“‘Als de president van huis is, dansen de generaals op tafel’
Koppigheid lijkt soms een vereiste te zijn voor Afrikaanse leiders. Niet enkel zijn velen te koppig om eens een stapje opzij te zetten1, maar vaak lijken ze ook te koppig om van de geschiedenis te leren. Luttele uren nadat de Burundese President Nkurunziza op het vliegtuig was gestapt naar Tanzania, vond er een staatsgreep plaats. Misschien een verrassende stroomversnelling van de situatie in Burundi, maar geen verrassing in de recente geschiedenis van Afrika.
Deze ochtend vroeg landde het presidentiële vliegtuig van Burundi op het vliegveld van Dar es Salaam. Bij het zien van de druilerige hemel moet president Nkurunziza met plezier hebben gedacht aan de regen die vrijdag de meeste betogers in Bujumbura had binnengehouden. Wat hij blijkbaar niet wist was dat zijn afwezigheid zou worden gebruikt door één van zijn generaals om een staatsgreep te plegen. Nochtans hebben minstens 22 staatshoofden dit al eerder meegemaakt.
Dictators, ga niet op vakantie!
Hoe verder je van huis bent, hoe minder strak je de touwtjes in handen hebt. Elke alleenheerser of controversiële president zou dit moeten weten. Ga dus niet op reis als je niet zeker bent of je nog mag terugkomen! Vraag het maar aan de Ethiopische keizer Selassie, die in 1960 maar net het hoofd boven water kon houden na een gefaalde staatsgreep tijdens zijn bezoek aan Brazilië. President Nkrumah van Ghana had minder geluk, nadat een militaire coup in 1966 zijn terugkeer van Noord-Vietnam onmogelijk maakte.
Maar Nkurunziza had geen 50 jaar terug in de tijd moeten duiken om dit te leren. In 2006 kreeg de eerste minister van Thailand tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Naties in New York te horen dat het leger hem niet meer welkom achtte. Een jaar eerder maakte zijn Mauritaanse collega hetzelfde mee toen hij een begrafenis in Saudi-Arabië bijwoonde.
Nkurunziza is het 23ste staatshoofd wiens positie in de laatste 50 jaar werd bedreigd tijdens een verblijf in het buitenland.
Niet enkel militairen, maar ook parlementen zijn in staat om hun leiders tijdens hun afwezigheid buiten te bonjouren. Zo verloor in 1970 de Cambodiaanse Prins Sihanouk zijn positie terwijl hij op doorreis was in de Soviet-Unie en China. Meer recent kreeg de president van Vanuatu in 2010 tijdens een conferentie in Cancun te horen dat zijn parlement hem liever kwijt dan rijk was.
Aan de andere hand had Nkurunziza ook kunnen leren van zijn Afrikaanse collega’s. Zowel de Libische Kolonel Qadhafi, als de Oegandese President voor het Leven Idi Amin grepen de macht tijdens de afwezigheid van hun voorganger.
Ook de president van Gambia, Yahya Jammeh, had hem iets kunnen bijbrengen dankzij twee opeenvolgende verijdelde staatsgrepen: de eerste gebeurde tijdens een bezoek aan Mauritanië, de tweede tijdens een bezoek aan Frankrijk.
Nkurunziza, wat een cliché
Uiteindelijk is Nkurunziza het 23ste staatshoofd wiens positie in de laatste 50 jaar werd bedreigd tijdens een verblijf in het buitenland2. Met andere woorden, hij had het kunnen weten toen hij deze ochtend van Bujumbura opsteeg. Maar koppigheid kreeg opnieuw de bovenhand. Hij wou niet leren van de 22 staatshoofden die hem voorgingen, net zoals hij niet wou leren van wat eerder dit jaar in Burkina Faso en Congo was gebeurd. Nkurunziza wou niet luisteren, koppig ging hij door.
Hij had de geschiedenis kunnen ingaan als een staatsman, maar nu riskeert hij een 23ste cliché te worden en alles te verliezen.
__
1 Van de 30 langst regerende leiders ter wereld zijn meer dan de helft Afrikanen.
2 Een mogelijk onvolledige lijst: Ethiopië (1960), Centraal Afrikaanse Republiek (1965 en 2003), Ghana (1966 en 1972), Libië (1969), Somalië (1969), Cambodia (1970), Oeganda (1971), Afghanistan (1973), Nigeria (1975), Grenada (1979), Gambia (1981, 2006 en 2014), Sudan (1985), Pakistan (1999), Liberia (2003), São Tomé e Príncipe (2003), Mauritania (2005), Thailand (2006), Vanuatu (2010) en Papoea-Nieuw-Guinea (2011).