Waar is Santiago Maldonado?
Tom Dieusaert
04 september 2017
Een nieuwe “desaparecido” in Argentinië mobiliseert de sociale beweging en crispeert het gepolariseerde politieke klimaat. Santiago Maldonado werd een maand geleden het laatst gezien tijdens protesten van de Mapuche-indianen. Hij is sindsdien spoorloos.
luzencor (CC BY-ND 2.0)
De desaparecidos of “vermisten”, het is een begrip dat stamt uit het Argentinië van de jaren ’70, toen de militaire dictatuur haar politieke tegenstanders niet alleen uit de weg liet ruimen en maar ook hun lichamen deed verdwijnen. Immers, zonder corpus delicti is er geen misdaad.
Met de terugkeer van de democratie in 1983 en de grote processen tegen de militairen, is deze griezelige vorm van staatsterrorisme grotendeels uitgeroeid, maar af en toe steekt het beest weer de kop op. Deze keer in de Andes-provincie Chubut, in een gebied dat toebehoort aan de Italiaanse textielgroep Benetton en opgeëist wordt door afstammelingen van Mapuche-indianen.
Mapuche vs. Benetton
De Mapuches zijn actief aan de beide zijden van de grens, zowel in Chili als in Argentinië en komen regelmatig in het nieuws met landbezettingen, gewelddadige protesten en minstens zo gewelddadige ontruimingen door de ordediensten.
Een van de kopstukken van de Mapuche beweging is Facundo Jones Guala. Hij staat aan het hoofd van het zogenaamde Voorouderlijk Mapuche Verzet (RAM in het Spaans) die een van de “estancias” of landgoederen van Benetton bezet met een permanent kamp dat naar de Mapuche-traditie Lof genoemd wordt.
Ariel H. (CC BY-NC-ND 2.0)
De Italiaanse fabrikant kocht in de jaren ’90 duizenden hectare grond in Patagonië om daar schapen te kweken en het groeiende textiel imperium van wol te voorzien. Spijtig genoeg pasten de Mapuches niet in het multiculturele plaatje van de befaamde commercials, waarmee Benetton de harten van de Europese en Amerikaanse consumenten veroverde.
De groep Benetton wilde van de Mapuches af door hen een stuk land cadeau doen in het naburige Esquel, maar na een onderzoek van de provinciale autoriteiten bleek het om onproductieve steppe te gaan. In 2016 besloten de Mapuche’s het recht in eigen handen te nemen en installeerden hun Lof op Italiaanse grond. De spanning nam toe, vooral nadat de indianen ook de nationale weg Ruta 40 begonnen te versperren met piketten.
Eind juni 2017 werd Jones Guala gearresteerd. In antwoord daarop trokken de Mapuches en sympathisanten naar de lokale stad Bariloche om daar het gemeentehuis te belegeren.
Op 1 augustus deed de Gendarmerie – een soort gemilitariseerde politie die ook de grenzen moet bewaken – ‘s nachts een inval in het Mapuche lof. De afsluiting werd afgebroken, tenten in brand gestoken en rubberkogels vlogen in het rond. De Mapuches sloegen op de vlucht, naar het achterliggende bos of doken in het ijskoude water van de Chubut rivier.
Santiago Maldonado, een militant uit het naburige El Bolsón die zich recent bij de groep had aangesloten, probeerde ook te ontkomen, maar kon naar verluidt niet zwemmen en verschool zich in het naburige bos.
Er zijn geen bewijzen dat Maldonado bij deze actie gearresteerd werd (het was donker), maar volgens aanwezigen riepen de gendarmes ‘we hebben er eentje’ en namen een persoon mee naar een overvalwagen.
Het lot van Maldonado
De gebeurtenissen van 1 augustus hebben ondertussen voor zware naschokken gezorgd in de hoofdstad Buenos Aires. Naarmate de tijd vorderde en Santiago door zijn familie als vermist werd opgegeven, begon de druk toe te nemen op Minister van Politie Patricia Bullrich om het lot van Maldonado op te helderen.
Patricia Bullrich met Mauricio Macri
Mauricio Macri (CC BY-ND 2.0)
Bullrich kwam voor een Senaatscommissie waar ze de Gendarmerie in bescherming nam en stelde dat de strijdkrachten niets met de verdwijning van Maldonado te maken hadden. De enige aanwijzingen die nu onderzocht worden is een plukje haar en bloed dat in de overvalwagen gevonden werd. Maar volgens de minister kon dat even goed van een gendarme zijn en heeft het DNA-onderzoek nog geen uitsluitsel gegeven.
‘Elke dag verdwijnen er mensen in Argentinië’, stelde de Minister van Politie in de Senaat.
‘Elke dag verdwijnen er mensen in Argentinië’, stelde Bullrich in de Senaat.
‘Momenteel hebben er we er 5.000 geregistreerd. We gaan nooit accepteren dat ze ons vergelijken met de militaire dictatuur.’
Bullrich gaf het zelf al ongewild aan: Er mogen misschien 5000 vermisten zijn in Argentinië, maar dit heeft er alle schijn van dat het om een politiek gemotiveerde verdwijning zou gaan.
En dit komt voor Bullrich en haar partij PRO op een erg vervelend moment want het is een verkiezingsjaar en de voornaamste oppositie, de Peronisten van voormalig presidente Cristina Kirchner, profileren zich als verdedigers van de mensenrechten. Terwijl Cristina Kirchner in persoonlijk contact staat met de familie Maldonado, probeert de regering van president Macri een laag profiel te houden m.b.t de zaak.
Tevergeefs, want op vrijdag 1 september, een maand na de verdwijning van Santiago kwamen in Buenos Aires een 200.000 mensen op straat met pancartes en spandoeken waarop stond te lezen: ‘We willen Santiago terug, levend.’
luzencor (CC BY-ND 2.0)
De sociale media worden overspoeld met de vraag “Waar is Santiago?” en ook op sommige scholen wordt de verdwijning van Maldonado besproken en krijgen de leerlingen tekst en uitleg over hun mensenrechten.
De sociale media worden overspoeld met de vraag “Waar is Santiago?”
De regering vraagt ondertussen met aandrang dat de zaak Maldonado ‘niet gepolitiseerd zou worden’. Maar dat is erg moeilijk: het is namelijk al een politieke zaak.
De rechts-conservatieve regering Macri staat nu voor de keuze: tot op het bot gaan van het onderzoek en het lichaam van Santiago lokaliseren—maar indien het tóch de gendarmes waren, dan is het onwaarschijnlijk dat mensen nog geloven dat de president niet het fijne van de zaak wist.
Of de regering kan blijven inzetten op de boodschap “we weten van niets”, blijven wachten op afnemende media-aandacht … zodat Santiago Maldonado in relatieve stilte nummer 5001 wordt in de lange lijst van Argentijnse vermisten.