Medisch advies aan elke vrouw in Fallujah, Irak: ‘Word niet zwanger’

Iraakse mannen staan op het puin van wat een ziekenhuis was tot het werd vernietigd tijdens een Amerikaanse luchtaanval in november 2014.

© Reuters / Mohanned Faisal

Fallujah, een stad in het hart van de Iraakse provincie Anbar en centraal op de as Bagdad-Ramadi, is allang weggedeemsterd uit het nieuws. Toch vechten hier elke dag bewoners tegen de gevolgen van een recent gewelddadig verleden, dat naadloos overgaat in het heden. Een destructief heden, dat door elk nieuw leven ruwe sporen trekt: elke dag worden in Fallujah kinderen met afwijkingen geboren.

Fallujah, Irak: een stad in het hart van de provincie Anbar, en centraal op de as tussen hoofdstad Bagdad en Ramadi

CIA World Fact Book (CC0 Public Domain)

De littekens in Fallujah zijn enorm, zeggen Ross Caputi, Richard Hil en Donna Mulhearn, respectievelijk een Amerikaanse ex-marinier, een Australische academicus en een activiste-schrijfster-journaliste.

Ze verenigden hun Irak-ervaringen en hun onderzoekswerk over Fallujah in het recent verschenen boek The sacking of Fallujah. A people’s history. The B_Russell_s Tribunal nodigde Donna Mulhearn onlangs uit om het boek voor te stellen in het Brusselse Muntpunt.

‘Je moet naar Fallujah komen. We hebben onafhankelijke waarnemers nodig. Ze doden onze kinderen.’

Mulhearn was erbij toen Fallujah in april 2004 de eerste Amerikaanse belegering over zich heen kreeg. De Australische maakte deel uit van de beweging Human Shield, die zich verzette tegen de invasie van Irak door de VS, Australië en het Verenigd Koninkrijk.

Donna Mulhearn verbleef al even in Bagdad om de oorlog te documenteren toen hun groep — journalisten en mensenrechtenactivisten — een telefoon kreeg van een wanhopige dokter uit Fallujah. ‘Je moet naar Fallujah komen’, drong hij aan. ‘We hebben onafhankelijke journalisten en waarnemers nodig om te zien wat ze met ons doen. De stad wordt aangevallen en ze doden onze kinderen.’

Vier mensen gingen, Mulhearn inbegrepen: getuigen van het eerste uur. De gruwelen en het onrecht dat ze zagen, lieten Mulhearn niet meer los. ‘Sinds die dag vertel ik iedereen die het wil horen over Fallujah. Ik zal blijven vertellen, opnieuw en opnieuw, tot iemand de verantwoordelijkheid opneemt, rekenschap aflegt en de burgers van Fallujah helpt om de littekens te doen genezen.’

Fallujah delenda est

De Amerikaanse militaire operatie op Fallujah kwam vier dagen na 31 maart 2004, de dag waarop vier contractuelen van het Amerikaanse privé-bewakingsbedrijf Blackwater USA in een hinderlaag liepen en gedood werden in de stad. De beelden gingen de wereld rond: vier verminkte lijken, opgehangen aan een brug over de Eufraat.

Het antwoord van ene Jack Wheeler, een voormalige politiek adviseur van Ronald Reagan, was duidelijk: ‘Fallujah delenda est!' . Ofwel: ‘Het opstandige Fallujah moet, net als Carthago tweeduizend jaar geleden, vernietigd worden.’

Ook al schreef Wheeler dit weliswaar voor een extreemrechts en klein medium, toch noemen de auteurs van het boek zijn woorden geen geïsoleerde oproep. De kurk was uit de fles: het idee verspreidde zich snel dat er geen onderscheid was tussen de burgers van Fallujah (die zich tegen de Amerikaanse bezetting verzetten) en de terroristen die de huurlingen doodden.

De Amerikaanse operatie Vigilant Resolve ging in april van start en had als doel om de stad onder de controle van de Amerikaanse bezetter te krijgen. Wat volgde, was een verwoestende aanval die de stad grotendeels vernietigde en die het leven kostte aan honderden burgers.

Het sluiten van het ziekenhuis was een regelrechte inbreuk op de Conventies van Genève, een van de vele.
auteur Donna Mulhearn

Mulhearn vertelt: ‘We waren opgeroepen door een dokter, gingen de stad in met dokters en zagen met eigen ogen hoe het hoofdziekenhuis van Fallujah was gesloten door de Amerikanen.’

‘Het sluiten van het ziekenhuis maakte deel uit van een militaire strategie: de informatiestroom doorknippen. De dokters gaven cijfers, doodsoorzaken en informatie over gewonden en doden door aan journalisten die niet toegelaten werden in de stad. “Propaganda”, noemde het Amerikaanse leger dit. En daarmee werd de informatieoorlog gestart: een oorlog om de waarheid te manipuleren en naar eigen hand te zetten.’

Het sluiten van het ziekenhuis was een regelrechte inbreuk op de Conventies van Genève, een van de vele. Terwijl ze het zegt, toont Mulhearn foto’s: kogelgaten in een ambulance, een kind dat in het hoofd werd geschoten en verzorgd wordt in een ziekenhuis zonder elektriciteit en verlichting en bloedvoorraden, een vrouw met een hoofdwonde… Slachtoffers zonder kans op overleven. ‘De lijken bleven komen. Dit was ongezien.’

Mulhearn vertelt hoe ze deelnam aan een reddingsmissie in een ambulance. ‘Dokters vroegen ons of we dat zagen zitten nadat hun ambulance onder vuur was genomen. Het idee was dat een ambulance met westerlingen niet of op z’n minst minder zou worden beschoten.’

‘We gingen met de ambulance mee om gewonde burgers te helpen in een bepaald deel van Fallujah waar niemand toegang had tot medische zorgen. We werden gestopt aan een kruispunt, stapten uit en hielden onze paspoorten in de lucht. De dokters staken hun verbandkoffers omhoog.’

‘Dat we “er waren om de burgers te beschermen”, “dat we Amerikanen waren”, riepen we tegen een bunker waar Amerikaanse soldaten zaten. “Of we toelating kregen?” Het bleef stil, we liepen verder en het antwoord kwam: een kogel die net over ons hoofd scheerde. We trokken ons meteen terug, riepen dat we enkel toelating vroegen om hulp te bieden. Zonder een halve seconde twijfel kwam de tweede kogel. Op dat moment begrepen we dat we de missie moesten staken. Ze zouden zelfs op ons schieten.’

Stad van dwarsliggers en opstandelingen

Het was het rebelse karakter van Fallujah dat moest worden kapotgemaakt, schrijven de auteurs van het boek The Sacking of Fallujah.

Fallujah heeft de naam een moeilijke stad te zijn, een stad van dwarsliggers en opstandelingen. De stad had in de jaren 1920 een leidende rol gespeeld tegen de Britse kolonisator, verzette zich in 2003 sterk tegen de Amerikaanse bezetter en ging opnieuw in verzet toen in 2013-2014 de Iraakse regering en Islamitische Staat wedijverden om de controle over de provincie Anbar. Het was dat rebelse karakter dat moest worden kapotgemaakt, schrijven de auteurs van het boek The Sacking of Fallujah.

Bij de eerste militaire operatie in april hadden journalisten en activisten, onder meer van de Arabische nieuwszender Al Jazeera, getuigenissen over de Amerikaanse wreedheden in Fallujah de wereld in gestuurd. ‘s Werelds machtigste leger werd gedwongen zich terug te trekken. Daarop werd Fallujah symbool van de strijd van onderdrukte mensen, van burgers die weigerden om gecontroleerd te worden door een vreemde militaire macht.

De Coalition of the Willing was een verzamelnaam voor tientallen landen die hun steun verleenden aan de inval van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in Irak, op 20 maart 2003. De inval gebeurde toen tegen het advies van de VN-veiligheidsraad in.

Moslims van buiten Irak kwamen naar Fallujah om hun solidariteit te tonen. Onder hen ook moslims met een eigen agenda, inclusief Al Qaeda, schrijven de auteurs van het boek. ‘Vanuit het besef dat de verzetsbeweging in Irak groeide, begon de coalitie (“Coalition of the Willing”, zie kader) een tweede aanval op Fallujah voor te bereiden, om de stad opnieuw onder Amerikaanse militaire controle te krijgen.’

De informatieoorlog van de VS

‘Dokters, journalisten, ambtenaren: iedereen in een positie die informatie kon opleveren, moest monddood gemaakt worden.’

‘Dat was het moment waarop de Verenigde Staten massaal gingen inzetten op een oorlog tegen de informatie’, zegt Donna Mulhearn. ‘Het Amerikaanse leger startte een campagne om de rebellen en de burgers van Fallujah in diskrediet te brengen. Ze werden rechtstreeks gelinkt aan Al Qaeda, aan terrorisme in het algemeen. Ook de media, vaak ingebed bij het Amerikaanse leger, werden gemanipuleerd met dat discours.’

‘Opnieuw stond de burger van Fallujah gelijk aan de terrorist. Voortaan was duidelijk dat hij of zij het eigen lot had verdiend. Hij of zij had de vernietiging zelf gezocht. Fallujah is een van de beste voorbeelden van hoe die informatieoorlog gericht is op het veroveren van ideeën. Dokters, journalisten, ambtenaren, iedereen in een positie die informatie kon opleveren en die dus schade kon toebrengen aan operationele doelen, moest monddood gemaakt worden.’

‘Het winnen van “hearts and minds” als een militaire strategie begon in Fallujah vorm te krijgen. Bij de tweede Amerikaanse aanval op Fallujah, in november 2004, was de wereld ervan overtuigd dat de Amerikanen de stad moesten bevrijden van Al Qaeda.'

'Tot op vandaag leeft dat beeld van de goeden tegen de slechten verder in het collectieve geheugen. Door de vele militaire boeken die geschreven werden, of door een film als American Sniper, uit 2014. Daarin worden de inwoners van Fallujah afgeschilderd alsof ze wat schaapachtig onder de tirannie van extremistische krijgsheren wonen, tot de Amerikaanse bevrijders hen komen redden.’

Hoe IS oogstte wat premier al-Maliki had gezaaid

IS vond een voedingsbodem in Fallujah, nog voor de terreurbeweging in juni 2014 het kalifaat uitriep in die andere Iraakse stad, Mosoel. De beeldvorming die zich in het collectieve geheugen had vastgeklikt, maakte dat westerse mainstreammedia noch westerse politieke leiders zich de vraag stelden waarom Fallujah zowat de eerste stad was waar IS voet aan grond kreeg, zeggen de auteurs.

‘Westerse journalisten namen als een vaststaand gegeven aan dat Fallujah de oorzaak van een nieuw conflict was, en niet het gevolg van een ander conflict van tien jaar eerder.’

Mulhearn toont tijdens de boekvoorstelling een beeld. Of iemand weet waarover de foto gaat? ‘Weinig mensen kennen dit beeld. En exact dit is verbonden aan de derde militaire operatie tegen Fallujah’, zegt Mulhearn. De foto is er een van de wekelijkse vrijdagblokkades op de snelweg tussen Bagdad en Jordanië in 2013. Gedurende een jaar kwamen bijna wekelijks honderdduizenden mensen samen.

In 2013 kwamen gedurende een jaar bijna wekelijks honderdduizenden mensen samen.

VOA (CC0)

Eerst was er de leerjongen, Saddam, en daarna kwam de meester van de dictatuur, al-Maliki, de Amerikaanse pion.

‘Dit is het verhaal van het grootste burgerprotest in het recente verleden van Irak, een verhaal van burgerlijke ongehoorzaamheid waar we niets over gehoord hebben. Mensen protesteerden massaal tegen de regering van premier Nouri al-Maliki. Tegen zijn corrupte beleid, voor de bescherming van mensenrechten, voor betere mobiliteit en werk, tegen de discriminatie van de soennitische burgers van Fallujah, Ramadi en de Anbar-provincie.’

‘Ze wilden een rechtstaat en de bescherming van burgerlijk verzet. Ze verlangden niet terug naar de dictatuur van Saddam, met wie de pro-sjiitische al-Maliki hen als soennieten steeds verbond. Maar ze verwierpen het gangbare idee dat Saddams uitschakeling de bevrijding betekende. Integendeel.’

‘Een vaak gehoorde zegswijze is: eerst was er de leerjongen, Saddam, en daarna kwam de meester van de dictatuur, al-Maliki, de Amerikaanse pion. Het ging niet om een ideologisch of sektarisch protest. Dat is duidelijk als je weet dat ook sjiieten zich solidair aansloten bij de protesten: sjeikhs van Basra, imams van Najaf en Kerbala.’

‘De Iraakse premier al-Maliki had hier een kans die hij heeft laten liggen, net zoals de VS en het Westen, die hem steunden. Hij had de mogelijkheid om de geschiedenis te veranderen maar bleef bij zijn ijzerenvuist-benadering, vastgehaakt aan Iran. Al-Maliki besloot om het protest te ontmantelen en liet een van de leiders vermoorden. IS was er in die situatie als de kippen bij om te proberen invloed uit te oefenen. Hun invloed was toen nog minimaal en inwoners verzetten zich ertegen. Tot IS de controle kreeg.’

‘Al-Zarqawi’s aanwezigheid was een mythe’

Fallujah werd opnieuw voer voor oorlogspropaganda en psychologische oorlogsvoering, zeggen de auteurs. Opnieuw werd Fallujah weggezet als een oerconservatief nest en een broeihaard voor extremisme. De Jordaanse Al Qaida-leider al-Zarqawi zou Fallujah als thuisbasis hebben, en dat was een gedroomd excuus voor een nieuwe Amerikaanse aanval op Fallujah, zegt Mulhearn.

‘De verzetsstrijders van Fallujah hebben niets te maken met IS. Ze zijn ertegen’.

‘Het was een gedroomd excuus, ook voor de “collateral damage” bij de bloedige bevrijdingsoperatie van Fallujah. Opnieuw vielen veel burgerslachtoffers, opnieuw klonk het dat het kwade overwonnen was, en dat de bewoners het zelf gezocht hadden. Volgens de inwoners van Fallujah zelf was al-Zarqawi’s aanwezigheid een mythe, er was geen bewijs.’

‘Die link met IS is vreselijk voor Fallujah. De verzetsstrijders van Fallujah hebben niets te maken met IS. Niets. Ze zijn ertegen. Je moet je voorstellen wat dat doet met mensen. Stel je voor dat de Irakezen jouw stad zouden binnenvallen en aanvallen, dat ze je stadsgenoten en je kinderen zouden doden, omdat er iemand van een terreurgroep in de stad zou verblijven. Begrijp je? Het slaat gewoon nergens op.’

‘Fallujah is opgehouden te bestaan’

Voor haar masteropleiding aan het centrum voor vredes- en conflictstudies aan de universiteit van Sydney bestudeerde Donna Mulhearn de vernietigingsniveaus van Fallujah. ‘Ik wilde weten wat de betekenis was van de vernietiging. Wat betekent het als het weefsel van een stad en zijn bevolking wordt vernietigd? In het geval van Fallujah kan je spreken van urbicide: het doden van een stad, van zijn verleden en van zijn heden.

Vijftien jaar na de eerste militaire operatie komen er nog dagelijks nieuwe graven bij op het kerkhof voor oorlogsslachtoffers

‘Fallujah is opgehouden te bestaan als stad. Het lijkt in niets meer op zichzelf, als je kijkt naar hoe de stad voor 2003 was. De stad kreeg ook een sociocide over zich: het dagelijkse leven is volledig omgesmeten, ondersteboven gegooid. De gewone tradities, de gebruiken, het samen-leven, de levensstijl, niets  is nog zoals het is geweest. Van school over universiteit, gezondheidszorg, huwelijk tot verbinding met de rest van het land. Niets is zoals het zou moeten zijn.’

‘In het geval van Fallujah kan je spreken van urbicide: het doden van een stad, van zijn verleden en van zijn heden.”

LCPL Joel A. Chaverri, US Marine Corps (CC0 Public Domain)

‘En er is de ecocide: Fallujah wordt nog elke dag geconfronteerd met de gevolgen van de chemische wapens die de stad over zich heen kreeg. Een zwangere vrouw kan niet meer de verwachting hebben dat haar kind gezond wordt geboren.’

‘Bij de eerste militaire operatie op Fallujah, in april 2004, vormden de burgers het stedelijke voetbalveld om tot een kerkhof van oorlogsslachtoffers. Vijftien jaar later komen hier dagelijks nieuwe graven bij. Vaak ook kleine graven van de doodgeboren baby’s of van kinderen die kort na de geboorte sterven. Het toont,’ zegt Mulhearn, ‘overduidelijk dat voor de stadsbewoners het conflict nog niet is gestopt. De aanval op hun levens is niet voorbij.’

‘Dit zie je in geen enkel ander ziekenhuis’

Donna Mulhearn keerde in 2012 en 2013 terug naar Fallujah om de effecten van chemische wapens op kinderen te documenteren.

‘Ik overdrijf echt niet wanneer ik zeg dat elke nieuwgeborene en elke familie te maken krijgt met aandoeningen of ziektes. Ik zag zoveel kinderen met waterhoofden, open ruggetjes, beperkingen. Om eerlijk te zijn, denk ik dat een gezonde baby een mirakel moet worden genoemd. Dit is geen toeval.’

Een arts in een ziekenhuis in Falluja (2010). ‘Kinderdokter Samira Alaani geeft als officiële medische advies aan elke vruchtbare vrouw in de stad is: word niet zwanger. Het meest basale mensenrecht, het vormen van een familie, is vernietigd.’

PBS NewsHour (CC BY-NC 2.0)

‘Kinderdokter Samira Alaani is intussen bekend om haar onophoudelijke strijd voor de erkenning van de gezondheidsgevolgen van de militaire operaties — waarbij onder meer verarmd uranium werd gebruikt — op de burgers, op de nieuwgeborenen. Haar officiële medische advies aan elke vruchtbare vrouw in de stad is: word niet zwanger. Het is een advies dat niet opgevolgd wordt, want alles in Irak draait om familie. Denk maar aan de naamsverandering wanneer een man een kind krijgt: zijn naam verdwijnt en hij wordt “vader van”.’

‘Dat is precies de sociocide waar ik over sprak. Het meest basale mensenrecht, het vormen van een familie, is vernietigd. Ik sprak met een jong koppel dat zo graag een kind wilde. Drie keer was de jonge vrouw zwanger, twee kinderen werden dood geboren, een ander kind stierf kort na de geboorte. Ze gaven hun droom, zo verbonden met de levenscyclus, op. “We stoppen met proberen tot er een mogelijke oplossing is”, was hun commentaar. Die oplossing is er dus niet.’

Waarom is dit kunnen gebeuren? En waarom wordt tot op vandaag niemand verantwoordelijk gehouden?

‘In geen enkel ander ziekenhuis ter wereld zie je dit’, zegt Mulhearn. ‘De crisis die zich in Fallujah dagelijks afspeelt, is enorm. En toch is er geen officieel onderzoek, door de Iraakse regering noch door de VS of door een onafhankelijke instantie als de Wereldgezondheidsorganisatie of een internationale gezondheidsorganisatie.’ Het gebrek aan onderzoek werd de urgente aanleiding van hun boek.

De auteurs documenteren enerzijds hoe psychologische oorlogsvoering werkt. Mulhearn: ‘De ontmenselijking, de terrorismepropaganda zijn als een sterk oorlogswapen gebruikt om de massale slachtingen op onschuldige burgers goed te praten. De propaganda, de beelden, de taal waarin de inwoners van Falluhjah zijn weggezet, zijn beangstigend en kil. Er werd geen onderscheid gemaakt tussen een strijder en een kind.’

Daarnaast stellen de auteurs de vragen die gesteld moeten worden. Waarom hebben de burgers van Fallujah geen enkele toegang tot legale instrumenten, tot datagegevens, tot mensenrechtenprocedures, tot een tribunaal om voor te leggen wat hen overkomen is? Waarom is dit kunnen gebeuren? En waarom wordt tot op vandaag niemand verantwoordelijk gehouden?

The Sacking of Fallujah A people’s history door Ross Caputi, Richard Hil en Donna Mulhearn is uitgegeven door University of Massachusetts Press, Boston, 2019. 232 blz. ISBN 978 1 62534 438 0