Wil Saakasjvili in Oekraïne een “Trumpke” doen?

Mikheil Saakasjvili als Georgisch president en Donald Trump als zakenman tijdens de voorstelling van het Trump Tower project in Batoemi, Georgië.

© Mikheil Saakasjvili​

Vele leiders zijn druk in de weer om zich aan de juiste kant van de geschiedenis te plaatsen nu Trump verkozen is tot Amerikaans president. De komende vier jaar hopen ze voor hun beleid op de zegen van de Verenigde Staten. Maar wat Mikheil Saakasjvili in Oekraïne doet, is nog een stap verder.

‘Wij kondigen aan dat we een nieuw, breed politiek platform oprichten: het Platform van de Nieuwe Krachten. Wij zullen de verandering van de zogenaamde politieke elite nastreven. De huidige Oekraïense regering en de hele politieke klasse zijn in werkelijkheid een groep semi-criminelen die stelen van het Oekraïense volk. Wij zullen hen van de macht verdrijven met een gigantische, vreedzame populaire kracht.’

Saakasjvili ging verder, zichtbaar opgewonden, voor de verzamelde Oekraïense pers: ‘Natuurlijk vinden de bureaucraten in de EU en de VS dat de Oekraïense regering op de goede weg is. Zij hebben er alle belang bij om te beweren dat de miljoenen die zij in Oekraïne pompen goed besteed worden. Maar vraag het eens aan het Oekraïense volk.’

Klinkt als?

De populistische golf

Sinds de verkiezing van Trump in de VS publiceert Saakasjvili foto’s en video’s van zijn ontmoetingen met Trump toen hij zelf president van Georgië was en Trump een zakenman die kwam investeren in Georgië. Plots bekleedt Trump het hoogste ambt in de VS.

Samen met de Hongaarse premier Viktor Orban was Saakasjvili de eerste centrumrechtse Europese politicus die de verkiezing van Trump toejuichte.

Samen met de Hongaarse premier Viktor Orban was Saakasjvili de eerste centrumrechtse Europese politicus die de verkiezing van Trump toejuichte. Saakasjvili zou wel eens goed de grondstroom van de publieke opinie in Europa en de VS kunnen inschatten, na Brexit en de verkiezing van Trump. Terwijl iedereen tot twee keer toe geschokt reageert, is hij zichzelf aan het organiseren met een soortgelijke stijl en boodschap.

Een paar dagen voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen nam hij ontslag als gouverneur van de zuidelijke Oekraïense provincie Odessa. Hij trekt voluit de kaart van oppositie tegen de regering in Kiev. De verkiezing van Trump zou in zijn voordeel kunnen uitdraaien.

Saakasjvili wil met een vergelijkbare, verrassende anti-establishment golf de volgende verkiezingen in Oekraïne winnen. Hij begrijpt dat dit anno 2016 de beproefde methode is om aan de macht te komen, ook al is hij zelf, net als Trump, al jaren deel van het establishment.

De omstandigheden in Oekraïne lenen zich perfect tot een “Trumpiaanse” campagne. Politiek, media en grote bedrijven zijn in handen van oligarchen die zelfs met een opstand niet van de macht te verdrijven zijn. Ze verdelen het grote geld onder elkaar, terwijl de werkloosheid sinds de opstand van 2014 alleen nog maar gestegen is en de lonen gedaald.

De economie zit aan de grond. Hervormingen onder de nieuwe IMF-lening laten de gewone man betalen in de vorm van besparingen op publieke dienstverlening en verhoogde gas- en waterprijzen.

De omwenteling leidde hoogstens tot een reorganisatie van die elite. Je kan de politici veranderen, maar niet de politiek: op die woede speelde Trump in, en daarop zal ook Saakasjvili inspelen.

Trump’s kiezers zagen Trump als hun opgestoken middelvinger. Vele Oekraïners zullen Saakasjvili zien als hun wraak, als een man die nooit deel is geweest van de elite in Oekraïne. Zijn campagneteam zal die kaart uitspelen. ‘Saakasjvili is de stormram in de Oekraïense politiek. Als de politieke elite het vliegtuig is, dan is Saakasjvili de turbulentie’, zei Solomiia Bobrovska, zijn adjunct-gouverneur in Odessa, afgelopen zomer aan MO*.

Oekraïners zullen op Saakasjvili’s partij stemmen, gewoon omdat ze het kunnen. Dat is de macht die ze nog wél hebben.

Vele gewone Oekraïners zullen Saakasjvili zien als hun wraak, als de man die nooit deel is geweest van de corrupte elite. Ze zullen op zijn partij stemmen, gewoon omdat ze het kunnen.

Saakasjvili bezit een bijzonder talent om op deze golf mee te surfen. Zelf is hij een neoliberaal die met het anti-establishment imago aan de macht wil komen. Trump een steenrijke zakenman die aan de macht kwam door te beweren dat hij de gewone man zou verdedigen terwijl hij in werkelijkheid bijvoorbeeld de bescherming van arbeiders wil afbouwen. Hij zou het establishment wegvagen, om een ander establishment in de plaats te brengen.

Deze politieke leiders en hun spin doctors hebben de tijdsgeest goed begrepen. Ze weten welke woorden en welke stijl hen aan de verkiezingsoverwinning kunnen helpen en hen de hefbomen van politiek en economie kunnen bezorgen.

Link

Lees hier de exclusieve reportage ‘Hoe een Georgische voorhoede Oekraïne klaarstoomt voor het Westen’

‘Populisten zijn politici die beloven zonder resultaat af te leveren’, zei Saakasjvili zelf. ‘Niemand kan ontkennen dat ik in Georgië resultaten heb afgeleverd. Georgië is tegenwoordig het succesvolste land in de regio, met de meest transparante en efficiënte instituten. Als je dat niet gelooft, vraag het aan Trump én Clinton. Ook in Odessa hebben we resultaten geboekt. Noem me één gouverneur in Oekraïne die ook maar de helft deed van wat wij in Odessa deden?’

De zakenbelangen

Trump en Saakasjvili hebben een verleden samen. De video van de persconferentie van de lancering van Saakasjvili’s politieke partij in Oekraïne toonde beelden van Saakasjvili en Trump in de jaren 2000. Een grote banner blokletterde Trump Invests in Georgia. ‘Saakasjvili is een voorbeeld voor Europa én de VS’, zei Donald Trump. ‘Wat hij deed in Georgië, is zonder voorgaande. De VS moeten trots zijn met partners als hij. Hij is de hervormer nummer één.’

© Mikheil Saakasjvili​

Tijdens Saakasjvili’s presidentschap en zijn neoliberale hervormingen in Georgië – corruptiebestrijding, lagere belastingen, verregaande deregulering van de economie, creatie van een ondernemersvriendelijk klimaat, privatiseringen en buitenlandse investeringen – investeerde Trump in Georgië met verschillende bouwprojecten. Saakasjvili had Trump jarenlang het hof gemaakt, tot de steenrijke Amerikaanse vastgoedmagnaat eindelijk toehapte.

Het contract voor een Trump Tower in de Georgische havenstad Batoemi, het vlaggenschip van Saakasjvili’s hervormingen, was getekend.

Het contract voor een Trump Tower in de Georgische havenstad Batoemi, het vlaggenschip van Saakasjvili’s hervormingen, was getekend. Het moest de hoogste toren van de stad worden, met luxueuze appartementen. De investering was 250 miljoen dollar waard, maar kwam er uiteindelijk niet omdat de instabiliteit in de regio de economie schade toediende en de investering niet meer winstgevend was. Het was de eerste investering van Trump in de voormalige Sovjetunie.

Saakasjvili had Trump in de jaren ’90 ontmoet, toen Saakasjvili in New York werkte voor een bedrijf dat kantoorruimte huurde van Trump’s vastgoedbedrijf. ‘Ik ontmoette Trump in de lift’, zei Saakasjvili aan The New Yorker. ‘Hij vroeg me of we het gebouw goed vonden. Ik zei dat de douches moesten hersteld worden. Na 12 uur waren ze hersteld.’

Nadat Saakasjvili Trump’s boek Trump Never Gives Up had gelezen, zocht hij Trump op in New York. Volgens de New York Times ontstond er een vriendschap en in 2012 stuurde Trump een bedrijfsvertegenwoordiger naar Georgië om een eventuele samenwerking met de Silk Road Group te bekijken, één van de grootste vastgoedbedrijven van de Kaukasus. Ze ondertekenden het contract tijdens een bezoek van Saakasjvili aan New York.

© Mikheil Saakasjvili​

De verkiezingscampagne

Trump in de VS en Saakasjvili in Oekraïne zouden samen wel eens een perfecte storm kunnen zijn. Saakasjvili zal de steun van Trump proberen inschakelen voor wat hij in Oekraïne wil bereiken: vervroegde parlementsverkiezingen in 2017 is doel nummer één.

Die heeft hij nodig om campagne te kunnen voeren met zijn nieuwe politieke partij. De geplande verkiezingen in 2019 komen te laat en Saakasjvili zou momentum verliezen. ‘Met alle respect, maar ik zal niet samenzitten met president Porosjenko tenzij we komen tot een akkoord over vervroegde verkiezingen’, zei Saakasjvili.

‘We gaan niet onderhandelen met de elite’, zei Saakasjvili, net zoals Trump tijdens zijn campagne elke vorm van compromis afwees om het imago van “nieuwe kracht” hoog te houden.

Vervroegde verkiezingen in 2017. Het is de storm die sommigen in Oekraïne vrezen en anderen willen. ‘Er zijn nog partijen die het willen, maar we gaan niet onderhandelen met de traditionele elite in Oekraïne’, zei Saakasjvili. Ook die houding is vergelijkbaar met Trump, die tijdens zijn campagne elke vorm van compromis, zelfs binnen de eigen Republikeinse Partij, afwees om het imago van een “nieuwe kracht” hoog te houden.

In zijn partij zijn alleen politici welkom die nog niet “besmet” zijn door het corrupte politieke systeem, ook al was Saakasjvili zelf al president van Georgië en gouverneur van Odessa, en wil hij nu opnieuw aan de macht komen in Oekraïne.

‘Alleen mensen die slechts één of geen termijn achter de rug hebben in regering of parlement, kunnen lid worden van onze partij’, zei hij. ‘Vertegenwoordigers van grote bedrijven zijn niet welkom. We zullen de bedrijfswereld helpen, maar niet toelaten in partij en parlement.’

© Mikheil Saakasjvili​

Saakasjvili gaf hints van hoe hij campagne zou voeren: agressief en zonder blad voor de mond. ‘Als ik aan de macht kom, zal ik Kolomoisky in de gevangenis gooien. Niemand moet daaraan twijfelen’, zei hij.

Kolomoisky is één van de rijkste en meest corrupte oligarchen van Oekraïne. Hij is een voormalig gouverneur en eigenaar van bedrijven in sectoren van de Oekraïense economie, waaronder media en luchtvaart. Het dreigement deed denken aan Trump’s oproep om Hillary Clinton te vervolgen. Dit soort weinig realistische oproepen laten mensen toe om te dromen, dat het onmogelijke mogelijk is: de machtigste mensen van het land, die ze verantwoordelijk achten voor hun tegenspoed, achter de tralies.

‘Als ik aan de macht kom, zal ik de meest corrupte oligarch in de gevangenis gooien.’ Het dreigement deed denken aan Trump’s oproep om Hillary Clinton te vervolgen.

Tijdens de persconferentie gaf Saakasjvili een aanwijzing van hoe hij zich tegenover journalisten zou gedragen. Grote Oekraïense media zijn in in handen van oligarchen die zich vijandig tegenover Saakasjvili opstellen en op zijn minst kritisch over hem zullen berichten. Een journalist stelde een kritische vraag, waarop Saakasjvili antwoordde: ‘Ik ben hier niet om te spreken met een journalist die gestuurd is door een oligarch. Hoe meer de media mij zullen aanvallen, hoe meer steun ik zal krijgen.’

Trump zei tijdens de verkiezingscampagne meermaals dat de media van de elite gecontroleerd worden door liberale belangen. Dat alle grote media in de VS zich achter Clinton schaarden, heeft dat punt kracht bijgezet en bijgedragen tot de verkiezing van Trump.

Link

Lees hier over het ontslag van Saakasjvili in Odessa.

Saakasjvili bevindt zich in een soortgelijke positie: hoe meer tegenwerking hij zal krijgen van het Oekraïense establishment, hoe meer hij aan populariteit zal winnen. Het was geen toeval dat hij zijn ontslag als gouverneur van Odessa zo uitlegde: iedereen dwarsboomt mij, daarom is het bewijs geleverd dat ik een nieuwe kracht ben. De naam van zijn partij liegt er niet om: “Platform van de Nieuwe Krachten”.

Trump, Saakasjvili, Porosjenko en Poetin

Waarom zou Saakasjvili op Trump gokken als Trump pro-Poetin is? Saakasjvili is toch één van de meest uitgesproken vijanden van de Russische president Poetin? Ja, maar Saakasjvili probeert ervoor te zorgen dat Trump ook hem weet te vinden, en niet enkel Poetin.

Saakasjvili probeert ook binnen Oekraïne Trump’s tweede contactpunt te zijn, naast de officiële communicatie tussen president Trump en president Porosjenko, nu Saakasjvili’s politieke tegenstander. Dit betekent dat president Trump bevoorrechte contacten zal hebben met een belangrijk deel van de Oekraïense oppositie, in de persoon van Mikheil Saakasjvili.

President Porosjenko heeft zelfs een conflict met Trump: Trump’s vorige campagneleider Paul Manafort nam ontslag nadat ophef was ontstaan over zijn zakendeals met de afgezette pro-Russische Oekraïense president Viktor Janoekovitsj. De Oekraïense regering gaf documenten vrij waaruit die banden bleken en zorgde zo mee voor het ontslag van Manafort.

© Mikheil Saakasjvili​

De oligarchie die Saakasjvili beweert te bestrijden in Oekraïne, zou hij weer binnenhalen in de vorm van investeringen van de machtigste oligarch ter wereld: Donald Trump.

In ieder geval zal Saakasjvili zijn banden met Trump proberen aanhalen. Die banden zal hij presenteren aan het Oekraïense volk als bewijs dat hij de machtigste man ter wereld kan overhalen om te investeren in Oekraïne, net zoals die man in Georgië heeft geïnvesteerd.

De investeringen zouden deze keer komen in de vorm van politieke steun, maar misschien ook in de vorm van zakelijke investeringen van Trump’s vastgoedbedrijf dat vanaf volgend jaar geleid zal worden door Trump’s kinderen.

Het pad ligt open voor belangenconflicten. De oligarchie die Saakasjvili beweert te bestrijden in Oekraïne, zou hij op die manier opnieuw binnenhalen in de vorm van buitenlandse investeringen van de ondertussen machtigste oligarch ter wereld: Donald Trump.