Tbc gedijt in een warmere wereld

Een verpleger dient een tbc-vaccin toe aan een zuigeling in Burundi (maart 2021)

Samy Mbaru / Wikimedia (CC BY-SA 4.0)

Ondervoeding, overbevolking, armoede en de opmars van verschillende infectieziekten zijn stuk voor stuk risicofactoren voor tuberculose die door de klimaatverandering worden verergerd. Veel landen met een hoge tbc-prevalentie, zoals Ethiopië, Indonesië, Kenia en Peru, hebben ook te lijden onder het soort extreme weersomstandigheden die gelinkt worden aan een warmere wereld.

Toch wordt tbc, een dodelijke infectieziekte die 1,6 miljoen levens eiste in 2021, zelden besproken in verband met klimaatverandering. Deskundigen vinden dat dit moet veranderen nu de klimaatcrisis versnelt.

Ontheemding

In het laatste rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) wordt gewaarschuwd voor de gezondheidseffecten van de opwarming van de aarde, onder meer voor een toenemende verspreiding van infectieziekten. Uit ander onderzoek blijkt hoe veranderingen in het klimaat de risico’s van honderden infectieziekten wereldwijd hebben verergerd.

Toch wordt het verband met tbc al te vaak over het hoofd gezien door beleidsmakers, vinden deskundigen. ‘Het potentiële effect van klimaatverandering op tbc is meer indirect dan bij sommige andere infectieziekten’, legt Mohammed Yassin uit. Hij is medisch expert bij het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria.

‘Massale ontheemding kan leiden tot overbevolking en slechte levensomstandigheden van de ontheemden. Als sommige van die mensen al symptomen van tbc hebben, is de kans groter dat de ziekte zich verspreidt.’

Hij wijst erop dat klimaatgerelateerde natuurrampen, of gewoon het feit dat plaatsen op aarde te heet worden om bewoonbaar te zijn, tot massale migratiestromen leiden. Dat creëert de ideale omstandigheden voor de verspreiding van tbc.

‘Massale ontheemding kan leiden tot overbevolking en slechte levensomstandigheden van de ontheemden. Als sommige van die mensen al symptomen van tbc hebben, is de kans groter dat de ziekte zich verspreidt. Er zijn ook mensen die onder stress leven en ondervoed zijn, wat opnieuw de kans op verspreiding van tbc vergroot’, aldus Yassin.

Ontheemden hebben ook minder toegang tot gezondheidszorg, - een probleem voor mensen met tbc. Zij moeten namelijk dagelijks een behandeling ondergaan. Bij onderbrekingen blijven ze langer besmettelijk en lopen ze het risico resistente tbc te ontwikkelen. De behandeling daarvan is veel moeilijker en duurder.

Mensen op de vlucht komen ook vaak terecht in overbevolkte gebieden waar tbc zich snel kan verspreiden, bij gebrek aan adequate screeningprocedures.

Droogtes en overstromingen

Maar ontheemding is lang niet het enige probleem. Zowel extreme droogte als overstromingen kunnen van invloed zijn op de voedselzekerheid, gewassen vernietigen, vee doden en leiden tot ondervoeding. Dat zijn allemaal bekende risicofactoren voor tbc.

In sommige delen van de wereld is het effect van extreme weersomstandigheden op de gezondheid, en specifiek tbc, al zichtbaar.

Somalië is na vijf opeenvolgende mislukte regenseizoenen in de greep van ernstige droogte, iets wat volgens de VN al vier decennia niet meer is voorgekomen. Vijf miljoen mensen worden er geconfronteerd met acute voedseltekorten en bijna twee miljoen kinderen lopen het risico op ondervoeding.

Tegelijk is ook tbc er in opmars, en hulporganisaties zetten alles op alles om medische diensten voor duizenden tbc-patiënten te bieden in kampen voor intern ontheemden.

In Pakistan brachten de verwoestende overstromingen vorig jaar niet alleen ziekten als malaria en dengue met zich mee. Ze verstoorden ook levensreddende vaccinatieprogramma’s, waaronder die voor tbc.

‘Het effect van overstromingen op tbc wordt meestal pas later zichtbaar, maar het heeft natuurlijk een onmiddellijk effect doordat het de behandeling verstoort, wat kan leiden tot problemen zoals resistente tbc’, zegt Yassin.

Nieuwe behandelingen

Tbc-deskundigen vragen meer aandacht voor het probleem: er moet nagedacht worden over de huidige tbc-programma’s en of ze nog toereikend zijn in een steeds warmere wereld.

Zo heeft de ngo TB Alliance onlangs een nieuw behandelingsprogramma ontwikkeld, BPaL, met een veel kortere behandelingsduur en minder van de soms zeer heftige bijwerkingen van andere geneesmiddelen.

‘Het is heel belangrijk dat landen nadenken over de versterking van hun gezondheidsstelsels en ze veerkrachtiger maken.’

De behandeling met slechts een paar pillen per dag wordt door patiënten en artsen geprezen om het relatieve gemak waarmee ze kan worden toegediend. Het werd onlangs op grote schaal ingevoerd in Oekraïne, voor de vele miljoenen mensen die daar door de Russische invasie zijn ontheemd.

‘We proberen oplossingen te vinden om de behandeling veiliger en korter te maken, zodat sommige negatieve effecten van de klimaatverandering op tbc, zoals ontheemding, kunnen worden opgevangen’, zegt Marie Beumont, die de medische afdeling van TB Alliance leidt.

Yassin zegt dat ook investeringen in gezondheidsstelsels - vooral in lage-inkomenslanden - vHet is heel belangrijk dat landen nadenken over de versterking van hun gezondheidsstelsels en ze veerkrachtiger maken. an cruciaal belang zijn.

‘We hebben van covid geleerd dat gezondheidsstelsels een pandemie niet aankunnen, en tbc is eigenlijk een pandemie. Er moet nu worden geïnvesteerd om de systemen voor te bereiden op een potentiële pandemie van door de klimaatverandering veroorzaakte tbc’, aldus Yassin.

Tijd dringt

Welke inspanningen ook worden geleverd om het effect van de klimaatverandering op de ziekte aan te pakken, het moet nu gebeuren, zegt Yassin.

‘We moeten niet wachten tot de klimaatverandering de verspreiding van tbc aanwakkert tot onhoudbare niveaus voordat we in actie komen. We moeten nu handelen en tbc aanpakken om meer doden en handicaps te voorkomen’, aldus de epidemioloog.