“‘Alles wat je niet wilt weten over foltering ’
Soms zag ik steeds dezelfde patiënten opnieuw, week na week na week. Ik zag altijd dezelfde gezichten in de rij voor de behandelkamer. Ze hadden klachten over hoofdpijn, algemene pijn, en slaapproblemen. Ik schreef hen behandelingen voor, maar niets werkte. Ze kwamen een week later terug, met dezelfde klachten.
Het was pas toen een psycholoog me vertelde dat één van mijn patiënten gemarteld was, dat ik besefte dat ik het punt volledig gemist had. Mijn patiënten hadden om hulp gesmeekt met de enige woorden die ze konden vinden, en zelfs met al mijn boekenkennis over foltering, had ik niet beseft waar ik naar keek op mijn behandeltafel. Ik schaamde me en voelde me machteloos om mijn patiënten te helpen.
Vernietigd vertrouwen
In 2017 wordt in landen op alle continenten gefolterd, maar de medische wereld is te vaak niet in staat om foltering te herkennen bij haar patiënten. Foltering is ook zo goed als volledig afwezig uit de academische curricula van medische opleiding. Het brede publiek weet niet meer dan wat het in films en tv-series ziet. En daar wordt foltering vaak voorgesteld als een legitieme methode om informatie te verkrijgen, ook al tonen wetenschappelijke studies dat het daarvoor een inefficiënt middel is.
Toch wordt er veel gemarteld. Martelingen willen een mens beschadigen, fysiek en psychologisch, en zijn vertrouwen in de mens en zijn banden met de maatschappij vernietigen. Electroden op vingers, tenen en genitaliën; het lichaam uitrekken in oncomfortabele posities om de gewrichten kapot te trekken; slagen; verkrachtingen, soms met voorwerpen; opsluiting in permanente duisternis; blootstelling aan luid lawaai; brandwonden toebrengen; nep-executies; waterboarden: deze lijst is niet volledig, en geen enkele lijst zal ooit volledig zijn, want er worden voortdurend nieuwe technieken bedacht.
Onverschilligheid
Vaak laat foltering geen fysieke sporen na. Maar het lichaam wordt het omhulsels van een gebroken persoonlijkheid, waarvan de ziel voor altijd getekend is. Aan de buitenkant kan je een lichaam in perfecte conditie zijn, maar de binnenkant is helemaal gebroken. Als slachtoffers de foltering overleven, zijn ze vaak helemaal vervreemd van iedereen die ze kennen.
Voor deze mannen, vrouwen en kinderen is het vaak heel moeilijk om te beschrijven wat ze meegemaakt hebben. Het is bovendien nutteloos als er niet geluisterd wordt, als we niet bereid zijn om hen te geloven en hun last te helpen dragen. Niets is pijnlijker dan iemand vertrouwen en je verhaal vertellen, om dan alleen maar onverschilligheid vast te stellen.
Multidisciplinaire teams
Artsen Zonder Grenzen ziet al veertig jaar lang slachtoffers van foltering in haar wachtkamers. Velen komen uit oorlogsgebied, maar niet allemaal. Meestal hielpen we hen enkel voor hun fysieke verwondingen, zonder echt te weten wat ze hadden meegemaakt.
Sinds drie jaar heeft Artsen Zonder Grenzen gespecialiseerde centra voor de rehabilitatie van de slachtoffers van mishandeling langs de belangrijkste migratieroutes. De patiënten kunnen er terecht bij multidisciplinaire teams van psychologen, dokters, sociaal assistenten, psychotherapeuten en culturele bemiddelaars. De weg naar herstel is lang en hard, maar hij geeft de patiënt opnieuw het nodige vertrouwen in anderen en helpt zowel lichaam als geest te herstellen.
Ons werk blijft echter een druppel op een hete plaat. In 2016 boden we gespecialiseerde hulp voor meer dan 1400 slachtoffers. We luisterden naar hun verhalen tot we voelden dat ze het wilden vertellen.
Duizenden anderen konden we helaas niet bereiken. Dertig procent van de mensen die we redden op de Middellandse Zee zijn slachtoffers van mishandeling of andere vormen van slechte behandeling. Vele vrouwen en mannen werden tijdens hun vlucht verkracht. Voor de meesten onder hen is geen gespecialiseerde hulp beschikbaar. Hun noden worden bovendien vaak ook niet herkend en blijven zo onbeantwoord.
Dr. Federica Zamato