“‘Als minderjarige naar België gehaald, om dan verstoten te worden door haar moeder’

CC0

17 jaar is ze. Straks wordt ze 18. Anderhalf jaar OKAN heeft zij achter de rug. In september startte ze in haar nieuwe school. Ze droomt ervan om dokter of psycholoog te worden. Ze houdt van mooie kleren en Afrikaanse dans. Het is een beperkte, maar veelbelovende opsomming van een meisje dat haar weg probeert te vinden in haar nieuwe land.

Ashia* is haar naam. Bij haar geboorte verlaat haar vader het gezin voor een andere vrouw. Ze blijft achter bij haar moeder die het als alleenstaande vrouw in Ghana niet makkelijk heeft. Als ze vier is, vertrekt haar moeder plots naar België. Zonder haar. Ashia groeit op bij haar grootouders. Jarenlang heeft ze geen contact met haar moeder.

Op haar veertiende krijgt ze onverwacht een eerste telefoontje. Haar moeder zal geld sparen zodat Ashia naar België kan komen en er naar school kan gaan. Zo kan ze ook kennismaken met haar stiefbroer en -zus. Wettelijk is het mogelijk door ‘gezinshereniging’. Ashia went aan het idee van een nieuw land en aan het idee van een moeder hebben.

Ashia blijft thuis om voor hem te zorgen. Ze doet boodschappen, ruimt het huis op en zorgt voor haar broers en zus.

Twee jaar later is het zover. In België ontdekt Ashia dat ze nog een andere broer heeft. Niemand is hiervan op de hoogte, ook haar familie in Ghana niet. De jongen is mentaal gehandicapt. Ashia blijft thuis om voor hem te zorgen. Ze doet boodschappen, ruimt het huis op en zorgt voor haar broers en zus. Elke dag vraagt ze wanneer ze naar school mag. Haar moeder zegt dat ze in ruil voor het geld van de vlucht eerst moet helpen. Er gaan weken voorbij. Terwijl Ashia in Ghana nog uitblonk in studeren, staat ze nu fulltime in voor het huishouden. Zelfs al is ze in België eigenlijk schoolplichtig.

Het ondenkbare

Op een dag vertelt ze haar moeder dat ze niet meer voor haar stiefbroer kan zorgen, omdat hij te agressief is. Ze schoof het idee van professionele hulp naar voren bij haar moeder, maar die wilde er niets van horen. Vanaf dan is Ashia niet meer welkom aan tafel. Haar moeder weigert nog te koken voor haar. In huis gaat ze op zoek naar eten. Wanneer haar moeder dit ontdekt, begint zij alle etenswaren te verstoppen. Ze weert haar dochter uit het gezinsleven en gunt haar geen blik meer.

Ashia heeft honger, maar geen geld. Uit wanhoop loopt ze van huis weg. Doordat ze onmogelijk terug naar huis kan, krijgt zij een plaats in de Bijzondere Jeugdzorg. Ze verhuist een paar keer van instelling. Maar ze kan naar school gaan en werken aan wat ze het liefst wil in dit leven, een goede opleiding. Ze leert Nederlands en houdt van school. Langzaam bloeit ze open. Ze maakt vriendinnen en heeft een leven dat bijna lijkt op dat van een doorsnee tiener.

Terwijl loopt de procedure van gezinshereniging. Volgens de wet moet ze vijf jaar inwonen bij haar moeder om haar verblijfsrecht in België te behouden. Dan gebeurt het ondenkbare. Haar moeder schrapt haar domicilie. Ashia komt er pas achter wanneer ze aan het begin van de zomervakantie een brief ontvangt. Nu ze hier zonder geldige documenten verblijft, moet zij haar eigen asielprocedure opstarten. In het midden van de zomer en dat zo’n zeven maanden voor haar achttiende verjaardag is dit een uitdaging. Wanneer ze meerderjarig wordt, verliest zij de bescherming die zij als minderjarige op dit moment krijgt en verblijft zij hier illegaal. De politie kan dan haar oppakken, opsluiten en repatriëren naar haar land van herkomst.

Ik vraag me af wat een moeder drijft om haar dochter eerst naar België te halen en haar dan te verstoten? Hoe kan zij haar bloedeigen dochter die alleen opkwam voor zichzelf zo van zich wegduwen en in de problemen brengen met haar wettelijk verblijf? Maar vaker denk ik aan Ashia. Hoe ze nu opgroeit, in de Bijzondere Jeugdzorg in een nieuw land, en hoe zij zich nu voelt. Wat heeft die resolute weigering van moederliefde met haar leven, vertrouwen en zelfbeeld gedaan? Haar hele leven is getekend door de beslissingen van één vrouw die in essentie haar moeder is, maar waar zij geen enkele emotionele band mee heeft.

Haar hele leven is getekend door de beslissingen van één vrouw die in essentie haar moeder is, maar waar zij geen enkele emotionele band mee heeft.

Op het gemeentehuis mag ze een tijdelijke verlenging van haar identiteitskaart afhalen. Alleen mag ze als minderjarige niets zelf ondertekenen. Omdat haar moeder dit weigert, loopt ze nog steeds rond zonder geldige documenten.

Onzekere toekomst

Uit een aantal gesprekken met Ashia maak ik op hoeveel pijn het doet dat haar moeder haar verstoten heeft. Dat ze nu ook nog eens een asielprocedure alleen moet doorlopen. Het liefst zou ze niets meer te maken hebben met haar biologische moeder. Want hoewel ‘moeder’ maar een woord is, bepaalt het de wet en dus ook haar hele leven én toekomst.

In een asielverhaal wil de Belgische overheid kant-en-klare antwoorden, een lineair verhaal dat zich afspeelt op een exacte tijd en plaats. Van een asielzoeker wordt verwacht dat hij of zij nog elk detail kent. Wanneer dit niet het geval is, zal hij of zij daarop worden afgerekend. In het geval van Ashia is het juiste verhaal dit: mijn moeder haalde me naar België, maar wilde me daarna niet meer.

Ondanks alles blijft ze sterk. Ze koos niet voor deze moeilijke situatie. Maar nu wil zij zelf keuzes kunnen én mogen maken. Ze wil in België blijven, hier studeren en aan haar dromen bouwen. Ik hoop dat ze die kans krijgt. Het zou in ieder geval de enige uitkomst zijn, weet ik.

* Ashia is een schuilnaam