“‘Bukele, een president zonder eigen partij in het parlement’

De nieuwe president Nayib Bukele en zijn echtgenote

CC Nayib Bukele Facebook

De presidentsverkiezingen in El Salvador hebben een duidelijke winnaar. Nayib Bukele doorbreekt de tweedeling tussen het rechtse ARENA en het linkse FMLN. Met een selfie op facebook overtuigt hij meer Salvadoranen dan zijn tegenkandidaten die het land hebben rondgetrokken. Maar in het parlement heeft zijn partij Nuevas Ideas -voorlopig- geen enkele zetel. Kan Bukele de verwachtingen waar maken?

Soyapango, 18 uur. Het tellen van de stembrieven begint. De voorzitter van kiesbureau 1131 opent een voor een de stembrieven en noemt luidop de naam van de aangeduide partij. ‘GANA, GANA, GANA!’ Af en toe klinkt het ‘ARENA’ of ‘FMLN’. De getuige in zijn rode hesje van het FMLN zakt weg op zijn stoel.

Na een uur tellen is het resultaat van kiesbureau bekend: 375 van de 600 kiesgerechtigden hebben hun stem uitgebracht, 236 voor GANA, 85 voor ARENA, 43 voor FMLN, 8 voor VAMOS en 3 ongeldig. Om 22 uur bevestigt de voorzitter van de nationale kiesraad de uitslag. Nayib Bukele wordt de volgende president van El Salvador, met 53,8 procent van de stemmen.

‘We draaien de bladzijde van de naoorlogse periode om’

Wanneer Bukele om 21 uur het podium betreedt voor zijn eerste persconferentie als nieuw verkozen president neemt hij eerst zijn smartphone uit zijn jasje, draait zijn hoofd half weg en neemt hij een selfie met zijn aanhang op de achtergrond.

‘Bijna de helft van de bevolking is thuis gebleven. We moeten onze manier van politiek bedrijven veranderen, willen we dat ook deze mensen gaan stemmen’

‘Vandaag schrijven we geschiedenis, we hebben gewonnen in de eerste ronde… We winnen in alle veertien departementen van het land, en in acht zelfs met een absolute meerderheid. We halen meer stemmen dan alle andere partijen samen’, aldus Bukele. ‘Vandaag 3 februari 2019 draaien we de bladzijde van de na-oorlogse periode om en richten onze blik op de toekomst’.

De overwinning van Bukele is overduidelijk. Toch legt de lage opkomst een schaduw op zijn overwinning. Slechts 51 procent van de 2,6 miljoen kiesgerechtigden hebben hun stem uitgebracht. Vijf jaar geleden haalde de huidige president Sáncho Cerén nog een kwart miljoen stemmen meer dan Bukele vandaag.

Maar het is toch vooral het FMLN dat het slachtoffer is van de lage opkomst. De linkse partij haalt nu meer dan een miljoen stemmen minder dan bij de vorige presidentsverkiezingen.

Op zijn persconferentie verwijst FMLN-kandidaat Hugo Martínez van het FMLN hiernaar: ‘Het feit dat bijna de helft van de bevolking is thuis gebleven, moeten we grondig analyseren. We moeten onze manier van politiek bedrijven veranderen, willen we dat ook deze mensen gaan stemmen’.

Geen beloften, wel steun

Iedereen spreekt nu over Nayib Bukele en eigenaardig genoeg niet over de partij GANA, waarvoor hij opkwam. Na zijn breuk met het FMLN wou Bukele met een nieuwe partij Nuevas Ideas (vertaald nieuwe ideeën) naar de presidentsverkiezingen gaan. De nationale kiesraad stak tot twee keer toe stokken in de wielen, zodat Bukele op het laatste moment met het rechtse GANA scheep ging. Nogal wat analisten menen dat Bukele de partij enkel als vehikel heeft gebruikt om president te kunnen worden. Het feit dat de leiding van GANA niet aanwezig was op de eerste persconferentie, wijst in deze richting.

Toch blijft de vraag of en welke afspraken er tussen beide gemaakt zijn. Daarom is het uitkijken naar wie de nieuwe president in zijn regering en zijn administratie zal opnemen. ‘Het zou mooi zijn als Bukele in zijn kabinet toch nog enkele jonge, bekwame personen van ons zou opnemen’, probeert een FMLN-getuige zijn teleurstelling nog om te buigen in een sprankeltje hoop. Bukele laat voorlopig niet in zijn kaarten kijken en beklemtoont zijn onafhankelijkheid, ook tegenover GANA. Deze partij van haar kant bevestigt dat er geen beloftes zijn gedaan. Waar GANA wel aanspraak op maakt, is de overheidssteun aan de partij berekend op basis van het aantal behaalde stemmen; in het geval van GANA toch al rap 7,3 miljoen dollar.

Met de steun van welke partijen in het parlement gaat Bukele samenwerken? Dat is een al even grote uitdaging. De partij GANA heeft amper acht zetels. Samengaan met ARENA of het FMLN ligt niet voor de hand. In zijn verkiezingscampagne heeft Bukele zich fel afgezet tegen de oude politieke klasse van ARENA en FMLN. Hij verpersoonlijkt een nieuwe politieke cultuur. Een van de eerste maatregelen die Bukele zal nemen, is de oprichting van een internationale commissie tegen de corruptiem onder toezicht van de Verenigde Naties. Maar ook deze maatregel moet door het parlement goedgekeurd. Hoe hij dat voor elkaar zal krijgen, is nog de vraag. Een woordvoerder van Nuevas Ideas temperde al de verwachtingen en liet weten dat Bukele met kleine projecten zal beginnen die binnen zijn presidentiële macht liggen.

Nayib Bukele gaat alleszins twee moeilijke jaren tegemoet, want pas in 2012 komen er nieuwe parlementsverkiezingen. Slaagt de nieuwe president er in om in twee jaar tijd zijn nieuwe partij uit te bouwen? ‘Nayib is Nuevas Ideas’ en ‘Nuevas Ideas is Nayib’. De nieuwe president heeft uitstraling en spreekt met zijn geliefkoosde twitter en facebook-communicatie heel wat mensen aan, zeker de jongeren.

Maar is hij ook in staat om op regionaal en lokaal niveau bekwame mensen aan te trekken en partijstructuren uit te bouwen? Want pas op die manier kan hij bij de volgende verkiezingen de nodige zetels in het parlement in de wacht slepen die hem in staat stellen om vanuit een sterke positie allianties met andere partijen aan te gaan.

Moment van bezinning

De uitslag van de verkiezingen is catastrofaal voor het FMLN. Vorige zondag haalde de partij nog minder stemmen dan bij de parlementsverkiezingen van maart vorig jaar. Toen probeerde de regering nog het tij te keren door de positieve resultaten van tien jaar links beleid in de verf te zetten. Maar het heeft niet mogen baten. De partij verliest op vijf jaar tijd meer dan een miljoen stemmen van haar trouwe achterban. Hoe krijgt de partij deze tendens nog omgebogen?

‘Wij zijn de enige linkse partij van het land. Ik ben ervan overtuigd dat wij ook nu gesterkt uit de uitdagingen waarvoor we staan, zullen komen’

Voor vele militanten van het FMLN is 3 februari 2018 dan ook een grote ontgoocheling. Zij hoopten nog op een sterke remonte, een heropleving. ‘Wij zijn de enige linkse partij van het land, we zijn gegroeid en we hebben steeds lessen uit het verleden weten te trekken. Ik ben ervan overtuigd dat wij ook nu gesterkt uit de uitdagingen waarvoor we staan, zullen komen’, besloot Hugo Martínez zijn persconferentie.

Mooie woorden zullen echter niet volstaan om de rode achterban opnieuw hoop te geven. Dat beseft nu ook de partijleiding. Na twee dagen stilzwijgen, kondigde algemeen secretaris Medardo Gonzalez vervroegde interne verkiezingen aan. ‘Vandaag moeten we plaats maken voor een grotere participatie van een bekwame, revolucionaire en ethische nieuwe generatie’. Hij voegde er meteen aan toe dat veertien historische leiders niet meer verkiesbaar zullen zijn, waaronder hijzelf en de huidige president Sanchez Ceren.

Hugo Martínez (FMLN)

© Wim Leysens

Zichzelf heruitvinden

Na twee weken gesprekken en observatie is het tijd om deze artikelenreeks af te sluiten met een aantal slotbedenkingen.

Net als vorige verkiezingen zijn ook deze heel rustig en transparant verlopen. Alle partijen noemen zich democratisch en aanvaarden de resultaten. Daarmee is El Salvador in Centraal Amerika eerder een uitzondering. In de buurlanden gaat geen verkiezing voorbij of er wordt fraude geopperd.

Nayib Bukele heeft het feitelijke tweepartijenstelsel doorbroken. Zowel binnen ARENA als binnen FMLN klinken nu stemmen voor een grondige bezinning.

Nayib Bukele heeft het feitelijke tweepartijenstelsel doorbroken. Na de vredesakkoorden hebben het rechtse ARENA en het linkse FMLN vijfentwintig jaar de macht onderling verdeeld. Zowel binnen ARENA als binnen FMLN klinken nu stemmen voor een grondige bezinning.

Nayib Bukele heeft ook een nieuwe manier van campagnevoeren geïntroduceerd, en met succes. De virtuele wereld van twitter en facebook heeft het gehaald op de territoriale strategie van kandidaten die heel het land en van dorp tot dorp rondreizen.

Na twee regeerperioden kan het FMLN een positief rapport voorleggen, voornamelijk op sociaal vlak. Toch heeft de partij daar geen voordeel uit kunnen trekken. Erger nog, onder de bevolking overheerst de perceptie dat er niets veranderd is. De partijkaders zijn vervreemd van de basis en wonen letterlijk in een andere comfortabele wereld. Militanten zijn ontevreden omwille van de stugge en eigenwijze houding van een aantal historische leiders.

Het FMLN staat voor de uitdaging om zichzelf opnieuw uit te vinden. Slaagt de partij erin om haar geloofwaardigheid te herwinnen? Slaagt de partij erin om een nieuw wervend project uit te werken, dat mensen doet geloven dat armoede en sociale achterstelling kunnen uitgeroeid worden? Slaagt de partij erin om opnieuw aansluiting te vinden met haar traditionele achterban? Een eerste stap is gezet. In het voorjaar organiseert de partij vervroegde interne verkiezingen. De historische leiding beseft dat het is tijd om het roer door te geven aan een nieuwe generatie.

Ook de sociale bewegingen van El Salvador worden nu uitgedaagd om hun positie tegenover de nieuwe regering te bepalen. De voorbije tien jaar heeft een deel van de sociale organisaties haar strategie te veel laten bepalen door de FMLN-regering. Hun sociaal project vertrekt vanuit hun verbondenheid met de bevolking. Hun grote kracht is hun autonomie en politieke onafhankelijkheid. Enkel vertrekkend van hun eigen sterkte zullen zij de nieuwe regering kunnen uitdagen om hun sociale eisen in realiteit om te zetten.