Trump en de mythe van de kleine kernwapens

Op 2 februari 2018 publiceerde het Pentagon de nieuwe Nuclear Posture Review (NPR). Dat is het belangrijkste document over de rol van kernwapens in het Amerikaanse veiligheidsbeleid. Met dit document zorgt president Trump voor een breuk met het beleid van zijn voorgangers. De nieuwe NPR voorziet onder meer de ontwikkeling en productie van nieuwe “kleine” kernwapens. Bestaan er wel “kleine” kernwapens?

National Nuclear Security Administration (CC0)​

Nieuwe kernwapens

De Nuclear Posture Review schetst een wereld met nieuwe en verhoogde risico’s voor de VS, afkomstig van Rusland, China en non-state actors. De VS is daar niet klaar voor, stelt de NPR. De nucleaire afschrikking werkt niet voldoende. Er is een probleem met de Amerikaanse geloofwaardigheid. De VS moet dus over nieuwe kernwapens beschikken die meer flexibele opties bieden en de geloofwaardigheid van de afschrikking verhogen, lezen we in het document.

Nieuwe kernwapens ontwikkelen? Dat zou de eerste keer zijn sinds het einde van de Koude Oorlog. De NPR gaat voor “kleine” kernkoppen. Dat zijn kernkoppen lager dan 5 kiloton. De kernbom op Hiroshima had een kracht van 20 kiloton. Om een idee te geven: met een kernwapen met een kracht van 5 kiloton leg je een belangrijk deel van Antwerpen in de as en heb je vele duizenden doden. Als men het heeft over “kleine” kernwapens, gaat het dus om massavernietigingswapens met catastrofale impact. Daarnaast zou er volgens de NPR ook nood zijn aan een nieuwe kruisraket met kernkop die je kan lanceren vanaf een duikboot. Verder is er nog een pleidooi voor een herkapitalisatie van de nucleaire laboratoria en fabrieken.

Trump verlaagt de drempel voor het gebruik van kernwapens, een breuk met het beleid van zijn voorgangers.

De NPR slaat ook nieuwe wegen in over de voorwaarden voor het gebruik van kernwapens. Die moeten ook kunnen ingezet worden in geval van “significant non-nuclear strategic attacks” op bijvoorbeeld infrastructuur. Trump verlaagt de drempel voor het gebruik van kernwapens, een breuk met het beleid van zijn voorgangers.

Voormalig president Barack Obama lanceerde een gigantisch programma om de volledige Amerikaanse kernwapeninfrastructuur de volgende 30 jaar te moderniseren, goed voor een prijskaartje van 1200 miljard dollar (wat trouwens een flagrante schending is van het non-proliferatieverdrag uit 1970 dat voorziet in het opdoeken van alle kernwapens). Trump komt daar uiteraard niet op terug. Zijn nieuwe projecten zullen dat bedrag nog doen stijgen.

Kritiek

De publicatie van de NPR leidde tot tal van reacties over heel de wereld. China deelde mee dat haar defensiebeleid niet offensief maar defensief is en betreurde de koude-oorlogsmentaliteit van de VS. De Russen hadden het over het ondermijnen van het mondiaal strategisch evenwicht door de VS en gebruikten ook de term “Koude Oorlog”. Merkwaardig was de reactie van de Washington Post, toch niet direct een krant met een pacifistische lijn. Ze had het over “flawed overkill”. De VS heeft al “kleine” kernwapens en heeft er helemaal geen nieuwe nodig om zijn nucleaire afschrikking te verbeteren, stelde de krant.

George Perkovich, vicepresident van het Carnegie Endowment for International Peace, maakt zich zorgen over de nieuwe optie om kernwapens in te zetten bij aanvallen op infrastructuur. Hij vraagt zich af of het hier bijvoorbeeld gaat over een cyberaanval op het waterdistributienet of het elektriciteitsnet in de VS. Gaan we hierop antwoorden met de inzet van kernwapens? Dat kan leiden tot een totaal verwoestende kernoorlog, zegt Perkovich. De NPR verlaagt dus de drempel voor de inzet van kernwapens, een heel gevaarlijke wending in het militaire beleid van de VS.

Volgens kernwapenexpert Hans Kristensen zijn er helemaal geen nieuwe “kleine” kernwapens nodig. De VS heeft al honderden “tactische” kernkoppen. Hij wijst ook op het gevaar van het scenario dat een duikboot een “tactisch” kernwapen zou lanceren. Hoe weet de vijand dat het tactisch en geen strategisch is? Dus zal er strategisch geantwoord worden en zit je in een alles verwoestende kernoorlog, zegt de expert.

In militaire kringen zijn er ook ernstige vragen over de nieuwe aanpak van Trump. Luchtmachtgeneraal Hyten vindt de term “tactisch nucleair wapen” heel gevaarlijk , want elk kernwapen is volgens hem gewoon strategisch. Anders gezegd: er zijn geen “kleine” kernwapens.

Kristensen citeert ook uitvoerig de Amerikaanse luchtmachtgeneraal John Hyten. Die verklaarde onlangs dat hij genoeg flexibiliteit heeft en dat er genoeg opties zijn om te antwoorden op dreigingen en aanvallen, van conventioneel tot een grootschalige inzet van kernwapens. In militaire kringen zijn er dus ook ernstige vragen over de nieuwe aanpak van Trump. Hyten zei ook nog dat hij de term “tactisch nucleair wapen” heel gevaarlijk vindt, want elk kernwapen is volgens hem gewoon strategisch. Anders gezegd: er zijn geen “kleine” kernwapens. Er is een range in de impact van kernwapens, gaande van ernstige impact over zeer ernstig tot allesverwoestend. Bij dat laatste heb je het dan over een kernoorlog met tientallen en zelfs honderden miljoenen doden.

Gebruik je “kleine” kernwapens, dan kan je onmogelijk uitsluiten dat je al snel in een alles vernietigende kernoorlog belandt. Gewezen Secretary of State George Shultz, een Republikein, waarschuwde onlangs nog op een hoorzitting in het Congres tegen nieuwe en kleinere kernwapens. ‘Een kernwapen is een kernwapen. Je gebruikt eerst een klein, dan een groter. Je denkt dat ze bruikbaar zijn, maar die kernwapens maken de VS niet veiliger.’

Bij de ontploffing van een 5 kiloton zware atoombom op Antwerpen zouden naar schatting 11,260 mensen meteen het leven verliezen. 23.750 raken gewond. (Gevolgen van Fallout worden hier niet meegerekend)

Bron: Nukemap​

Twee voor twaalf

Wetenschappers van de Bulletin of the Atomic Scientists houden sinds 1947 een symbolische klok bij die aangeeft hoe dicht we staan bij een door de mens veroorzaakte wereldwijde ramp. In januari 2018 verplaatsen de wetenschappers de wijzer naar twee voor twaalf. Dat is nog maar één keer gebeurd, tijdens de Koude Oorlog in 1953. Toen testten de VS en de Sovjetunie waterstofbommen.

De Amerikaanse wetenschappers wijzen vandaag op de risico’s op een kernoorlog en op klimaatverandering. Het is dus echt niet het moment om die risico’s te verhogen. Trump deed het toch. Waarom? Zeggen dat Trump gek is of een oorlogsmaniak, lijkt me een veel te oppervlakkige kritiek. Dat soort commentaar brengt ons trouwens niet verder. Als politici en militairen plannen maken, hoe gevaarlijk en waanzinnig die volgens u en mij ook mogen zijn, zit daar een logica achter. Wat zou de logica van Trump en het Pentagon kunnen zijn? Ik zie drie elementen en die kunnen complementair zijn.

Trump wil op alle terreinen het verschil maken met zijn voorganger Obama. Dat was volgens hem immers een softie die de belangen van de VS en de Amerikanen verkwanselde. Ook hier maakt hij het verschil met Obama. Trump stelt dat de VS geen geloofwaardige nucleaire afschrikking heeft, de fout van Obama natuurlijk, en dat zal hij rechtzetten.

De NPR is een gigantisch geschenk aan het militair-industrieel complex dat nieuwe kernwapens kan ontwikkelen. Als je de argumenten van de experts op een rijtje zet, dan vind je geen argumenten voor die nieuwe kernwapens. Het is alsof het militair-industrieel complex die nieuwe wapens wil ontwikkelen en argumenten heeft moeten zoeken om er draagvlak voor te creëren. Eerst de wapens, dan een “argumentatie”.

Het meest verontrustende punt is het feit dat de nieuwe doctrine er gekomen is door de inbreng van nucleaire haviken. Mensen die geloven dat je een kernoorlog kan winnen.

Een laatste punt, en het meest verontrustende, is het feit dat de nieuwe doctrine er gekomen is door de inbreng van nucleaire haviken. Mensen die geloven dat je een kernoorlog kan winnen. De redactie van de NPR werd geleid door Robert Soofer, deputy assistant secretary of defense for nuclear and missile defense policy. Hij deed een beroep op een groep kernwapenexperts geleid door Keith Payne, stichter en voorzitter van het National Institute for Public Policy, een think tank met veel connecties met de wapenindustrie.

Payne vindt niet alleen dat kernwapens kunnen gebruikt worden, hij gelooft ook dat de VS een kernoorlog kan winnen. Hij is coauteur van een belangrijk artikel uit 1980 in het tijdschrift Foreign Policy, “Victory is possible”. Daarin stelde hij dat de VS een kernoorlog tegen de Sovjetunie kan winnen. Het aantal slachtoffers zou beperkt kunnen worden tot ongeveer 20 miljoen mensen, een voor Payne aanvaardbaar aantal.

De journalist Fred Kaplan noemde Payne ooit Dr. Strangelove, naar de film over de Amerikaanse generaal die een nucleaire aanval lanceert op de Sovjetunie omdat hij denkt dat de Russen het drinkwater in de VS vergiftigd hebben.[1] De nucleaire haviken lijken, na jaren kritiek vanaf de zijlijn op het beleid van Obama, hun slag thuis gehaald te hebben. Ze hebben mee de pen vastgehouden van het belangrijkste document over het nucleaire beleid van de VS.

De uitvoering van het nieuwe beleid zal nog vele jaren vergen en leiden tot zware discussies en grote spanningen binnen het Pentagon. Want niet iedereen is het eens over de nieuwe bakens die de Nuclear Posture Review uitzet. De vraag is ook wat de volgende Amerikaanse presidenten gaan doen, deze lijn aanhouden of ze corrigeren?

Nobelprijs voor de Vrede

In 2007 kwam een historisch verdrag tot stand, het Nuclear Ban Treaty. Naar analogie met de verdragen tegen biologische en chemische wapens, wil dat verdrag de kernwapens de wereld uithelpen. Al 56 landen ondertekenden het. Voor het eerst in de geschiedenis is er een internationaal verdrag dat kernwapens de status geeft van criminele en inhumane massavernietigingswapens.

De motor achter het tot stand komen van het verdrag is de ICAN, de Internationale Campagne tot Afschaffing van Kernwapens. Het is een koepelorganisatie van meer dan 450 ngo’s uit ruim 100 landen. ICAN won vorig jaar de Nobelprijs voor de Vrede, een gigantisch steun aan alle pacifisten en pacifistische organisaties over heel de wereld.

Beatrice Fihn, directrice van de ICAN, maakte op de Nederlandse Publieke Omroep de volgende analyse van het nieuwe beleid van Trump: ‘Obama had een heel helder uitgangspunt tegen het gebruik van nucleaire wapens. Uiteindelijk deed hij dat niet voldoende, maar door het nieuwe beleid van Trump zullen nieuwe soorten nucleaire wapens ontwikkeld worden. In plaats van het gebruik beperken, gaat het nu een compleet andere richting op.’

Fihn ziet twee verschillende ontwikkelingen. ‘De landen die kernwapens tot hun beschikking hebben, worden agressiever. Maar ook zien we een grote protestbeweging van de samenleving. En de meeste landen zijn tegen Trumps strategie en zien wat hij doet als illegaal.’ Fihn roep landen op om zich te verzetten tegen het nieuwe Amerikaanse beleid. ‘We moeten samenspannen en een streep trekken: dit is geen normaal gedrag.’

België

De Nuclear Posture Review kreeg weinig aandacht in de Belgisch pers en er kwam geen reactie van de Belgische regering, terwijl dit ons natuurlijk ook aangaat. We zijn niet alleen een trouwe bondgenoot van de VS. We zijn een van de vijf landen ter wereld met Amerikaanse kernwapens op de bodem.

Volgend jaar is er een prima gelegenheid om het debat stevig op de agenda te zetten, de federale verkiezingen van 26 mei. Alle politieke partijen zouden zich in hun campagne moeten uitspreken over twee cruciale vragen. Ben je voor of tegen de verwijdering van de kernwapens op Kleine Brogel? Moet de nieuwe federale regering het Nuclear Ban Treaty ondertekenen en ratificeren of niet?

Benieuwd of onze partijen durven van mening verschillen met Donald Trump & friends.

Luc Barbé is auteur van “België en de bom, de rol van België in de proliferatie van kernwapens.”

[1] Dat is een aanval op strategische infrastructuur. De nieuwe Nuclear Posture Review voorziet de mogelijkheid om dit soort situaties te antwoorden met kernwapens. Dr. Strangelove wordt - helaas – weer actueel.