Samenwerken was nog nooit zo makkelijk. Onlineplatformen als Wikipedia, Trustroots of HitchWiki brengen tienduizenden mensen samen en genereren kosteloze kennis, slaapplek, vervoer, eten enzovoort. Welkom in de wiki-wereld: laat je portefeuille thuis en deel je kennen en kunnen.
‘Wij zijn géén start-up!’
Het klinkt misschien vreemd in deze tijden, nu deze soort nieuwe bedrijfjes die zich met het web, apps en andere nieuwe technologieën bezighouden, gelden als het hipste wat er gebeurt op economisch gebied.
Toch is het de baseline van Trustroots.
Trustroots is een interactieve website waarmee reizigers een gratis slaapplek kunnen zoeken: de homepage is een wereldkaart, als je inzoomt vind je per stad de profielen van leden die een matras, zetel of stukje vloer aanbieden. Maar het is dus geen start-up. Niet dat er geen ambitie is, integendeel – een half jaar oud is het platform en al goed op weg te wereld te veroveren. Met zo’n duizend nieuwe leden per maand, van Berlijn tot Vietnam en zelfs eentje in Libië, is de site een behoorlijk succes.
Een van de mensen achter het platform is Kasper. Als ik hem, zijn vriendin Erga (32) en hun kleine Irá (1) ontmoet in hun appartement in Elsene, zijn ze zich volop aan het voorbereiden op hun verhuizing naar Berlijn. Ervoor gaan Erga en Irá nog een tijdje naar Israël, op bezoek bij haar familie. Acht jaar eerder leerden ze elkaar kennen in Nederland. Een gezin zonder grenzen.
Delen in plaats van hebben, samenwerken om vrij te kunnen leven: dankzij het internet gebeurt het op steeds grotere schaal.
Kasper is een ontspannen, boomlange Nederlander, een programmeerwonder én een legende in de wereld van de hospitality exchange, het online uitwisselen van gastvrijheid. Hij is wiskundige van opleiding en zette ooit een doctoraatsbeurs over artificiële intelligentie stop om te gaan reizen. ‘Ik had niet veel geld en dat moest zo lang mogelijk meegaan, ik wilde zo veel mogelijk doen.’
Dus ging hij liften, overnachtte bij gelijkgestemde zielen, en kwam zo terecht bij allerlei collectieven en projecten die rondom avontuur, delen en het web werkten, van Líma over Bamako en San Francisco tot Italië.
Er is haast geen gastvrijheidsplatformproject waar hij niet aan heeft meegewerkt. Zo zette hij de website van Couchsurfing mee op poten, het bekendste voorbeeld van de gratis-logerensites. ‘Tot ze in zee gingen met een stel durfkapitalisten die grof geld willen verdienen aan de gastvrijheid van anderen. De hele structuur van de website werd omgegooid, de vrijwilligers die alles uitgebouwd hadden, hadden niets meer te zeggen.’
En dus werd Trustroots uit de grond gestampt. Kasper doet het niet in zijn eentje, er zit een klein team achter dat ook verantwoordelijk is voor de onlineplatformen NomadWiki (een verzameling van nomad bases, verblijfplaatsen voor langetermijnreizigers), HitchWiki (voor lifters) en TrashWiki (voor dumpster divers, mensen die achter weggegooid voedsel aangaan).
Die laatste groep mag dan al redelijk hardcore zijn, de overige zijn vaste waarden voor alternatieve en langetermijnreizigers met een beetje digitale knowhow. Het kernteam bestaat uit vijf personen uit evenveel landen die al jarenlang samenwerken, eromheen hangen nog enkele tientallen wisselende vrijwilligers.
Zij werken de sites samen uit, coderen en beheren ze, soms met duizenden kilometers tussen hen in. Kasper: ‘Sommige van mijn “collega’s” zijn goede vrienden, andere heb ik nog nooit ontmoet, en ik weet ook niet of dat ooit zal gebeuren.’
Vertrouwen kun je berekenen
Het resultaat is niet gering. Alles samen maken tienduizenden mensen er gebruik van. Via deze weg bouwen zij gemeenschappen uit die online beginnen maar vooral tot meer echte, niet-virtuele ontmoetingen, ervaring en kennisuitwisseling moeten leiden.
Kasper: ‘Het is niet de bedoeling dat iedereen zoveel mogelijk tijd achter zijn scherm gaat doorbrengen. Onze sites moeten meer echte contacten en ervaringen in het gewone leven mogelijk maken.’
© Klaas Verplancke
Maar hoe beslis je om zomaar bij iemand te gaan logeren? Hoe kun je iemand die je niet kent vertrouwen? Het is geen blinde naïviteit of goed geluk, vertrouwen is een wetenschappelijke kwestie.
Vertrouwensmeting en reputatie zijn de centrale termen: de trust metric is de graad van vertrouwen die een bepaald lid van de gemeenschap geniet, en dat vertrouwen is gebaseerd op zijn reputatie.
Daarover zijn hele theorieën en wiskundige modellen uitgewerkt; in het geval van Trustroots en huns gelijken betekent het praktisch dat je je gaat baseren op referenties die andere leden van de gemeenschap kunnen toevoegen en op de links en vrienden die je gemeenschappelijk hebt op de site zelf of op gelinkte profielen zoals Facebook of LinkedIn.
Hoe meer interactie er is tussen leden, hoe meer links er ontstaan, hoe groter het vertrouwen wordt en hoe hechter de gemeenschap.
Hoe het allemaal begon? Kasper: ‘Ik zat in Parijs en wilde ergens anders heen, liftend. Het moeilijkste was de stad uit te raken en een goede plek te vinden om mijn reis te beginnen. Dus zette ik een wiki op, een website die iedereen kan aanvullen, met een kaart waarop je tips en routes voor collega-lifters kon aangeven.’
‘Zo krijg je een site die zichzelf uitbouwt. Als die er eenmaal is, is het verder dus niet veel werk, daarna moet je er alleen een beetje op letten dat er geen onzin geüpload wordt.’
Wiki is een soort software waarmee je een website met een hele groep tezamen uit kunt bouwen en bewerken. Niemand heeft als enige controle over de inhoud, het staat iedereen vrij om bij te dragen. Het bekendste voorbeeld is Wikipedia, de online encyclopedie van en voor iedereen. De tijd dat Wikipedia synoniem was voor onbetrouwbaar is min of meer voorbij.
Er is een heel systeem van peer control opgezet en voor controversiële onderwerpen mogen alleen leden die het vertrouwen van de gemeenschap achter de site genieten, aanpassingen maken. Gedeelde kennis is méér kennis, van samenwerking wordt iedereen beter, de controle van de gemeenschap werkt als filter voor fouten: dat is de filosofie van de wikigemeenschappen.
Geen geld, wel geven
Je hoeft geen geld te hebben om andere landen en culturen te leren kennen, dat is het praktische uitgangspunt van Trustroots, HitchWiki en de rest. Voor zichzelf gaat Kasper uit van het motto “hard werken om niet te hoeven werken”: hij steekt zijn tijd in de platformen die veel gratis mogelijk maken voor hemzelf en al wie maar geïnteresseerd is, daarnaast heeft hij een aantal klassieke klanten voor wie hij webtoepassingen uitwerkt, en verder kent hij de juiste kneepjes om het internet geld in het laatje te laten brengen.
‘Hacken is ook: via 3D-printtechnieken protheses op maat voor oorlogsslachtoffers maken.’
‘Jij denkt dat je met schrijven nooit erg veel kunt verdienen? Wel, dat is een vergissing, het kan juist echt veel opbrengen. Ik ben zelf geen groot schrijver, maar heb wel een aantal sites en blogs die ik vul met de dingen waar ik veel over weet. En dan moet je enkel nog op de juiste plekken reclame toevoegen, of hier en daar een link naar een sponsor. Niet te veel, niet te pushy. Dan renderen die dingen vanzelf. Op die manier creëer je de tijd om je bezig te houden met wat je echt belangrijk vindt.’
Kasper noemt zichzelf een hacker. ‘Maar niet in de criminele zin van het woord. Het heeft die bijklank gekregen, maar hacken betekent in de eerste plaats dat je technologie naar je eigen hand weet te zetten. Een vriend van mij is een programmeur die uit Irak komt, hij is erin geslaagd om via 3D-printtechnieken protheses op maat voor oorlogsslachtoffers te maken. Dat is ook hacken.’
Ethisch kompas
Gratis reizen is leuk, maar tegelijk hebben Erga en Kasper ook een sterk ethisch kompas. Erga zegt lachend dat ze hoopt niet gearresteerd te worden wanneer ze binnenkort in Israël landt.
‘Met een aantal vrienden die ik nog ken van de middelbare school hebben we een open brief opgesteld tegen de militarisering van de maatschappij, tegen de dienstplicht. Iedereen, jongens en meisjes, moet met achttien drie jaar het leger in. Slechts een minderheid van hen gaat echt vechten, de meesten doen hun dienst in een school of natuurreservaat. Maar ze werken daar dan wel in uniform, en op die manier wordt het leger en de militaire logica voortdurend genormaliseerd. Het schrijven van zo’n open brief, anderen aanzetten tot verzet, is strafbaar.’
‘Ik had niet veel geld en dat moest zo lang mogelijk meegaan, ik wilde zo veel mogelijk doen.’
Zhana Yordanova (CC BY-NC-ND 2.0)
Om die reden ging Erga in Amsterdam studeren. Haar moeder was een Nederlandse Joodse, daarom was Nederland de meest logische keuze. ‘Ondertussen woon ik meer dan vier jaar in het buitenland, daardoor heb ik niet langer stemrecht in Israël. Nu, er is toch geen partij waar ik voor zou willen kiezen.’
Ze zijn allebei overtuigd veganist, uit respect voor dieren en verzet tegen de voedingsindustrie. ‘Het punt is dat we moreel juist willen eten, niet dat we uit principe geen zuivel eten. Toen we zelf nog een tuin hadden met kippen, gebruikten we wel eieren. Maar zelfs in de biowinkel weten ze niet waar hun eieren vandaan komen, en dan willen we er niets mee te maken hebben.’
Delen in plaats van hebben, bewust consumeren, samenwerken om vrij te kunnen leven: dankzij het internet gebeurt het op steeds grotere schaal. Misschien redt de wiki de wereld nog wel.
Dit artikel verscheen eerder in het zomernummer van MO*. Abonneer je hier!