Oliewinning bedreigt beschermd natuurgebied in zuidelijk Afrika

Een groot deel van het exploratiegebied in zowel Botswana als Namibië valt binnen het Okavango-stroomgebied, dat uitmondt in de Okavangodelta die de grootst overgebleven populatie bedreigde savanne-olifanten herbergt, net als tientallen andere bedreigde of kwetsbare diersoorten zoals neushoorns, wilde honden en schubdieren.

Freek Van Ootegem / Pixabay (CC0)

Natuur- en milieuactivisten roepen op tot internationale actie. Ze maken zich grote zorgen over het plan om een ​​enorm olieveld aan te leggen in beschermd natuurgebied bij de Okavango-delta, een van de laatste wildernissen van Afrika.

Het Canadese olie- en gasbedrijf ReconAfrica heeft een vergunning gekregen voor olieboringen voor ruim 34.000 vierkante kilometer land in Noord-Namibië en Botswana. Het gebied overlapt met het beschermde natuurgebied Kavango-Zambezi (KAZA), dat land omvat in Angola, Botswana, Namibië, Zambia en Zimbabwe.

Natuurbeschermers vrezen dat het project enorme schade zal aanrichten aan het milieu en het ecosysteem van de delta.

Een groot deel van het exploratiegebied in zowel Botswana als Namibië valt binnen het Okavango-stroomgebied, dat uitmondt in de Okavango-delta. De beroemde delta is Unesco-werelderfgoed en herbergt de grootst overgebleven populatie bedreigde savanneolifanten, net als tientallen andere bedreigde of kwetsbare diersoorten zoals neushoorns, wilde honden en schubdieren. In het gebied wonen ook 200.000 mensen.

Natuurbeschermers vrezen dat het project enorme schade zal aanrichten aan het milieu en het ecosysteem van de delta. Ook zijn ze bang voor de risico’s voor de reeds bedreigde dieren die hier leven en de gevolgen voor het levensonderhoud van de honderdduizenden bewoners van het gebied.

Aandacht van milieuorganisaties

Nu internationale media-aandacht voor het project is toegenomen, hebben ook enkele buitenlandse politici hun zorgen geuit. Zo drongen de Amerikaanse senator Patrick Leahy en het congreslid Jeff Fortenberry er bij hoge functionarissen op aan een ​​overheidsonderzoek naar het project in te stellen in het kader van de Delta Act, die bedoeld is om gebieden zoals de Okavango-delta te beschermen.

Ook zeggen groepen die het bewustzijn rond het project willen vergroten, dat internationale samenwerking nodig is. Zij stellen dat van buiten Afrika druk moet worden uitgeoefend om te verhinderen dat het project doorgaat.

‘Er is maar één wereldwijd CO2-budget, en dit project zal er veel van verbruiken.’

Ina-Maria Shikongo, een Namibische activiste van Fridays for Future Windhoek, dat een publieke campagne tegen het project heeft gevoerd: ‘We hebben geen andere keuze; dit moet stoppen. Lokale en internationale samenwerking is nodig, want dit raakt niet alleen ons hier, maar de hele wereld.’

Ze doelt op het potentieel van 120 miljard vaten olie die volgens rapporten van ReconAfrica zelf in dit veld te winnen is. ‘Denk je eens in wat alle ophoping van gifstoffen en uitstoot zal doen met de toch al stijgende temperaturen in de wereld!’

‘Hoewel wij in het mondiale zuiden de effecten van dit soort projecten het meest voelen, voelt het noorden ze nu ook met hittegolven. Alles in de wereld is met elkaar verbonden. Er is maar één wereldwijd CO2-budget, en dit project zal er veel van verbruiken.’

Diego Delso / Wikimedia (CC BY-SA 4.0)

Fracking

ReconAfrica begon eind vorig jaar met testboringen in Namibië; bij succes zullen er waarschijnlijk honderden boorputten volgen in het gebied. De mogelijkheid om 120 miljard vaten olie te genereren, zoals het bedrijf suggereert, maakt van dit project een van de grootste olievondsten in jaren.

Hoewel de licenties in 2015 zijn verleend, is de kritiek op het project het afgelopen jaar sterk toegenomen. Dat komt onder meer doordat nieuwe gegevens suggereren dat het bedrijf gebruik zal maken van fracking, een methode waarmee vloeistof onder hoge druk in ondergrondse rotsen wordt gespoten om olie en gas te winnen.

‘De zorgen zijn terecht. En fracking zal verwoestende gevolgen hebben als het gaat om waterwegen en luchtvervuiling.’

Fracking is in sommige landen verboden en wordt gelinkt aan ernstige watervervuiling. En bedreiging van de regionale watervoorziening is precies waar de milieuactivisten bang voor zijn.

Shikongo: ‘We hebben een zeer kwetsbaar ecosysteem, we zijn afhankelijk van water dat zich onder de grond bevindt. De fauna, de lokale bevolking: ze zijn allemaal volledig afhankelijk van water. Als dat vergiftigd is, kan het het lokale voedselsysteem vernietigen.’

Ook Rosemary Alles, medeoprichter van de actiegroep Global March for Elephants and Rhinos, maakt zich zorgen: ‘ReconAfrica blijft ontkennen dat fracking in de planning staat. Maar het is echt niet zeker dat het bedrijf dat niet zal doen. De zorgen zijn terecht. En fracking zal verwoestende gevolgen hebben als het gaat om waterwegen en luchtvervuiling.’

Onrust voor olifanten

Ondertussen zijn er ernstige zorgen over de impact van de boringen op de wilde dieren, met name de 130.000 olifanten die de Okavango-delta huist.

Natuurbeschermers wijzen erop dat de trillingen die het verkennende werk en het seismisch onderzoek veroorzaken, de olifanten kunnen storen. Ook zouden de bouwwerkzaamheden, aanleg van wegen en het bijbehorende verkeer de dieren van hun vaste migratieroutes kunnen afhouden en ze dichter naar dorpen en landbouwgebieden kunnen drijven. Dat zou het voor stropers makkelijker maken de tot nu toe ontoegankelijke leefgebieden van olifanten binnen te dringen.

Een medewerker van een regionale natuurbeschermingsorganisatie, die niet met naam genoemd wil worden, zegt: ‘Als dit bedrijf naar olie mag gaan boren in de Delta, zou dat een milieumisdaad zijn met verwoestende gevolgen voor de natuur. En wat betreft de gevolgen voor de olifanten: totdat we de omvang van de operatie kennen, is het moeilijk om die precies in te schatten. Maar de geschiedenis leert dat oliewinning altijd een milieuramp betekent en dit project valt precies in de laatste wildernis binnen het laatste bastion voor olifanten: de KAZA.’

Een kudde olifanten in het stroomgebied van de Okavango

piqsels (CC0)

Lokale gemeenschappen niet geraadpleegd

Het project zal ook gevolgen hebben voor lokale gemeenschappen en boeren. Er zijn zorgen dat deze groepen niet voldoende zijn betrokken bij overleg over het project.

Het Britse Bureau voor Milieuonderzoek EIA wijst op de honderden actieve boerderijen in het boorgebied van ReconAfrica. In een recent persbericht noemt EIA het ‘verre van transparant hoe en of deze gemeenschappen zijn geraadpleegd’.

ReconAfrica probeert de angsten weg te nemen, door te zeggen dat het licenties heeft gekregen voor verkennend werk dat fracking niet toestaat.

Zo vonden veel openbare raadplegingen over het olieproject online plaats, terwijl de overgrote meerderheid van de bewoners van het vergunningsgebied beperkte of geen toegang tot internet hebben, zo stelt EIA. De vergaderingen die wel fysiek plaatshadden, waren vanwege de covid-19-pandemie moeilijker te bezoeken. Bovendien zijn vergaderingen regelmatig in het Engels gehouden; voor veel locals niet de eerste taal. ‘Het is onduidelijk of hun stem is gehoord’, aldus EIA.

ReconAfrica probeert deze angsten weg te nemen, door te zeggen dat het licenties heeft gekregen voor verkennend werk dat fracking niet toestaat. Het bedrijf herhaalt alleen geïnteresseerd te zijn in conventionele olieboring. Ook zegt het dat de openbare raadplegingen goed werden bezocht door de lokale bevolking – al wordt dat laatste sterk betwist.

Economische en sociale ontwikkeling

ReconAfrica stelt in officiële verklaringen dat het gelooft dat de regionale energiesector kan worden ‘ontwikkeld op een ecologisch en sociaal verantwoorde manier, die de ontwikkeling en facilitering van de nodige economische en sociale voordelen ondersteunt’.

Het benadrukt de economische voordelen en zegt dat het banen en groei naar de regio zal brengen - iets wat ook overheidsfunctionarissen beweren. Ook heeft het bedrijf toegezegd maatregelen te nemen om mogelijke problemen met geluidsoverlast en trillingen, die de plaatselijke fauna aantasten, aan te pakken.

Critici plaatsen vraagtekens bij de legitimering van de milieurapportages die voor het project zijn uitgevoerd. ReconAfrica verwerpt deze kritiek, net als de suggestie dat het niet aan de wettelijke vereisten voor het project voldoet.

‘Dit project zal wel wat inkomsten genereren, maar het verstoort het levensonderhoud van miljoenen mensen.’

In officiële verklaringen benadrukt het bedrijf ‘toegewijd te zijn om nauw samen te werken met, en onder direct toezicht van, de regeringen in beide landen, evenals hun regionale en traditionele autoriteiten, om ervoor te zorgen dat we voldoen aan de relevante wetten en regelgeving in alle stadia van ons werk.’

Tom Alweendo, minister van Mijnbouw en Energie van Namibië, zei eerder dit jaar: ‘Elke hoeveelheid olie die commercieel levensvatbaar is, betekent veel voor onze economie. Niet alleen qua werkgelegenheid, maar ook voor de schatkist.’

Neokoloniaal systeem

Maar milieuactivisten betwijfelen of de beweerde voordelen voor de lokale economie werkelijk zo groot zijn. Ook zetten ze hun vraagtekens bij de gedachte achter een dergelijk project, aangezien het Internationaal Energieagentschap kort geleden nog aankondigde dat er vanaf dit jaar geen nieuwe olie- en gasvelden mogen worden geëxploiteerd. Die stop zou ervoor moeten zorgen dat de wereldwijde energiegerelateerde CO2-uitstoot in 2050 tot nul wordt teruggebracht - om de opwarming van de aarde binnen veilige grenzen te houden.

Shikongo van Fridays For Future: ‘Dit project zal wel wat inkomsten genereren, maar het verstoort het levensonderhoud van miljoenen mensen. De olie moet in de grond blijven.’ Ze herhaalt de oproep tot wereldwijde samenwerking om dit soort projecten te stoppen, die bovendien een ‘neokoloniaal’ karakter hebben waar een einde aan moet komen.

‘We moeten dit neokoloniale systeem uitroeien – Afrika kan niet langer worden behandeld als een hulpbron voor het mondiale noorden. Het zuiden en het noorden moeten samenwerken, want dit raakt ons allemaal.’