Wat zit er achter het oplaaiende geweld in de meest achtergestelde provincie van Pakistan?

Ontvoering, marteling en moord

‘Het Pakistaanse leger kan om het even wie arresteren, ontvoeren of doden zonder ze voor de rechter te brengen. En er is niemand die de militairen ter verantwoording roept. Er zijn massagraven ontdekt en de verminkte lichamen van jonge mannen die aan extreme folteringen onderworpen zijn geweest, worden gewoon gedumpt.’

Aan het woord is Mahrang Baloch, een 31-jarige vrouwelijke arts die aan het hoofd staat van een protestbeweging die opkomt tegen de praktijk van ontvoeringen en buitengerechtelijke executies van de Beloetsjen.

Die praktijk werd uitgebreid gedocumenteerd door lokale en internationale waakhonden. Onder meer Amnesty en Human Rights Watch beschuldigen de Pakistaanse veiligheidstroepen van ‘ernstige mensenrechtenschendingen, zoals willekeurige arrestaties en buitengerechtelijke executies’.

‘Als je etnisch Beloetsj bent, jong, goed opgeleid en politiek bewust, zal je leven in deze provincie waarschijnlijk kort zijn.’

In een pas gepubliceerd rapport over de toestand van de mensenrechten roept de Pakistaanse Mensenrechtencommissie op tot actie tegen ‘tegen schendingen van de rechten door de Pakistaanse staat, waaronder gedwongen verdwijningen en hyperbewaking’ in de provincie Beloetsjistan.

‘Als je etnisch Beloetsj bent, jong, goed opgeleid en politiek bewust, zal je leven in deze provincie waarschijnlijk kort zijn’, vertelt Baloch. Zulke profielen zijn volgens haar verdacht in de ogen van het leger, wat kan leiden tot iemands ontvoering, marteling en uiteindelijk moord. ‘Hun verminkte lichamen worden publiekelijk gedumpt als waarschuwing.’

De lokale mensenrechtenorganisatie Voice for Baloch Missing Persons (VBMP) schat dat er in de afgelopen twintig jaar meer dan zevenduizend mensen zijn verdwenen. Bovendien zijn er al ongeveer duizend verminkte lichamen van Beloetsjen teruggevonden.

‘Het echte cijfer van verdwenen mensen ligt veel hoger dan dat’, aldus Baloch. ‘Dit gaat alleen over de gevallen waarbij de familie de verdwijning durft aan te geven.’ Beloetsjistan is een uitgestrekte regio met een overwegend landelijke bevolking waarvan velen nooit de steden bezoeken. Veel families hebben niet de middelen om ontvoeringen te melden of om te protesteren.

‘Bovendien worden nabestaanden vaak geïntimideerd door het leger en kiezen ze uit angst voor represailles voor stilte, in de hoop dat dit leidt tot de vrijlating van hun dierbaren. Een voorzichtige schatting suggereert minstens 20.000 vermiste Beloetsjen’, gaat Baloch verder.

De toenmalige Pakistaanse interim-premier Anwaarul Haq Kakar zei begin dit jaar in een interview met de BBC dat het aantal “overdreven” was. Hij beweerde dat er slechts vijftig vermiste Beloetsjen zijn.

Lange geschiedenis van onderdrukking

Als sinds de onafhankelijkheid van Pakistan in 1947, willen de Beloetsjen zich afscheuren van het centrale gezag in Islamabad (zie kaderstuk). Al even lang beantwoordt de Pakistaanse politiek alle nationalistische aspiraties met geweld en onderdrukking.

De Beloetsje strijd voor autonomie en zelfs onafhankelijkheid laaide op in verschillende periodes in de jaren ‘50, ‘60 en ‘70. In 2003, onder het regime van generaal Pervez Musharraf, wakkerde het verzet na een rustige periode weer aan. Musharraf voerde harde militaire operaties uit in Beloetsjistan, waarbij onder andere de prominente Beloetsje leider Nawab Akbar Khan Bugti omkwam. Dat leidde tot nog meer onrust.

Sindsdien zijn er tal van meldingen van bloedige repressie door het Pakistaanse leger en de inlichtingendiensten. Duizenden Beloetsjen zouden zijn verdwenen, gemarteld of gedood door de veiligheidstroepen, hoewel de Pakistaanse overheid dit ontkent. Terwijl de Pathaanse en Sindhi gemeenschappen, naast de Punjabi’s de belangrijkste bevolkingsgroepen, deels zijn opgenomen in de Pakistaanse machtsstructuren, blijft de Beloetsje bevolking gemarginaliseerd en politiek vervreemd.

Volgens waarnemers is het Pakistaanse beleid van repressie tegenover de opstandelingen contraproductief gebleken. Het uitschakelen van legitieme Beloetsje leiders liet een politiek hiaat achter dat gewapende separatisten opvulden. ‘Militaire operaties doen de ruimte voor politieke dialoog krimpen, wat in het voordeel is van de opstandelingen. Die voelen zich meer bedreigd door politieke initiatieven dan door militaire actie’, legt Amir Rana van PIPS uit. ‘Dat laatste wakkert hun steun en rekrutering voornamelijk aan.’

De veiligheidsanalist benadrukt dat militaire onderdrukking de problemen in Beloetsjistan niet kan oplossen. Hij pleit voor een politieke benadering en dialoog met de gematigde facties. De achtergestelde provincie duurzaam ontwikkelen is daarbij onontbeerlijk. Volgens hem is ontwikkeling in conflictgebieden echter een bijzonder moeilijke taak, vooral vanwege de corruptie en het wantrouwen dat ontstaat als slechts een selecte groep profiteert van de vele natuurlijke rijkdommen.

‘Er kan echter geen sprake zijn van een vredesproces zonder eerst de kwestie van de gedwongen verdwijningen aan te pakken’, benadrukt de onderzoeker.

Net daarom is de jonge arts een luis in de pels van het Pakistaanse leger. Het militaire establishment weet niet wat gedaan met haar. De traditionele methode, haar laten verdwijnen, is geen optie meer. Daarvoor is ze te prominent aanwezig en te populair geworden. Bovendien vragen zij en haar beweging louter om de mensenrechten te respecteren, en stellen ze geen separatistische eisen.

‘Het zou een strategische zet kunnen zijn als de Pakistaanse regering in zee zou gaan met iemand als Mahrang Baloch’, zegt PIPS-onderzoeker Muhammad Amir Rana. ‘Ze heeft aanzienlijke invloed verworven in de provincie en overvleugelt zelfs de separatistische facties.’

In plaats van in dialoog te treden, schildert Islamabad Baloch en haar BYC af als terroristen. De propagandamachine draait overuren om haar te vereenzelvigen met de daders van de recente aanslagen. ‘Dat is jammer, maar de staat vreest dat ze de rijkdommen van Beloetsjistan moeten opgeven indien ze ingaan op de eisen van de beweging’, legt de academicus uit.

De overheid heeft een keuze

‘De Pakistaanse overheid zal de recente aanslagen in Musakhail waarschijnlijk aangrijpen om hard tegen ons op te treden’, vreest Baloch. Het past volgens haar binnen de strategie om elke beweging die rechten eist voor de Beloetsjen te onderdrukken door ze te koppelen aan geweld.

‘Maar dan zal de situatie alleen maar verder escaleren’, denkt ze. ‘De jongeren die nu vreedzaam protesteren onder de vlag van BYC, kunnen zich genoodzaakt voelen om geweld te gebruiken als alle vreedzame opties in de kiem gesmoord worden.’

Hoewel ze zelf aan het hoofd staat van een beweging die de wapens afzweert, begrijpt ze dat sommige Beloetsjen hun toevlucht nemen tot separatistisch geweld. ‘Vaak gaat het om politieke activisten die aanvankelijk vreedzaam protesteerden, maar waartegen de staat repressief optrad, waarbij duizenden mensen vermoord werden’, vertelt Baloch. ‘Dan nemen ze liever de wapens op, in plaats van ongewapend brutaal vermoord te worden.’

Het lijkt er niet op dat de stormachtige provincie op korte termijn rust zal vinden. De frustraties van de lokale bevolking worden niet erkend waardoor ze zich meer dan ooit vervreemd voelen van het centrale gezag. Islamabad is echter om verschillende redenen niet in staat om het gebied te pacificeren: gewapende opstandelingen vallen regelmatig zachte doelwitten aan, de provinciale en federale regering heeft door jarenlange repressie, corruptie en verkiezingsfraude alle legitimiteit bij de lokale bevolking verloren, en een massale volksbeweging wordt geleid door een jonge, invloedrijke arts die wel brede geloofwaardigheid geniet.

Volgens Baloch is de harde realiteit dat de toekomst van Beloetsjistan grotendeels afhangt van de houding van de Pakistaanse inlichtingendiensten en het leger. ‘Als de Beloetsjen verder onderdrukt worden en ze hun rechten niet kunnen uitoefenen, als politieke stemmen in de kiem gesmoord worden, als de militaire operaties voortduren en als Beloetsjen ontvoerd worden om hen het zwijgen op te leggen, dan zullen de reacties van de lokale bevolking waarschijnlijk neigen naar geweld en gewapend verzet’, zegt ze.

‘Als de staat echter bereid is om een echte dialoog aan te gaan, de rechten van de Beloetsjen te erkennen en hen in staat stelt om over hun eigen toekomst te beslissen, kan een vreedzame oplossing mogelijk zijn.’