“‘Colombiaans dorp Cajamarca krijgt mijnbouwreus op de knieën’

Cajamarca brak uit in tranen, viel elkaar in de armen en slaakte een zucht van meer dan tien jaar intens verzet. In Cajamarca ging Colombia op zoek naar zichzelf en legde haar oor te luisteren bij het volk. Het keek daarbij in de spiegel en zag een van haar grootste boerengemeenschappen, met hart en spade in de hand, schreeuwend om inspraak.

_¡_Sí se pudo! _¡_Sí se pudo!

Wat niemand aanvankelijk voor mogelijk hield, hadden burger- en milieubewegingen in Cajamarca voor elkaar gekregen. ¡​Sí se pudo y sin plata! ofwel: ‘we zijn erin geslaagd, en zonder geld!’, was dan ook de leuze die door de straten van Cajamarca weergalmde. De roep om inspraak scheerde hoge Andestoppen en belandde snel in alle uithoeken van Colombia.

Het hele land is namelijk rijk aan grondstoffen en steeds meer in trek bij multinationals. De strijd tussen guerrilla en overheid maakt plaats voor socio-ecologische conflicten ten gevolge van grootschalige mijnbouw, olieontginning of waterkrachtcentrales.

Net als in Cajamarca eisen burgers in heel Colombia medezeggenschap over megaprojecten die hun land bedreigen. Een referendum kan zo’n conflict telkens ontmijnen.

Cajamarca brak uit in tranen, viel elkaar in de armen en slaakte een zucht van meer dan tien jaar intens verzet.

© Bart Carlier​

De teloorgang van een multinational

33 procent van de stemgerechtigden in Cajamarca moest stemmen. Struikelde het verzet over deze drempel, dan won de mijnbouwreus. Het bedrijf ontweek daarom de dans van potlood en stembiljet. Het voerde officieel campagne voor onthouding.

Strategisch een logische keuze. De drempel werd amper gehaald. Slechts 6.296 van de 16.312 stemgerechtigden kwam opdagen. Ethisch gezien het deficit van een multinational. Onthouding ook van elke vorm van degelijke argumentatie. Zoals het een hedendaags referendum betaamt, speelde ook hier minstens één partij smerig spel.

Na afloop van het referendum trok een mars van hoop door de straten van Cajamarca.

© Bart Carlier​

Een diepe geldbuidel

Onthouding, ontwrichting, ontmenselijking. De campagne van Anglogold Ashanti was platvloers, verwerpelijk én voorspelbaar. Tegenstanders van het mijnbouwproject waren communisten of FARC-aanhangers. Verder dan leugens kwam het bedrijf niet.

De geldbuidel van de goudreus reikte daarentegen eindeloos diep. Grabbelen maar. In de aanbieding: een uitstapje op kosten van de pro-mijnbouw-burgemeester tijdens de dag van de stemming.

Het inleveren van je identiteitskaart, een vereiste bij het stemmen, leverde naar verluidt dan weer 200 euro op. Geld en corruptie, gesel voor de Colombiaanse democratie, metgezel van Anglogold Ashanti in Cajamarca.

In Cajamarca ging Colombia op zoek naar zichzelf en legde haar oor te luister bij het volk.

© Bart Carlier​

Hopeloos verdeeld

Cajamarca is politiek hopeloos verdeeld. Het drama van de democratie neemt er shakespeariaanse vormen aan. Afgelopen 12 maart koos het volk een nieuwe burgemeester. Het dorp viel in twee stukken.

Ik waande me even terug in de tijd. Het Colombia van eind jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. De periode van La Violencia of Het Geweld. Net zoals toen conservatieven en liberalen elkaar letterlijk de keel oversneden, was ik nu getuige van haat en rivaliteit, grove corruptie en verdeeldheid.

Klaar om als eerste te stemmen tijdens het historische mijnbouwreferendum in Cajamarca.

© Bart Carlier​

Het bedrijf gedijt in conflict. Tijdens de burgeroorlog in Congo besliste het bedrijf zijn corporate social responsability los te laten in het noordoosten van het land, rijk aan goudreserves. In 2005 beschuldigde Human Rights Watch de goudreus officieel van samenwerking met de rebellenbeweging FNI (Front des Nationalistes et Intégrationnistes). Deze groep was verantwoordelijk voor de moord op duizenden Congolezen. Ongebreideld corporate terrorisme.

In Ghana was het bedrijf in 2011 betrokken bij een mysterieuze schietpartij op een van zijn mijnbouwsites. In Colombia streek de goudproducent dan weer neer in een land in oorlog.

Ook nu steunde de goudreus de conflictueuze politieke campagne van pro-mijnbouw-kandidaat Pedro Marín. De man, met handen en voeten gebonden aan de multinational, won met 300 stemmen verschil van kandidaat Julio Roberto, een tegenstander van het mijnbouwproject.

Cajamarca is wereldwijd de grootste producent van arracacha, volgens velen het echte goud van het dorp.

© Bart Carlier​

Smachten naar verbinding

Het dorp smachtte naar verbinding. Het bedrijf probeerde tevergeefs het dorp verder uit elkaar te drijven tijdens de campagne van het mijnbouwreferendum. Hopend op een tweede overwinning, probeerde de mijnbouwreus het broze politieke litteken terug open te rijten.

Maar AngloGold stond nu oog in oog met een burgerbeweging, geleid door het jongerencollectief COSAJUCA en de milieubewegingen uit Cajamarca en Ibagué. Hun discours was verbindend en oversteeg de politiek. Genoeg van rivaliteit, tijd om aan hetzelfde zeel te trekken. Tijd voor een collectief antwoord op de politieke verdeeldheid. Een schreeuw om respect voor de natuurlijke rijkdommen van Cajamarca. Liefde voor de boerenstiel en het zelfbeschikkingsrecht van elke Colombiaan.

Zelfdestructie

Wat geldt voor Anglogold Ashanti, geldt ook voor de Colombiaanse overheid. Een eerlijke landverdeling en burgerparticipatie zijn twee hoofdthema’s van het vredesakkoord tussen guerrilla en overheid. Twee onmisbare elementen om ook een conflict ten gevolge van megaprojecten zoals het La Colosa-mijnbouwproject te ontmijnen.

In heel Colombia eisen burgers medezeggenschap over megaprojecten op hun land.

© Bart Carlier​

Gaat de overheid de strijd aan met een pacifistische burger -en basisbeweging, sterker dan eender welke guerrilla? Het is een strijd die de overheid niet kan winnen. De burger wapent zich met legale, democratische en pacifistische middelen. Zelfdestructie indien Bogota geen gehoor geeft aan het oordeel van de Cajamarcunos.

Alle hoeken van het juridische spectrum

Het pad naar het referendum bleek een juridische veldslag zonder weerga. De strijd speelde zich af in de verschillende kamers van nationale Colombiaanse juridische instellingen.

De hoofdzetel van Anglogold Ashanti in Johannesburg was onverbiddelijk: het referendum zou er niet komen. Het was nochtans de enige dialoog die het bedrijf nog restte met de gemeenschappen in Cajamarca.

‘We hebben de boel onder controle’, het credo waarmee een multinational als AngloGold Ashanti zijn buitenlandse investeerders en aandeelhouders al een decennium sust. Ashanti’s corporate social responsability blijkt dan ook al jaren een lege doos. De mijnbouwreus heeft de milieu-en basisbewegingen werkelijk alle hoeken van het juridische spectrum laten zien met als gevolg dat die herhaaldelijk murw werden geslagen.

De tegenstrijdigheden tussen de uitspraken van de verschillende juridische instanties bewezen hoe uniek dit democratisch proces is geweest. Een blauwdruk was er niet.

Een cruciaal precedent

Dat de rechtsslag een cruciaal nationaal precedent heeft geschapen, staat als een paal boven water. Het resultaat mag er zijn: referenda zijn grondwettelijk, bindend en zelfs verplicht.

Terwijl de inwoners van Cajamarca ten volle gebruik maakten van hun verworven grondrechten, ontkende de Colombiaanse regering het oordeel van de Cajamarcunos.

Jefferson en het jeugdcollectief COSAJUCA speelde een cruciale rol in de campagne voor het referendum.

© Bart Carlier​

Iemand moest dan ook de kastanjes uit het vuur halen. Buitenlandse investeerders en multinationals werden snel gerustgesteld. De reactie van de minister van Energie en Mijnbouw was pretentieus. Arrogant. Gewelddadig zelfs. Een democratie onwaardig. Hij stelde fijntjes dat de reus nog steeds goud kan ontginnen ondanks het oordeel van de Cajamarcunos. ‘Dergelijke volksbevragingen kunnen de wet niet veranderen.’ Hij gaf er de boer met tranen in de ogen een cynisch lachje bij.

Elke regulering wordt afgedaan als een juridische onzekerheid voor multinationals en buitenlandse investeerders. Elke regel betekent economisch verlies. Elk democratisch recht een aantasting van de powers-that-be. Dat blijkt nu niet anders.

Hoge heren in hoge torens. De mijnbouwdictatuur uit Bogotá is nog niet meteen naar af.

Het hoeft ook niet te verwonderen dat Anglogold Ashanti alle juridische middelen zal inzetten om dit referendum alsnog neer te halen.

Een volk dat proeft van vrede, inspraak en participatie blijkt een te duchten tegenstander.

© Bart Carlier​

Een te duchten tegenstander

Buitenlandse investeerders krijgen duidelijkheid. Een “juridisch onzeker klimaat” maakt plaats voor een harde realiteit. Voor er geïnvesteerd kan worden, horen lokale gemeenschappen gehoord te worden, indien ze dat wensen. Bedrijven op mineralenrooftocht door Colombia komen zo mogelijk oog in oog te staan met de plaatselijke gemeenschap.

Een volk dat proeft van vrede, inspraak en participatie blijkt een te duchten tegenstander. Dat bewees Cajamarca op magistrale wijze. Hoop op meer ecologische rechtvaardigheid. Voor Colombia, Latijns-Amerika en de rest van de wereld.