Steeds meer protest tegen Zimbabwaans dictator Mugabe

Het begon in 2015 met de eenmansdemonstratie van Itayi Dzamara, een mensenrechtenactivist die geïnspireerd was door de werken van de Zimbabwaanse auteur Tsitsi Dangarembwa, maar ook door werken van George Orwell, Mandela en Martin Luther King. De activist omschreef zichzelf als een simpele Zimbabwaan met de wens een betere natie te creëren. Die wens leidde hem ertoe om persoonlijk een petitie aan president Mugabe te proberen overhandigen. Een ongeziene stunt die hij niet tot een goed einde kon brengen.

‘Wie zijn oor stopt voor het geschrei des armen, zal ook roepen en niet gehoord worden.’

Hij werd al snel weggestuurd door de veiligheidsdiensten. Itayi gaf niet op en organiseerde het “Occupy Africa Unity Square-initiatief”, waarbij hij de mosterd haalde bij de Arabische opstanden waarbij ook publieke ruimtes werden bezet. Bij zijn protest werd hij gearresteerd en in elkaar geslagen door politie. In maart 2015 werd hij ontvoerd door vier mannen. Tot op vandaag is hij niet meer terug gezien.

Itayi is niet de enige die de vuist durfde te ballen. Patrick Mugadza, een 45-jarige geestelijke, voerde een eenvoudig protest tijdens de conferentie van de regerende partij in december 2015. Met een plakkaat met daarop een bijbelvers wou hij de Zimbabwaanse dictator uitdagen. ‘Wie zijn oor stopt voor het geschrei des armen, zal ook roepen en niet gehoord worden.’ De staat oordeelde dat de actie illegaal was. Hij werd gearresteerd en zat drie weken achter tralies.

Oppositie en middenveld

Dit jaar werd er massaal gemobiliseerd tegen Mugabe. Op 14 april kleurde de hoofdstad Harare rood, de kleur van oppositiepartij MDC. De inwoners demonstreerden door de met putten bezaaide straten van de grootstad. Het was jaren geleden dat de Zimbabwanen zo’n grote opkomst hadden gezien. Hoewel vakbondskoepel ZCTU regelmatig demonstraties organiseert, krijgt men telkens te maken met zware repressie. Zo organiseerde ZCTU in augustus 2015 een mars tegen de slechte wetgeving die hetgemakkelijker maakt om werknemers te ontslaan. De demonstratie werd verstoord door de politie. De organisatoren werden lastiggevallen of opgepakt. Wie van de straat werd geplukt, werd pas na de betoging weer vrijgelaten. Dat de oppositiepartij MDC er in april in slaagde om zo veel mensen op de been te brengen, was dus een heuse prestatie.

De betoging in april van oppositiepartij MDC in Harare was een overdonderend succes)

© Shepherd Tozvireva​

De grote betoging van MDC was gericht tegen Mugabe’s beleid dat het land in een diepe politieke en economische crisis stortte. Er zijn steeds minder formele jobs, maar er is wel een gigantische informele economie. De betogers eisten de 2.2 miljoen jobs die Mugabe beloofd had. ‘We zijn hier om Mugabe en zijn regime te vertellen dat ze gefaald hebben’, zei de voorzitter van de oppositiepartij MDC in de lokale kranten. ‘We eisen niet de omverwerping van het regime, maar we eisen een waardige exit voor de vermoeide Mugabe.’

De Zimbabwaanse dictator is 92 jaar en de enige president die het land gekend heeft sinds de onafhankelijkheid in 1980. Hij heeft publiekelijk gezegd dat hij ook in de volgende verkiezingen in 2018 zal meedoen en een nieuwe ambtstermijn als president nastreeft. Hij zal dan 94 jaar zijn.

Mensen spenderen uren en dagen in de rij bij bankautomaten om wat geld te kunnen afhalen.

Maar ook het acute tekort aan dollars in het land zorgt voor onvrede. De overheid probeert de situatie te keren door een nieuwe Zimbabwaanse munt in te voeren. Zimbabwe gebruikt op dit moment de Amerikaanse dollar, maar de vrees bestaat dat dit Zimbabwe alleen maar verder in het moeilijkheden zal brengen. Intussen spenderen mensen uren en dagen in de rij bij bankautomaten om wat geld te kunnen afhalen.

Na de betoging hield het verzet niet op. Patson Dzamara, de broer van de verdwenen Itayi hield ook een eenmansbetoging. Hij confronteerde Mugabe tijdens de herdenking van de Zimbabwaanse onafhankelijkheid. Hij omzeilde de veiligheidsagenten en ging voor de dictator staan met een oud stuk karton met daarop ‘onafhankelijk maar niet vrij. Waar is mijn broer Itayi?’ De gevreesde geheime diensten namen Patson mee en pakten hem hardhandig aan. Hij werd later in het ziekenhuis opgenomen voor zijn verwondingen. Intussen zet ook Patrick Mugadza door. Hij voerde onlangs nog actie in de drukste straat van Harare.

#ThisFlag beweging

Op 20 april, een aantal dagen na de Zimbabwaanse Dag van de Onafhankelijkheid, postte Evan Mawarire, een geestelijke, een video op zijn facebookprofiel waarin hij kritiek uitte op de staat van de economie en het falen van de overheid om haar plichten ten opzichte van de burgers na te leven. Met de Zimbabwaanse vlag rond zijn hals herdefinieerde hij het patriottisch discours in Zimbabwe tot een kritische analyse van de stand van zaken in het land.

This flag
This beautiful flag
They tell that the Green is for the vegetation and for the crops
I don’t see any crops in my country
Hanzi the Yellow is for all the minerals,
Goridhe (gold), diamond, platinum, chrome
I don’t know how much of it is left
I don’t know who they sold it to and how much they got for it
The Red, they say that is the blood
The blood that was shed to secure freedom for me
And I’m so thankful for that
I just don’t know that if they were here
They that shed their blood
And saw the way that the country is
That they wouldn’t demand that their blood be brought back

_This flag
They tell me that the black is for the majority
People like me
And yet for some reason I don’t feel like I am a part of it
I look at it sometimes and I wonder
Is this a story of my future
Or is just a reminder of a sad past
Wherever I go and I put on the colours of Zimbabwe
They look at me and as if they want to laugh they ask
‘Are you from Zimbabwe?’

Vachiseka (laughing)_

Het filmpje ging viraal. De Zimbabwanen putten er moed uit en postten gelijkaardige video’s op hun eigen facebookprofiel. Wat begon als een eenmansdemonstratie groeide uit tot een ware beweging die opriep om de Zimbabwaanse vlag te dragen als teken van verzet tegen de overheid. Oorspronkelijk zou de beweging doorgaan tot 25 mei, Africa Day, maar Mawarire liet weten dat de #ThisFlag campagne slechts het begin was.

“Occupy Africa Unity Square”

In navolging van het “Occupy Africa Unity Square” van Itayi Dzamara, zetten een groep jongeren op 1 juni kamp op in hetzelfde Africa Unity Square park vlakbij het Zimbabwaanse parlementsgebouw. De groep jongeren riepen president Mugabe op om af te treden. Tendai Mudehwe en Lynda Musarira, twee sterke vrouwen leidden het protest.

Na 16 dagen protest in het park kwam de politie tussen. 15 activisten, waaronder Patson Dzamara, de broer van de verdwenen Itayi, werden gearresteerd. De overheid beweerde dat de activisten twee vrouwen hadden overvallen en beroofd, maar in werkelijkheid was het eerder een poging om het protest monddood te maken. De 15 activisten moesten elk een borgsom van 1000 dollar betalen. Een bedrag dat momenteel niemand in Zimbabwe kan betalen, wetende dat je maar 50 dollar per dag kan afhalen bij de bank.

Strijdvaardig ondanks repressie

Ondanks de repressieve omstandigheden blijven activisten, vakbondskoepel ZCTU en oppositiepartij MDC strijdvaardig. ZCTU laat zich regelmatig bezorgd uit over het lastigvallen, intimideren en verdwijnen van mensenrechtenactivisten. Op de 1 meiviering herinnerde de voorzitter de staat eraan dat Itayi Dzamara nu al een jaar niet meer gezien is. De voorzitter van de vakbondskoepel liet de staat ook weten dat de ZCTU niet zal rusten voordat Itayi terug bij zijn familie is. Het verzet in Zimbabwe is aan het groeien, maar het is belangrijk dat dergelijke initiatieven, hoe klein ze ook zijn, samenkomen. Eendracht maakt macht. Er kan alleen verandering komen als de Zimbabwanen er zich van bewust worden dat verandering nodig is en als de Itayi’s, Patsons en Patricks samenkomen voor een gezamenlijk doel. Vakbonden en middenveldorganisaties zoals ZCTU kunnen een essentiële rol spelen in het verenigen en aanwakkeren van de kleine verzetsdaden.

Anna Ushamba is Zimbabwaanse en werkt voor de Belgische ngo FOS. Zo volgt ze onder andere de samenwerking met de Zimbabwaanse vakbondskoepel ZCTU op.