“‘Brussel en Khartoem: same same, but different’

Khartoem, het Afrikaanse Brussel

Wat kan een mens verwachten wanneer hij beslist om naar Khartoem te trekken? Khartoem is tot op heden nog steeds de hoofdstad van Soedan (vanaf nu verwijs ik gemakkelijkheidshalve naar ‘Soedan’ wanneer ik het heb over het noorden, neem dit vooral niet persoonlijk op indien u affiniteiten met het zuiden hebt). Soedan zegt u? Is dat niet dat Afrikaans land dat de conflicten opstapelt? Hongersnood en een nakende burgeroorlog in Darfur, een klopjacht op vluchtelingen uit Eritrea en Ethiopië in het oosten en een naar olie ruikend conflict in het grensgebied met Zuid-Soedan. Ik kan u verzekeren dat de mama niet echt opgezet was toen ik haar meedeelde dat ik naar dit oord der onheil zou trekken…

Maar wat blijkt nu? Khartoem is helemaal niet zo exotisch als je zou verwachten. Ik durf zelfs te stellen dat Khartoem, wanneer je de hitte en het zand wegdenkt, op vele vlakken gelijkenissen vertoont met Brussel: Arabisch is de voertaal, op elke straathoek vind je een exotische buurtwinkel waar het fruit en de groenten met academische precisie geëtaleerd worden, Koning Auto regeert en de fietser is een met uitsterven bedreigde diersoort, een grote en rijke expat-gemeenschap die zich vooral schuil houdt in de betere stadsgedeeltes en die (vaak onbewust en gedreven door praktische overwegingen) weinig contact opzoekt met de lokale bevolking en publieke afkeuring voor al wat niet hetero en/of te kort gerokt is.

Toegegeven, de vorige paragraaf is overgoten met de lekkere saus die ‘sarcasme’ heet. Ik zou Brussel, waar ik zo graag woon, nooit gemeend durven reduceren tot een dergelijk (negatief) cliché van zichzelf. Maar in dit geval is het cliché een trap tegen het achterste van uw verbeelding. Het doel heiligt de middelen: bij deze hebt u zich een beeld gevormd van Khartoem.

Binnen de lijntjes kleuren

Maar klopt dit beeld wel? Uw achterste is waarschijnlijk nog maar net bekomen van de eerste trap, maar bij deze deel ik met graagte een tweede trap uit. Het beeld dat u zich zonet in uw hoofd vormde is een vertekend beeld van Khartoem. Het verwijst veeleer naar het Khartoem van het regime dan naar het Khartoem van het de Soedanese bevolking.

Het repressieve regime (ik laat bewust het woord ‘Islamitische’ weg, gezien veel van de negatieve maatschappelijke neveneffecten in Khartoem in geen geval het gevolg zijn van het Islamitische karakter van de staat, maar des te meer van de dictatoriale, paranoïde en conservatieve invulling ervan door president Omar al-Bashir) steunt op orde, tucht en discipline. Iedereen wie zich op het grondgebied van Soedan bevindt wordt, al dan niet direct, in de gaten gehouden en alles wat nog maar ruikt naar afwijkend gedrag wordt meteen in de kiem gesmoord: alcohol is bij wet verboden, voor ongeveer alles hebt u een vergunning nodig (het maken van foto’s, het zich begeven buiten Khartoem en het organiseren van sociale bijeenkomsten) en al wie afwijkt van de norm (westerlingen, vluchtelingen, migranten, holebi’s, ngo-medewerkers en andersgelovigen) moet zijn best doen om zijn dissident gedrag niet publiekelijk tentoon te spreiden.

Toch blijft dit veeleer theorie dan praktijk. Het paranoïde gedrag van het regime zorgt er natuurlijk voor dat zowel de Soedanezen als buitenlanders tot op zekere hoogte op de tippen van hun tenen moeten lopen en binnen de lijntjes moeten kleuren. Expats en andere westerlingen durven daarom hun gezamenlijke heil al eens te zoeken binnen de veilige muren van hun woningen en ambassades ver weg van het regime. Maar het echte Khartoem, dat van de Soedanese bevolking, is een gastvriendelijk, open en veelkleurig Khartoem.

Welcome my friend, where are you from?

De doorsnee Soedanees is vriendelijk en toont respect voor datgene wat afwijkt van zijn eigen gewoontes. Tot op heden heb ik nog geen negatieve reacties ontvangen aan mijn adres omdat ik met een vrouwmensch samenwoon waarmee ik niet getrouwd ben (moesten de Soedanese autoriteiten meelezen: euhm, ik heb het over mijn mama), omdat ik een afvallige ongelovige ben of omdat ik al eens in een korte broek durf rondlopen die tot boven mijn knieën reikt (hello hotpants!).

Persoonlijk heb ik met andere woorden weinig tot geen last van het regime van mijn vriend Omar al-Bashir. Spijtig genoeg hebben andere ‘dissidenten’ het niet even gemakkelijk: holebi’s, migranten, vluchtelingen en mensen die banden hebben met Zuid-Soedan worden wel bij de regelmaat van de klok lastig gevallen. Lastig vallen is dan nog een understatement, maar hierover later meer.

Oog om oog, hand om hand

Om af te sluiten nog wat meer van datgene waarmee ik begonnen ben: een vergelijking met Brussel. Wat opvalt zijn de lage criminaliteitscijfers in Khartoem. Het veiligheidsgevoel is groter dan in Brussel: ‘s nachts kan je zonder problemen door de donkerste steegjes van het stad wandelen. Wat ligt aan de basis van deze lage criminaliteitscijfers? Daar zou het repressieve regime van onze vriend Omar al-Bashir wel eens voor iets kunnen tussen zitten. Je kan maar beter geen crimineel of dief zijn in Soedan. Onlangs werd een arm en een been geamputeerd van een Soedanees die een gewapende overval had gepleegd (lees meer op de onderstaande link). Ik hoor het woord ‘gerechtigheid’ al vallen in het (extreem)rechtse kamp van het politieke spectrum, maar volgens mijn bescheiden mening heiligt in dit geval het doel de middelen niet. Hopelijk komt onze burgervader Freddy Tielemans niet langs bij Omar al-Bashir om advies in te winnen voor de bestrijding van criminaliteit in Brussel…

Tot zo ver deze al dan niet geruststellende bijdrage. Bij deze excuseer ik mij voor het povere beeldmateriaal tot nu toe. Ik heb geen vergunning om foto’s te maken en de kans dat ik die vergunning krijg als medewerker van een internationale instelling is klein. Maar we doen ons best! De foto’s in deze bijdrage zijn kleine impressies van de buurt waar we wonen (voor diegene die net zoals mij een voorliefde hebben voor Google Maps: in Khartoum 2 aan het kruispunt tussen Katharina Street en 55th Avenue).

Link naar Human Rights Watch: http://www.hrw.org/news/2013/02/27/sudan-doctors-perform-amputations-courts