“‘In Barcelona zijn vluchtelingen welkom’
De eerste vluchtelingen die de Spaanse regering beloofde op te nemen zijn aangekomen in Spanje. In Barcelona bereiden vluchtelingenorganisaties en de lokale overheid zich nu voor op de vluchtelingen die ze de komende maanden in de stad verwachten. Ze zijn welkom; de burgemeester heeft Barcelona tot ‘Vluchtoordstad’ verklaard.
Twee weken geleden kwamen de eerste vluchtelingen die Europa in september verdeelde, aan in Madrid.
Twaalf personen, waaronder één Syriër en elf Eritreërs, vlogen midden november van Italië naar Spanje om hier asiel aan te vragen. Misschien in de komende maanden, maar zeker vanaf januari volgend jaar, komt een deel van de vluchtelingen ook naar Barcelona.
Er is nog niet veel bekend, begrijp ik van Miguel Pajares, de President van de Catalaanse Organisatie voor Vluchtelingenhulp (CCAR). Toch zijn het gemeentebestuur en de inwoners van Barcelona er al maanden mee bezig.
In augustus, ruim voor het Europese akkoord en de toezegging van Spanje om vluchtelingen op te nemen, riep Barcelona’s burgemeester Ada Colau de stad uit tot ‘Ciutat Refugi’, of Vluchtoordstad: een stad waar vluchtelingen welkom zijn. Barcelona is sinds de toegenomen vluchtelingenstroom dit jaar de eerste Vluchtoordstad in Europa, maar niet de enige. Sinds Colau’s initiatief hebben zeven andere Spaanse burgemeesters het voorbeeld gevolgd en met Barcelona als aanjager is een netwerk van Spaanse Vluchtoordsteden ontstaan.
Welkome boodschap
In september sloten de Europese landen een akkoord over de herverdeling van de 120.000 vluchtelingen die zich in Italië, Griekenland en Hongarije bevonden. Spanje was, met 14.931 vluchtelingen, na Frankrijk en Duitsland het land dat de meeste vluchtelingen op zou nemen. Maar omdat Hongarije brak met het akkoord, neemt Spanje uiteindelijk alleen vluchtelingen vanuit Italië en Griekenland op. Dat betekent dat het land de komende maanden iets minder dan 10.000 vluchtelingen ontvangt.
‘In een Europa met steeds meer xenofobe reacties, is het uitroepen van een Vluchtoordstad een interessante uiting van solidariteit.’
De welkome boodschap van Barcelona heeft geen directe consequenties voor het aantal vluchtelingen dat naar de stad komt. ‘Misschien dat er meer vluchtelingen op eigen houtje naar Barcelona komen,’ zegt Pajares, ‘omdat ze weten dat ze welkom zijn. Maar het is de Spaanse regering die de vluchtelingen over de regio’s in het land verdeelt.’
Begin oktober werd de eerste plenaire zitting van de regering van Ada Colau geopend met het plan voor ‘Barcelona, Vluchtoordstad’. Het plan voorziet in een reeks maatregelen die vluchtelingen in de stad moeten ondersteunen. Vluchtelingenorganisaties zoals CCAR en het Rode Kruis werken hierin samen met gemeentelijke instellingen. De gemeente wijst 10,5 miljoen euro toe aan de uitvoering van het plan en zoekt daarnaast naar externe fondsen.
Maar de Vluchtoordstad heeft ook een belangrijke symbolische betekenis. Pajares: ‘In een Europa met steeds meer xenofobe reacties, is het uitroepen van een Vluchtoordstad een manier om mensen bewust te maken, en een interessante uiting van solidariteit.’
Geen heldenrol
Twee weken na de officiële presentatie woonde ik een bijeenkomst bij voor geïnteresseerden in ‘Ciutat Refugi’. Daar sprak Miguel Pajares can de CCAR samen met vertegenwoordigers van Barcelona en Comú, de partij van Ada Colau. Zij benadrukten dat de gemeente geen heldenrol verdient. Volgens Natàlia Caicedo, verantwoordelijke voor het thema Migratie binnen Barcelona en Comú, is wat Barcelona doet simpelweg een plicht die elke stad op zich zou moeten nemen.
‘Door de grenspolitiek van Europa kunnen vluchtelingen niet op een veilige manier bij hun asielgebied aankomen.’
‘Volgens de Internationale Vluchtelingenconventie moeten landen die partij zijn, en dat zijn alle EU landen, vluchtelingen helpen.’ zo vatte Pajares die plicht tijdens de bijeenkomst samen. ‘Een vluchteling is vluchteling vanaf het moment dat hij zijn huis ontvlucht. Maar door de grenspolitiek van Europa kunnen vluchtelingen niet op een veilige manier bij hun asielgebied aankomen.’
Volgens Pajares is de verdeling van 120.000 vluchtelingen bovendien geen oplossing voor de problemen die zich blijven voordoen in de Middellandse Zee.
‘De vluchtelingen die de EU verdeelt waren al in Europa. Om te voorkomen dat vluchtelingen doodgaan op zee en mensenhandelaren de dienst uitmaken zijn veilige vluchtwegen naar Europa nodig. Dat kan door het verstrekken van visa, maar ook door veel meer vluchtelingen die nu in Turkije en Libanon zijn naar Europa te brengen.’
Keihard tegen economische migranten
Nu probeert de gemeente Barcelona, samen met vluchtelingenorganisaties zoals CCAR en het Rode Kruis, de komst van de vluchtelingen zo goed mogelijk voor te bereiden. Bij de zoektocht naar opvangplekken is contact met alle stadsdistricten en in wijken waar veel vluchtelingen komen te wonen wordt met de bevolking samengewerkt. ‘Waar grotere groepen terecht komen, is het risico op negatieve reacties van de bevolking ook groter. Maar we weten dat er in die wijken ook veel steun voor vluchtelingen bestaat. Hopelijk is dat sterker dan de negatieve gevoelens,’ zegt Pajares.
Tijdens de bespreking van het plan in de plenaire zitting vroeg Carina Mejías, van de nationalistische partij Ciudadanos, om ‘goed onderscheid te maken tussen vluchtelingen en economische migranten’ en op basis daarvan beslissingen te nemen. Daarmee zit ze op één lijn met veel Europese regeringen.
Natàlia Caicedo, die naast haar functie bij Barcelona en Comú op de Universiteit van Barcelona over migratie doceert, sprak zich ook hier heel kritisch over uit. Volgens haar moeten we juist oppassen voor een situatie waarin men heel solidair is met vluchtelingen, en keihard tegen economische migranten. Want er gelden andere wetten voor deze groepen maar zo een drastisch onderscheid maken tussen mensen past niet bij een solidaire stad.