeft niet gezellig te zijn, maar segregatie is uit den boze’