Topconferenties VN: revival of begrafenis van het multilateralisme?

De Verenigde Naties organiseren eind september niet minder dan zes plenaire vergaderingen op hoog niveau. Of de bijeenkomsten ook echt concrete resultaten zullen opleveren is nog maar de vraag.

kremlin.ru (CC0)

De bijeenkomsten dienen in eerste instantie om de multilaterale diplomatie nieuw leven in te blazen op een moment dat leiders van de nationalistische rechterflank, zoals president Donald Trump van Amerika, president Jair Bolsonaro van Brazilië, president Rodrigo Duterte van de Filipijnen en premier Viktor Orban van Hongarije, eerder terugvallen op een autoritaire stijl die vaak weinig rekening houdt met internationale verdragen.

Ze worden vergezeld door een handvol andere demagogische leiders uit landen in het noorden en het zuiden, waaronder Rusland, Italië, Myanmar, Egypte, Saoedi-Arabië, Polen en Turkije.

De Verenigde Naties verwachten dat meer dan 180 wereldleiders, waaronder ministers van Buitenlandse Zaken en hooggeplaatste regeringsfunctionarissen, aan het zesdaagse mega-evenement zullen deelnemen.

Samenwerking onder vuur

De vergaderingen starten op 23 september en eindigen op 27 september. Ze zullen gaan over een brede waaier aan politieke en socio-economische onderwerpen waaronder de klimaatverandering, universele gezondheidszorg, de duurzaamheidsdoelstellingen (SDG’s), financiering voor ontwikkeling (FfD), de eliminatie van nucleaire wapens en het overleven van de kleine eilandstaten (SIDS), die dreigen te verdwijnen als het zeeniveau stijgt.

Tegen journalisten zei VN-secretaris-generaal António Guterres vorige maand nog dat multilaterale samenwerking vanuit verschillende hoeken onder vuur wordt genomen, “net wanneer we ze het meeste nodig hebben”.

“Op verschillende domeinen zien we dat het vertrouwen van mensen in hun politieke leiders, het vertrouwen van staten voor elkaar, en het vertrouwen van velen in internationale organisaties afneemt en dat multilaterale samenwerking onder hoogspanning staat”, zei hij.

De mensen verwachten van deze zes conferenties “dat er geen halve maatregelen worden genomen of loze beloftes worden gedaan”, waarschuwde Guterres. “De wereld wil verandering die eerlijk en duurzaam is.”

Internationale orde stort in

“GB staat aan de vooravond van een rommelige Brexit, terwijl handelsoorlogen de Chinees-Amerikaanse handel ruïneren en de wereld naar een verwoestende recessie drijven”

Of de bijeenkomsten ook echt concrete resultaten zullen opleveren is nog maar de vraag. In een interview met persagentschap IPS zei Jayantha Dhanapala, voormalig ambassadeur van Sri Lanka en VN-ondersecretaris-generaal voor Ontwapening: “Terwijl we het kerkhof van multilaterale overeenkomsten bekijken op vlak van veiligheid, milieu en economie die de liberale orde ondersteunen, brandt 20 procent van de longen van de wereld in de Amazone en staat zelfs het Noordpoolgebied in vuur en vlam. Bovendien is het aantal vluchtelingen dat op de loop is voor geweld en vervolging het hoogst in de geschiedenis.”

“De op regels gebaseerde internationale orde stort voor onze ogen in, Groot-Brittannië staat aan de vooravond van een rommelige Brexit, terwijl handelsoorlogen de Chinees-Amerikaanse handel ruïneren en de wereld naar een verwoestende recessie drijven”, zegt Dhanapala.

Meer dan symbolisch

Martin Edwards van de School of Diplomacy and International Relations aan de Seton Hall University voegt daaraan toe: “Ik denk dat het werk dat de VN met deze meetings wil verrichten, meer dan alleen symbolisch is.” Hij zegt dat Bolsonaro de Algemene Vergadering vlak voor president Trump zal toespreken (op 24 september) en dat hun opmerkingen elkaar naar alle waarschijnlijkheid zullen weerspiegelen en in schril contrast zullen staan met die van veel andere afgevaardigden.

“Maar de Verenigde Staten kunnen zelfs wegblijven van de Klimaatactietop, dat neemt niet weg dat het werk van de andere lidstaten niet kan doorgaan”, zegt hij.

SDG’s in het slop

Wat betreft de Duurzaamheidsdoelen (SDG’s) is Edwards scherp: dat is een initiatief van de VN en heeft echt meer aandacht nodig. “De wereld is op weg om veel van deze doelen te missen, en zonder meer betrokkenheid van de regeringen van de lidstaten, zullen ze waarschijnlijk niet worden bereikt tegen 2030. Nu de VS niet deelnemen aan veel van deze discussies, is het aan de secretaris-generaal om het engagement van de leiders wat betreft de SDG’s in herinnering te brengen”, zegt hij.

“Dit is een tijd van grote internationale onzekerheid en instabiliteit”, zegt James Paul, politiek auteur en voormalig directeur van Global Policy Forum. “Wat betekent dit voor de VN nu de spraakmakende vergaderingen naderen? En wat kunnen we van dit evenement verwachten?

“Mijn gevoel is dit: leiders staan onder toenemende druk om meer te leveren dan retoriek. Multilaterale diplomatie kan dus op weg zijn naar een broodnodige opleving, met een sterkere en meer egalitaire agenda op de voorgrond.

Greta Thunberg

“Zoals we tijdens de recente G7-bijeenkomst in Biarritz hebben gezien, veranderen leiders ook wel eens van koers en kiezen ze voor meer samenwerking, ook al is dat nog niet altijd genoeg. Bovenal geeft een generatie energieke jongeren niet meer af en eisen ze dat hun stemmen worden gehoord” zegt Paul.

“Geen enkele politicus nog wegkomen met niets-doen. De omstandigheden zijn daar te dramatisch voor.”

“Greta Thunberg, de jonge Zweedse klimaatactiviste, zal op de VN-klimaatvergadering aanwezig zijn om de behoefte aan gemeenschappelijke actie te benadrukken alsook de essentiële rol van de VN hierin.”

“Hoe zullen de leiders reageren op haar eisen? Alleszins zal geen enkele politicus nog wegkomen met niets-doen. De omstandigheden zijn daar te dramatisch voor. En voor de VN betekent dit dat ze geschiedenis kunnen schrijven”, concludeert Paul.

Hoopvol

Ook Dhanapala is hoopvol dat er dingen zullen veranderen en dat de VN, die volgend jaar hun 75e verjaardag vieren, terug meer in het licht van de oorspronkelijke idealen zullen handelen.

“Tijdens de aankomende bijeenkomsten moeten er nieuwe, strikte overeenkomsten worden gesloten zonder dat het publiek het gevoel krijgt dat er enkel wat ligstoelen op een zinkende Titanic werden verplaatst. De VN heeft de creatieve geesten in huis om dit te doen. Zullen de lidstaten volgen en hun politieke wil tonen?”, vraagt hij zich af.