Was Trumps beleid om gezinnen aan de grens te scheiden een vorm van marteling?

Het (privaat gerunde) Otay Detention Centre in San Diego, op de grens met Mexico

BBC World Service / Nina Robinson / Flickr (CC BY-NC 2.0)

De traumatische scheiding van kinderen en hun ouders aan de grens met Mexico staat gelijk aan marteling, zegt een rapport van mensenrechtenorganisatie Physicians for Human Rights. Volgens de organisatie moet de regering-Biden de getroffen gezinnen nu compenseren, in de vorm van legaal burgerschap en financiële tegemoetkoming. Ook moeten de verantwoordelijken voor het beleid verantwoording afleggen, zeggen verschillende experts.

‘Een misdaad tegen de menselijkheid’ en ‘een schande voor ons land’, zo noemde de 99-jarige Benjamin Ferencz de gedwongen scheiding van kinderen en ouders die zonder de juiste papieren vanuit Mexico de VS binnenkwamen. Ferencz is de laatste nog levende aanklager van de nazi’s bij de Neurenberg-processen.

Zeid Ra’ad Al Hussein, voormalig hoge commissaris voor de Mensenrechten van de VN, citeerde uit een verklaring van de Amerikaanse Vereniging voor Kindergeneeskunde dat het beleid rond gezinsscheiding een vorm van ‘door de overheid opgelegde kindermishandeling’ was, die ‘onherstelbare schade’ kan veroorzaken met ‘levenslange gevolgen’. Hij voegde daaraan toe: ‘Het idee dat een natie ouders probeert af te schrikken door hun kinderen dergelijk misbruik aan te doen, is gewetenloos.’

‘Ouders meldden dat immigratieautoriteiten kinderen met geweld uit hun armen weghaalden, ouders wegvoerden terwijl hun kinderen sliepen, …’

Nu stelt een rapport van Physicians for Human Rights (PHR) vragen over strafrechtelijke vervolging van de verantwoordelijken voor het beleid. Ook wijst het rapport, ‘You Will Never See Your Child Again - The Persistent Psychological Effects of Family Separation’, op mogelijke wegen naar gerechtigheid.

Het stelt dat de scheiding van kinderen van hun ouders door Amerikaanse immigratieambtenaren neerkomt op marteling en gedwongen verdwijning - dat laatste wil zeggen ‘dat overheidsfunctionarissen het lot of de verblijfplaats verbergen van een persoon die van de vrijheid is beroofd’.

Geen uitleg

Om de ervaringen van de families te onderzoeken, voerden PHR-medewerkers psychologische tests uit onder een groep asielzoekers uit Guatemala, Honduras en El Salvador, die door de Amerikaanse immigratiediensten gemiddeld meer dan zestig dagen gedwongen waren gescheiden van hun familieleden.

Ze ontdekten dat voordat deze gezinnen Midden-Amerika verlieten, ze al ‘waren blootgesteld aan trauma’s’ als gevolg van ‘gerichte gewelddaden’, voornamelijk als gevolg van bendeactiviteiten. Alle ouders vreesden voor hun kinderen en geloofden dat de reis naar de VS hen bescherming zou bieden.

Maar toen de gezinnen daar aankwamen, verergerde de behandeling door de Amerikaanse overheid hun trauma’s. ‘Ouders meldden dat immigratieautoriteiten kinderen met geweld uit hun armen weghaalden, ouders wegvoerden terwijl hun kinderen sliepen, of dat kinderen simpelweg “verdwenen” terwijl hun ouders in rechtszalen zaten of medische zorg kregen’, staat in het rapport. Bijna alle ouders zeiden geen uitleg te hebben gekregen waarom hun kinderen werden weggevoerd, waar ze werden vastgehouden en of ze herenigd zouden worden.

Uit diagnoses door medische experts bleek dat bijna alle slachtoffers leden aan een posttraumatische stressstoornis, en velen voldeden aan de criteria voor depressieve stoornis of angststoornis.

Verantwoordelijken op het matje

Verwijzend naar het VN-verdrag tegen foltering, beweert PHR dat ‘de behandeling van asielzoekers door de Amerikaanse regering door haar beleid gezinnen te scheiden wreed, onmenselijk en vernederend is en, in alle gevallen die PHR evalueerde, zelfs het niveau van foltering haalt.’

Het rapport concludeert dat de Amerikaanse regering op grond van nationale en internationale normen verplicht is om ‘slachtoffers van marteling en mishandeling compensatie te bieden, inclusief rehabilitatie; ervoor te zorgen dat de gezinnen van verdwenen kinderen de verblijfplaats van hun gezinsleden achterhalen door voldoende overheidsmiddelen in te zetten om voor spoedige hereniging van alle gescheiden gezinnen te zorgen, inclusief gedeporteerde ouders’.

Honderdduizenden migranten werden na invallen door de immigratiedienst en de douane gedeporteerd – onder wie veel ouders van wie de kinderen achterbleven, soms alleen.

Ook moeten volgens het rapport de verantwoordelijken voor het beleid verantwoording afleggen; Amerikaanse functionarissen die de wet hebben overtreden moeten vervolgd worden.

PHR geeft tot slot gerichte aanbevelingen aan de Biden-regering en het Congres voor beleidswijzigingen om deze doelen te bereiken.

Volgens PHR-directeur Donna McKay hebben de getroffen gezinnen recht op een verblijfsvergunning, doorlopende geestelijke gezondheidszorg en financiële compensatie. Ze dringt erop aan dat de nieuwe minister van Binnenlandse Veiligheid, Alejandro Mayorkas, zijn belofte nakomt: een nieuwe taskforce Gezinshereniging moet ‘legale wegen’ verkennen voor burgerschap voor de gescheiden gezinnen.

5.512 kinderen

Van 2017 tot en met 2019 werden volgens het PHR-rapport 5.512 kinderen onder dwang van hun familie gescheiden. Van de 1.556 kinderen die tussen 1 juli 2017 en 26 juni 2018 gescheiden werden, waren volgens de American Civil Liberties Union (ACLU) 207 kinderen (13,3 procent) jonger dan 5 jaar.

In 2018 spande de ACLU al met succes een rechtszaak aan: een federale rechtbank achtte de praktijk toen ongrondwettelijk en verplichtte de regering alle gescheiden gezinnen te herenigen.

Maar de schade duurt voort. Lee Gelernt van ACLU zegt dat na die uitspraak in 2018 Trumps regering de zaak vertraagde, belangrijke informatie achterhield en verouderde contactgegevens verstrekte. Als gevolg daarvan zijn sommige kinderen bijna twee jaar van hun ouders gescheiden gebleven. Volgens ACLU waren in januari 2021 meer dan 611 van de gescheiden kinderen nog altijd niet herenigd met hun ouders.

Mensenrechten

Het Amerikaanse anti-migratiebeleid reikt echter verder dan deze gedwongen scheidingen. Het omvat ook de vele kinderen en ouders die al in de VS wáren en die onder de afgelopen regeringen gescheiden zijn door deportaties, opsluiting en andere vormen van vervolging gericht op immigranten. Zo werden honderdduizenden migranten na invallen door de immigratiedienst en de douane gedeporteerd – onder wie veel ouders van wie de kinderen achterbleven, soms alleen.

Vanaf het begin van de regering-Trump heeft het restrictieve beleid ook duizenden kinderen schade toegebracht die in hun eentje asiel zochten of bij familie verbleven. Vele kinderen die tot de asielprocedure waren toegelaten, zaten gedwongen lange periodes vast, onder slechte omstandigheden.

Tienduizenden werden gedwongen hun rechtszaak af te wachten in gevaarlijke kampen in het Mexicaanse grensgebied. Duizenden anderen werden uitgesloten voor asielprocedures door onofficiële en later officiële sluitingen van grensovergangen.

‘Trump wilde de muur geëlektrificeerd hebben, met spijlen erop die mensenvlees konden doorboren.’

Veel van dit anti-migrantenbeleid is al scherp bekritiseerd door internationale mensenrechtenfunctionarissen. Oud-president van Chili en huidig VN-Commissaris voor de Mensenrechten Michelle Bachelet, zei ‘diep geschokt’ te zijn door verschillende beleidsmaatregelen van Trump die volgens haar ‘de bescherming van migrantengezinnen drastisch hadden verslechterd’.

Erika Guevara-Rosas van Amnesty International stelt dat Trumps inspanningen om asielaanvragen tegen te werken ‘een aanval op de mensenrechten’ zijn. ‘De plicht om de rechten te beschermen van mensen die veiligheid zoeken, is een fundamenteel principe van de Amerikaanse en internationale wetgeving - en de VS schiet jammerlijk tekort. De ‘crisis’ aan de grenzen is niet het gevolg van het ‘overstromen van de grens’ - het is een crisis van xenofoob beleid dat zich voordoet als veiligheidsmaatregelen en alleen dient om het menselijk lijden te verergeren.’

Tijdens een bijeenkomst zei Trump over Haïti, El Salvador en Afrikaanse landen: ‘Waarom willen we mensen uit deze shithole countries hier? We zouden meer mensen moeten halen uit plaatsen als Noorwegen.’ Hieruit kan geconcludeerd worden dat de uitvoerders van Trumps beleid een reeks opzettelijk wrede praktijken hebben ingevoerd om elke vorm van geautoriseerde of ongeautoriseerde migratie af te schrikken.

Migrantenhaat aanwakkeren

‘De president had het vaak over het versterken van een grensmuur met een greppel, gevuld met water en slangen of alligators, wat assistenten ertoe aanzette om daarvoor een kostenraming te maken. Hij wilde de muur geëlektrificeerd hebben, met spijlen erop die mensenvlees konden doorboren’, schreven Michael Shear en Julie Hirschfeld Davis in The New York Times.

Trump zou ook hebben gesuggereerd dat soldaten migranten moesten neerschieten als ze stenen gooiden, tot zijn personeel hem vertelde dat dit illegaal zou zijn. Later stelde hij voor om migranten in hun benen te schieten, maar hij kreeg opnieuw te horen dat dit niet mocht.

Veel van de honderden bevelen en bureaucratische valkuilen die Trumps regering heeft ingezet, zijn misschien niet strafbaar, zeggen critici, maar ze brachten wel schade toe aan migranten, schonden hun mensenrechten en burgerrechten en probeerden hen te demoniseren. De meervoudige grenscrises die Trump veroorzaakte, waren volgens hen bedoeld om burgers op te hitsen en migrantenhaat onder zijn volgers aan te wakkeren.

Een groot deel van de kinderen en gezinnen die nu asiel aanvragen aan de grens, wordt gedreven door de stijgende wanhoop van de tienduizenden migrantengezinnen die de afgelopen twee jaar in het ongewisse zijn gebleven. Achterstanden zijn verder opgelopen door Trumps ondermijning van programma’s die voorheen als doel hadden om kinderen en gezinnen toe te laten en te integreren.

Biden breekt met beleid

Op zijn eerste werkdag stuurde president Joe Biden wetsvoorstellen naar het Congres om ‘een pad naar burgerschap’ te bieden aan de meeste van de 10 tot 11 miljoen ongedocumenteerde migranten in de VS. Hij vaardigde verschillende bevelen uit om onrecht rond migratie te corrigeren, waaronder gezinsscheiding. Maar de nieuwe regering is er nog niet in geslaagd om de capaciteit voldoende op te krikken om de achterstanden aan te pakken, of om alles wat Trump heeft ontmanteld weer op te bouwen.

Een nieuwe taskforce voor gezinshereniging is snel aan het werk gegaan. Uit een rechtszaak bleek dat het aantal kinderen en ouders dat nog steeds gescheiden is, was teruggebracht van 611 in januari tot 506 eind februari, meldde nieuwzender CNN.

Minister Mayorkas verklaarde in de media dat de inspanningen worden opgevoerd om asielzoekers die onder Trumps eerdere beleid zijn uitgesloten en wiens zaken nog in behandeling zijn, alsnog naar de VS te halen. De regering wil de gescheiden gezinnen laten kiezen waar ze zich willen herenigen, zei hij, en als ze kiezen voor de VS, ‘zullen we legale wegen verkennen om in de behoeften van het gezin te voorzien’.

Werk aan de winkel

‘Hoewel de regering belangrijke vooruitgang heeft geboekt, zitten kinderen nog steeds vast in grensgevangenissen’

Toch is er ook kritiek op het huidige beleid van de regering-Biden. De regering moet ervoor zorgen dat er geen gezinnen meer worden gescheiden door het huidige grensbeleid, zeggen mensenrechtenorganisaties. Zo worden gezinnen die asiel zoeken op de meeste plaatsen op staande voet teruggestuurd naar de grens, terwijl niet-begeleide kinderen wel worden toegelaten tot de asielprocedure. Dat kan gezinnen ertoe zetten om oudere kinderen alleen op pad te sturen.

‘Hoewel de regering belangrijke vooruitgang heeft geboekt, zitten kinderen nog steeds vast in grensgevangenissen omdat de voormalige regering van president Trump het systeem heeft vernietigd om kinderen aan de grens veilig te houden’, zegt Clara Long van Human Rights Watch. ‘De huidige situatie vereist dringende, aanhoudende maatregelen om dit falen terug te draaien. Veilige, snelle herenigingsprocedures moeten verder worden uitgewerkt, te beginnen bij het moment dat kinderen de grens oversteken.’

Onderzoeken

Afgezien van de taskforce Gezinshereniging mag de regering van Biden het verleden niet zomaar laten voor wat het is, zeggen organisaties: ze moet onderzoeken starten naar de misbruiken door de regering-Trump.

Biden moet ook alle resterende door Trump aangestelde functionarissen doorlichten en, indien nodig ontslaan of overplaatsen naar een andere functie. En wie de wet- en regelgeving heeft overtreden, moet daarvoor verantwoording afleggen, zeggen ze.

Critici pleiten voor een speciale commissie in het Congres om verregaande hervormingen aan te bevelen en misdaden en misbruik door de regering-Trump tegen immigranten en vluchtelingen te onderzoeken - inclusief het reisverbod voor moslims en mensen uit Afrika.

Ze hopen ook dat andere regeringen en ngo’s de mogelijkheid aangrijpen om tegen de verantwoordelijken aanklachten in te dienen bij internationale mensenrechteninstanties zoals het Internationaal Strafhof en de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens (IACHR).