Strijd voor recht op abortus losgebarsten in Latijns-Amerika

Emergentes (CC BY-NC 2.0)​

Legale abortus komt er voorlopig niet in Argentinië. De Argentijnse Kamer had eerder nog wel voor de legalisering van zwangerschapsonderbreking gestemd, maar 38 senatoren stemden op 9 augustus uiteindelijk tegen, slechts 31 waren voor.

De legalisering van zwangerschapsafbreking tot en met de veertiende week bracht een historische sociale beweging op gang die hoop bracht in andere landen in de regio.

Groene golf

Het Guttmacher Institute schat dat tussen 2010 en 2014 ongeveer 6,5 miljoen abortussen per jaar gebeurden in Latijns-Amerika en het Caraïbische gebied.

In dezelfde periode had deze regio het hoogste aantal ongewilde zwangerschappen ter wereld: 14 miljoen, waarvan 46 procent eindigden in een abortus, volgens het instituut dat opkomt voor de reproductieve rechten van vrouwen zoals die worden voorgeschreven door de  Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

“Eigenlijk heeft de politiek verloren”, zegt Mabel Bianco van de Argentijnse Foundation voor Vrouwenstudies (FEIM). “Terwijl het maatschappelijk debat volop op gang was en de groene golf (de kleur die de voorstanders van abortus gebruikten om hun standpunt duidelijk te maken, nvdr.) aanhang verwierf, aarzelden de meeste politieke partijen niet.”

“Maar ik denk dat de impact van de groene golf op andere landen zal worden gevoeld en zal bijdragen aan de uiteindelijke goedkeuring van wetten. Ik ben er zeker van dat sommige andere landen snel de vruchten hiervan zullen plukken”, zegt ze.

Katholieke kerk

In Argentinië is abortus enkel toegestaan na een verkrachting of wanneer het leven of de gezondheid van de moeder in gevaar is. Anders riskeert de vrouw een gevangenisstraf tot vier jaar.

In Latijns-Amerika en de Cariben is abortus enkel toegestaan in Cuba, Frans-Guyana, Guyana en Uruguay, net als in Mexico Stad. In de rest van de regio is in sommige gevallen “therapeutische abortus” toegestaan, zoals het geval voor Argentinië.

Volgens Bianco is de invloed van de katholieke kerk in deze regio nog doorslaggevend en ook die van “nieuwe evangelische kerken die veel aanhang krijgen bij bepaalde lagen van de bevolking, met name de meest armen.”

“We maken ons hierover zorgen want deze groeperingen vinden de weg tot bij de politieke partijen en eens ze tot in het parlement geraken, kunnen ze mee het beleid bepalen, zoals het geval is in Brazilië”, zegt Bianco.

Voor deze vrouwenrechtenactiviste is het dan ook duidelijk wat de meest noodzakelijke volgende stap is voor Argentinië en andere landen in de regio: “We moeten voorrang geven aan de campagne om hier seculiere staten van te maken.”

El Salvador

Ook in andere landen wordt het debat steeds meer openlijk gevoerd. Dat is onder meer het geval voor de Dominicaanse Republiek, Haïti, Honduras, Nicaragua en Suriname waar abortus in alle omstandigheden verboden is.

De meeste draconische straffen gelden in El Salvador. Hier kan een vrouw tot vijftig jaar in de cel verdwijnen na een abortus.

“Als het leven van een vrouw bedreigd wordt door haar zwangerschap of als ze werd verkracht is er toch geen alternatief in dit land. Dat geldt zelfs als het gaat om een tienjarig meisje dat verkracht en zwanger wordt”, zegt pro-choice activist Sara García uit San Salvador.

“De enige alternatieven voor vrouwen zijn gevangenis, overlijden of schade voor hun gezondheid”, zegt Garcìa die lid is van een burgergroep die strijd voor de decriminalisering van abortus in El Salvador.

Ze merkt op dat in haar Midden-Amerikaanse land de totale criminalisering van abortus vooral een specifieke groep treft - jonge vrouwen, vrouwen die in armoede leven, vrouwen met een laag opleidingsniveau. “Zij ondervinden de grootste gevolgen van de strenge wetgeving.”

Publiek bewustzijn neemt toe

Volgens de Organisatie van Salvadoraanse vrouwen voor de vrede (Ormusa) werden in 2018 al 24 vrouwen gevangengezet wegens een vermeende abortus, hoewel het bij sommigen om een miskraam ging.

Maar omdat het debat nu echt op gang werd gebracht, zijn vrouwenrechtenactivisten hoopvol.

“De groene golf beïnvloedt heel Latijns-Amerika en de Cariben en vertelt ons dat dit een strijd is die elke vrouw in deze regio aanbelangt”

“We weten dat het debat vooringenomen is omdat we te maken hebben met dogmatische en fundamentalistische standpunten. Maar desondanks weten we ook dat de sociale en publieke bewustwording stilaan toeneemt. En dat maakt het onmogelijk om terug achteruit te gaan in ons land.”

Volgens haar heeft de groene golf ook in El Salvador veel hoop gebracht. “We weten dat er in de straten en onder academici een ander standpunt heerst. De groene golf beïnvloedt heel Latijns-Amerika en de Cariben en vertelt ons dat dit een strijd is die elke vrouw in deze regio aanbelangt”, zegt García.

Ook in Venezuela

In Venezuela verbiedt de strafwet abortus, behalve in gevallen waarin het leven van de moeder in gevaar is. Er gelden straffen van zes maanden tot twee jaar voor elke vrouw die haar zwangerschap onderbreekt.

Volgens Taroa Zúñiga van het informatienetwerk voor veilige abortus (RIAS) in de Venezolaanse hoofdstad Caracas, krijgt ze gemiddeld 43 telefoontjes per dag van vrouwen die besluiten om een abortus te laten uitvoeren.

Volgens Zúñiga is ondanks de nederlaag in de Argentijnse senaat, datgene wat de groene beweging vertegenwoordigt, sterker geworden in de regio. “Begrijpen dat het recht op abortus een massabeweging kan worden is zeer krachtig en inspirerend geweest. Dit is ongetwijfeld een beweging in Latijns-Amerika die niet meer te stoppen valt”, concludeert ze.