Toenemend toerisme in Nepal: een zegen of een vloek?

Oude vrouw uit Nalma, Lamjung, Nepal.

Mokhamad Edliadi/CIFOR (CC BY-NC-ND 2.0)

Nepal is op het eerste gezicht een droombestemming. Met zijn acht (van de tien) hoogste bergen ter wereld is het land perfect voor de avontuurlijke reiziger en adrenaline junkie. Zowel cultuurliefhebbers als soul searchers kunnen er aan hun trekken komen: Nepal is de geboorteplaats van Boeddha en het staat vol werelderfgoed. Op vlak van natuur is het land even bijzonder, het klimaat varieert er van subtropisch tot arctisch. Dit gaat hand in hand met een rijke biodiversiteit: maar liefst 600 inheemse plantenfamilies en 848 soorten vogels zijn er thuis.

Maar er kunnen ook negatieve superlatieven gebruikt worden om Nepal te omschrijven. Het is één van de armste en corruptste landen ter wereld. In haar lijst van minst corrupte landen plaatst Transparency International Nepal op plek 124 van de 175 landen. Het land biedt daarnaast het hoofd aan politieke onrusten, hongersnood en natuurrampen. In 2018 leefde 25 procent van de bevolking onder de nationale armoedegrens.

De Nepalese economie is voornamelijk afhankelijk van de landbouwsector. Daarnaast vormt toerisme een significante inkomstenbron. Volgens een rapport van het WTTC (World Travel and Tourism Forum, een organisatie die de mondiale reis- en toeristische industrie vertegenwoordigt) creëerde die industrie 497.500 rechtstreekse jobs in 2017, wat goed is voor zo’n vier procent van de totale werkgelegenheid in Nepal.

Van vernieling naar nieuw recordjaar

Visit Nepal 2020 maakt deel uit van een bredere promocampagne die in het leven werd geroepen nadat het land op 25 april 2015 werd getroffen door een krachtige aardbeving. Het Nepalees Food Festival dat op 11 augustus in Antwerpen plaatsvindt, is daar een voorbeeld van. Nepal werd in 2015 even het epicentrum van vernieling in de wereldmedia. Dat had als gevolg dat, naast de duizenden doden en honderdduizenden daklozen, het toerisme in de tweede helft van 2015 met maar liefst dertig procent afnam.

‘Er is een stimulerende omgeving nodig om te verzekeren dat economische welvaart alle segmenten van de samenleving kan bereiken’

De jaren nadien zette het land in op promotie en dat wierp zijn vruchten af: met meer dan een miljoen bezoekers werd 2018 weer een recordjaar. Het toegenomen toerisme wordt door de Nepalese overheid en bedrijven toegejuicht en ook stemmen uit de ontwikkelingssector laten een positief geluid horen. ‘De groeiende toeristische industrie is een grote hulp voor de Nepalese bevolking, zeker wanneer de opbrengsten ervan doorsijpelen naar de rurale economie’, meent Nepalees ontwikkelingsexpert Uttam Uprety. ‘Een gemakkelijke en populaire manier om in de plaatselijke gemeenschap te investeren is via het home-stay toerisme. Maar er is een meer stimulerende omgeving nodig om te verzekeren dat economische welvaart alle segmenten van de samenleving kan bereiken. Dat geldt voor zowel de privésector als de burgermaatschappij.’

Gevolgen voor milieu en plaatselijke cultuur

Het stijgende aantal toeristen brengt ook meer buitenlandse investeerders met zich mee. Dat heeft zowel voor- als nadelen. ‘De recente en toenemende instroom van Chinese toeristen naar Nepal zorgde ervoor dat Chinese ondernemers aangemoedigd worden om te investeren in de Nepalese toeristische industrie. Zoals het vaak gaat met globalisering heeft dat een impact op de lokale cultuur. Plekken als Thamel in Kathmandu en Lakeside in Pokhara lijken meer en meer op Chinese dan Nepalese steden’, vertelt Uprety.

Dat de toename van toerisme in Nepal op een duurzame manier gebeurt, zowel voor de lokale bevolking als het milieu, blijft twijfelachtig. ‘Er is een groeiende groep aan duurzame reisbureaus en ngo’s aanwezig. Kleine ngo’s zoals KEEP (Kathmandu Environmental Education Project) die zich onder andere inzetten voor ecotoerisme zijn daar een goed voorbeeld van’, zegt Yana Pannecoucke, duurzaam reisadviseur bij Fair Voyage. Volgens haar is het uitbouwen van de toeristische sector een goed plan, mits enkele voorwaarden. ‘De doelstelling om meer reizigers aan te trekken, is zeker een goed idee. Vooral als het meer inkomsten genereert voor de rurale gebieden, waar men nog steeds bezig is met de opbouw na de aardbeving. Verder is het noodzakelijk dat Nepal goed omgaat met zijn infrastructurele uitdagingen. De constructie van veilige hotels en wegen is daarbij een must.’

Al in de jaren tachtig schreef Cultural Survival, een ngo die opkomt voor mensenrechten van inheemse volkeren, over de negatieve gevolgen van het opkomende toerisme in Nepal: ontbossing en sluikstorten waren er toen, net zoals vandaag, veelvoorkomend. Hoewel er vandaag milieueffectenrapportages (MER) gemaakt worden om de mogelijke impact van projecten op het milieu te beoordelen, schieten die vaak tekort.

Zo uitten milieuactivisten kritiek op de geplande constructie van de Nijgadh International Airport, wat de tweede internationale luchthaven zou worden. Om het project van 8.000 hectare groot te kunnen verwezenlijken zouden meer dan twee miljoen bomen gekapt moeten worden. De luchthaven zou een gebied met een rijke biodiversiteit verwoesten en een olifantencorridor in gevaar brengen. Hoewel Uprety beweert dat de overheid zich openstelt voor de kritiek over dit project blijft het afwachten of er daadwerkelijk een herziening komt.

‘Naar Nepal reizen is zeker de moeite waard, maar het is belangrijk om als toerist ook je verantwoordelijkheid op te nemen’

Er zijn ook voorbeelden waarbij Nepal wel zijn biodiversiteit beschermt. In Chitwan National Park bijvoorbeeld, zag men dankzij strenge conservatie maatregelen zowel de Bengaalse tijger- als de neushoornpopulatie toenemen. De IUCN, de Internationale Unie voor Natuurbescherming, identificeert massatoerisme en voorgestelde wegenwerken die door het park zouden lopen als grote bedreigingen voor de stabiliteit van het park.

‘Nepal heeft zijn uitdagingen, maar is een fantastisch land. Een meer diverse vakantiebestemming is bijna niet mogelijk. Het is dus zeker de moeite waard om er naartoe te reizen, maar het is belangrijk om als toerist ook je verantwoordelijkheid op te nemen. Zo boek je best bij ecolodges of accommodaties waar de opbrengst rechtstreeks naar de lokale gemeenschap gaat’, besluit Pannecoucke.