De politieke en economische crisis in Venezuela wordt week na week grimmiger en uitzichtlozer. Orlando Verde vroeg drie Venezolaanse auteurs om hun samenvatting van de toestand in in hun land. Drie getuigenissen over versnellend verval, opgesmukt autoritarisme en het wachten op een feest.
De Venezolaanse situatie opvolgen is geen eenvoudige taak. Ben je een paar dagen afgeleid, dan heb je de zoveelste grote ommekeer gemist en moet je weeral kranten, twitteraccounts en tv-opnames uitpluizen om up to date te geraken. Zo was er vorige week de onduidelijke en eenzijdige stopzetting van een referendumproces door de Maduro-regering. Onmiddellijk was er sprake van dictatuur, zelfs vanuit de meest voorzichtige hoeken.
Met de hoop dat verschillende stemmen een beter idee zullen geven over de huidige stand van zaken van de Venezolaanse revolutie heb ik aan drie mensen een vrije bijdrage gevraagd: in ongeveer 3000 leestekens proberen ze de huidige situatie samen te vatten.
Gustavo Mérida is schrijver en cultuurjournalist voor de regeringsgezinde krant Ciudad CCS. Manuel Llorens is psycholoog en columnist bij PRODAVINCI en is een van de vele Venezolanen die vandaag politiek dakloos zijn, omdat ze zich niet vertegenwoordigd voelen door regering noch oppositie. Allebei wonen ze in Caracas.
Sasha Ojeda Mendoza is een Venezolaans-Nederlandse politicologe en is een van de weinige Venezuela-kenners van de Lage Landen. Drie Venezolanen die al mijn respect verdienen, los van hun politieke identiteit. Drie Venezolaanse stemmen, met de hoop de woelige actualiteit van el país de lo posible een beetje beter te begrijpen.
Aanhangers van Chavez en Maduro tijdens de verkiezingen van 2013
LuisCarlos Díaz (CC BY-NC 2.0)
Venezuela: naar dictatuur of revolutie?
Sasha Ojeda Mendoza
Sasha Ojeda Mendoza
bron: twitterprofiel
Als ik alle gesprekken met mijn familieleden van de afgelopen 10 jaar kon afspelen, zou ik het langzame verval van het land terughoren in hun verhalen. Ik merk dat ik de afgelopen jaren steeds minder zin heb in die gesprekken. Onderbewust vermijd ik ze omdat het één ding is om de economische chaos, armoede en honger in artikelen te lezen, maar het is een heel ander verhaal om te horen hoeveel kilo’s je oma is afgevallen.
Venezuela verkeert op dit moment in een diepe economische crisis. De regering betaalt liever zijn schuldeisers dan voedsel en medicijnen te kopen voor zijn bevolking, waardoor de bevolking op dit moment honger lijdt en de gezondheidszorg in een soort oorlogssituatie verkeert.
Bij de verkiezingen van afgelopen december heeft de oppositie voor het eerst in 18 jaar een meerderheid in het parlement verkregen. Sinds het aantreden van het nieuwe parlement heeft de regering het parlement genegeerd. Ministers zijn bij wet verplicht om voor het parlement te verschijnen op afroep, maar ze komen niet opdagen. Op 14 oktober heeft de president de begroting voor 2017 ondertekend, zonder deze naar het parlement te sturen, terwijl dat constitutioneel verplicht is. Het hooggerechtshof zette zijn begroting door. Hetzelfde hooggerechtshof is dit jaar ingezet om nagenoeg elke beslissing van het nieuwe parlement te blokkeren.
De enige uitweg die de oppositie nog had was het referendum.
De enige uitweg die de oppositie nog had was het referendum. In Venezuela kan een president vanaf de helft van zijn ambtstermijn teruggeroepen worden via een referendum. Gebeurt dit in de laatste twee jaar van zijn ambtstermijn, dan komen er geen nieuwe verkiezingen, maar neemt de vice-president zijn taken over.
De oppositie probeert sinds begin dit jaar een referendum van de grond te krijgen, maar de regeringsgezinde kiesraad heeft er alles aan gedaan om het proces, waarbij handtekeningen opgehaald moeten worden, te vertragen. De algemene verwachting was dan ook, dat het referendum zodanig vertraagd zou worden dat na de afzetting van Maduro, de vice-president de rit zou uitrijden tot 2019.
De nationale kiesraad zette vorige week een streep door de plannen voor het referendum. Een paar dagen voordat kiesgerechtigden naar de stembureaus zouden gaan om voor de tweede ronde hun handtekening te registreren, besloot de kiescommissie abrupt het proces op te schorten, omdat er gefraudeerd zou zijn met handtekeningen.
Ook zijn de gouverneurs- en gemeentelijke verkiezingen zonder opgave van reden een half jaar uitgesteld. De oppositie had in april al 2 miljoen handtekeningen verzameld in de eerste ronde van het referendumproces, 10 keer het benodigde aantal.
Dit lijkt de laatste druppel te zijn voor velen. Sinds vorige week merk ik dat men het makkelijker vindt om Maduro een “dictador” te noemen. ‘We komen hier niet uit via verkiezingen’, hoor ik mijn oma zeggen. En ‘calle, calle y mas calle’ hoor je de demonstranten roepen; de straat op en niet weg gaan tot er verandering is.
De oppositie reageerde ook fel: tijdens een ad hoc vergadering op zondag verklaarden ze dat de regering een staatsgreep heeft gepleegd door ‘alle publieke lichamen in te lijven en in de constitutie verankerde verkiezingen te verhinderen’. De zitting werd verstoord toen een gewapende groep regeringsaanhangers het parlement binnendrong, vermoedelijk om de televisiekijkers te overtuigen van de nog bestaande steun voor de regering.
Het dilemma is dat het leger ofwel de afzetting van de president moet toelaten of gedwongen wordt om op te treden tegen een hongerige bevolking.
Om de situatie nog iets onoverzichtelijker te maken bracht Maduro op maandag een onaangekondigd bezoek aan het Vaticaan. De Paus probeert op verzoek van de oppositie al een jaar een dialoog op gang te brengen met de regering. De president zei in te gaan op het uitstaande voorstel van de Paus om als mediator op te treden, maar voor de oppositie is dit geen optie meer. De oppositieleiders hebben geen intentie meer om met deze regering aan tafel te gaan en betitelden de actie als misleidend en onecht.
Op woensdag nam een woedende massa de straten over. Van Valencia tot San Cristóbal, gingen honderdduizenden mensen de straat op, om het vertrek van het autoritaire regime van Maduro te eisen. ‘La toma de Venezuela’ (de overname van Venezuela), leidde tot 100 arrestaties, 120 gewonden en 1 dode.
Na de demonstraties van woensdag stelde de oppositie een ultimatum: of de regering laat het referendum doorgaan, of ze zal op 3 november een mars leiden naar het presidentieel paleis om het aftreden van Maduro te eisen. Het lijkt op dit moment niet realistisch om te denken dat een demonstratie zal leiden tot het vertrek van de regering, maar de confrontatie waar dit toe leidt kan explosief zijn. Op dit moment staat of valt de tactiek van de oppositie bij de rol van het leger. Het dilemma is dat het leger ofwel de afzetting van de president moet toelaten of gedwongen wordt om op te treden tegen een hongerige bevolking.
De vraag die rest: als de regering een buiging maakt, zal de bevolking dat accepteren?
Het zicht op Caracas vanuit het nationaal park Wairara Repano
Alex Lanz (CC BY-NC-ND 2.0)
De militaristische achtergrond van het chavista discours
Manuel Llorens
Manuel Llorens
© Manuel Llorens
De zogenaamde Revolución Bolivariana baarde altijd zorgen omwille van de romantische slogans die autoritaire tendensen maskeerden. Wat ze een alianza cívico-militar noemden (burger-militaire alliantie), is een militaire regering geworden, verscholen onder ontelbare uren van populistische propaganda. De sterke populariteit, gesteund op de charismatische figuur van Chávez en de enorme olie-inkomsten, maakte het mogelijk om de progressieve aantasting van de democratische instelling onzichtbaar te maken.
Verloren ze het stadshuis van Caracas, dan richtten ze een parallel ambt op om de burgemeester te ontlasten van zijn verantwoordelijkheden en zijn budget. Verloren ze de meerderheid in het parlement, dan kozen ze ad hoc - tijdens het parlementaire verlof, met de macht die ze nog hadden en buiten de grenzen van de bestaande procedures - alle rechters van het hooggerechtshof, die het parlementair optreden van dit jaar negeerden door middel van decreten en noodtoestanden. Om niet te spreken over de meer dan honderd politieke gevangenen, waaronder velen die niet zijn veroordeeld.
Die autoritaire tendens is er vanaf het begin geweest, maar de sympathie voor Chávez leidde de aandacht af van een militaire staat, aanwezig in de vele ex-militairen die gouverneurs zijn geworden, de benoeming van de minister van defensie als opzichter van alle andere ministers en de creatie – per decreet – van de Compañía Anónima Militar de Industrias Mineras, Petrolíferas y de Gas (Naamloze militaire vennootschap van mijnbouw, olie en gas) die de militaire sector brede bevoegdheden gunt in het management van grondstoffen.
Het geweld dat ontketend werd door het gemilitariseerde veiligheidsprogramma “Operatie voor de bevrijding van het volk” toont een straffeloosheid die in elk land voor een schandaal zou zorgen.
Anticapitalistas.net
Het geweld dat ontketend werd door het gemilitariseerde veiligheidsprogramma Operación para la Liberación del Pueblo (Operatie voor de bevrijding van het volk) - naam gegeven aan razzia’s van de veiligheidsdiensten in populaire wijken, met toestemming om te moorden in de naam van de wet - toont een straffeloosheid die in elk land voor een schandaal zou zorgen. Maar het is in Venezuela zodanig genormaliseerd dat de minister van Defensie de moord op twintig vermoedelijke delinquenten op één dag als een verwezenlijking aankondigt.
De dramatische economische crisis, met de hoogste inflatie ter wereld en schaarste van voedsel en medicijnen, heeft de zwakte van de sociale programma’s blootgelegd.
De dramatische economische crisis, met de hoogste inflatie ter wereld en schaarste van voedsel en medicijnen, heeft de zwakte van de sociale programma’s blootgelegd. Die programma’s hebben effectief geholpen om ongelijkheden terug te schroeven, maar waren gestoeld op een tijdelijke welvaart en niet op een ernstige planning. De inkomsten en een zwak institutioneel kader vergemakkelijken het ontstaan van maffia’s die nu een per een aan het licht worden gebracht.
Miljoenen die betaald werden als smeergeld via het nationale oliebedrijf PDVSA, massale oplichting in verband met de toekenning van dollars aan verlaagde prijzen om goederen te importeren, en de aanhouding van familieleden van de president met 800 kilo cocaïne in Haïti, maken het verval onmiskenbaar en versterken de beschuldigingen van verbanden tussen de overheid en drugstrafiek.
De civiele samenleving (sociedad civil / burgers) vecht nog altijd tegen de gruwel terwijl el chavismo weerstand biedt met een mengeling van idealistische propaganda en repressie.
Het nationaal park Wairara Repano
Fernando Flores (CC BY-SA 2.0)
Waraira Repano
Gustavo Mérida
‘500 jaar is brood… en een glimlach in de geschiedenis’
Pedro Vicente Lizardo
Gustavo Merida
© Henrique Hernandez
‘Het oude Europa’, klinkt het vanuit de Verenigde Staten. Het koningschap, verouderd en oneindig, is ook een contradictie en terwijl ze zich opsluiten achter muren om zich te redden van de wereld, rijzen de Europese nekken net boven de rand met de hoop dat dat zal voldoen om onze vreemde contradicties te begrijpen: we leren maar pas dat de eieren niet uit de deur van de koelkast komen.
We verloren bijna de helft van onze bevolking en amper 200 jaar geleden verdreven we het Europese koningschap, dat nota bene de menselijke dwaasheid goed illustreert. En hier zijn wij: zittend op de grootste olievijver ter wereld, willen we niet meer leven als rijkelui. Bourgeois, geachte Europeanen, is wie van de rente leeft. Als de prijs van een olievat tot 20 dollar zakt, denken we aan alles wat we moeten produceren en als het tot 100 stijgt, vergeten we het weer.
Als de prijs van een olievat tot 20 dollar zakt, denken we aan alles wat we moeten produceren en als het tot 100 stijgt, vergeten we het weer.
Ondertussen staan we nog eens op de rand van een vechtpartij, zoals vroeger, met dit verschil dat “de vijand” geen buitenlander is. Een dokter vroeg zich af, al wandelend langs de paadjes van de Waraira Repano, de mooiste berg van Caracas of we ooit iemand kwaad hebben gedaan: ‘Hier hebben we Spanjaarden, Portugezen en Italianen opgevangen; Syriërs en Libanezen, Haïtianen, Colombianen, Peruanen en Ecuadoranen. Ze wonen en werken in dit land en geen van hen spreekt van racisme of xenofobie’. De 66-jarige dokter hapte naar adem en bleef even stil. Dan antwoordde hij: ‘We doen onszelf kwaad’.
Er is een minachting geboren uit het egoïsme en het gebrek aan solidariteit van het menselijke wezen: de inkomsten van de olie-export verdelen onder meer Venezolanen – vooral zij die onze rijkdom van ver zagen passeren, heeft een conflict blootgelegd dat verborgen was onder de ongelukkige levenswijze van het mensdom.
Simón Rodríguez, die meester was van Simón Bolívar, zei: ‘Ofwel vinden we uit, ofwel vergissen we ons’. Dat was 1842 en we zijn nog altijd te traag. Eindelijk, Hugo Chávez Frías. ‘Je bent ook Chávez!’, zei hij ons. Zei hij mij. Velen van ons geloofden dat. Wanneer je gelooft, kan je op gelijke voet spreken met elke persoon op deze planeet, vanuit gelijkwaardigheid, zonder schrik, zonder schaamte, zonder rancune, zonder afgunst. Wanneer je gelooft, wil je hulp bieden aan anderen en denken aan hoe je verder wil leven. Kan je onderscheid maken tussen stervend leven en levend leven. Je kiest, je maakt fouten, je vecht tegen je demonen en je houdt die in toom om het gezicht van de Venezolaan die jou beledigt omdat je een Chavista bent, niet te breken. Als je zijn gezicht breekt, win je zijn respect noch zijn begrip, en zo kan je niemand overtuigen.
Zo, tussen de liefde voor één man – die ieder van ons had kunnen zijn; besmettelijk, teder, standvastig, overtuigd – en de onvoorwaardelijke steun voor de president van de República Bolivariana de Venezuela, Nicolás Maduro Moros, wachten we op oudejaarsnacht, muziek, eten en feest, want daar is er wel veel van: de hoop dat we de wereld beter kunnen maken.