“‘Is geld geven aan kwetsbare migranten zinvol?’

De humanitaire crisis in Venezuela veroorzaakte sinds 2017 een grote migratiestroom. Meer dan vier miljoen Venezolanen verlieten hun land, op zoek naar een betere levenskwaliteit en economische stabiliteit. De meerderheid van deze migranten vestigde zich in buurland Colombia, maar ook Ecuador ontving een groot aandeel Venezolanen.

Ibarra is de grootste stad in het noorden van Ecuador en sinds 2017 nam het aantal migranten in het straatbeeld gestaag toe. Zij slapen vaak in publieke parken of onder afdaken en verkopen snoepgoed of bedelen. Verschillende hotels verhuren hun kamers aan migranten op maandelijkse basis, want toenemende xenofobie in de stad bemoeilijkt het vinden van een huurappartement.

Cashtransfers zijn gebaseerd op vertrouwen.

Als antwoord hierop bieden verschillende internationale ngo’s humanitaire hulp aan migranten in de vorm van cash transfers of eenvoudig gezegd “gratis geld”. Het doel is dat Venezolaanse migranten aan hun basisbehoeften kunnen voldoen, eten kunnen kopen en huishuur kunnen betalen, en niet op straat moeten slapen. Er bestaan verschillende vormen van cashtransfers, maar in Ibarra maken de meeste ngo’s gebruik van unieke bankcodes die ze aan de migranten geven. Vervolgens halen de migranten het geld af aan een bankautomaat.

De Venezolaanse migranten krijgen de vrijheid om zelf te beslissen waaraan ze het geld besteden. Ngo’s kunnen aangeven wat de bedoeling van het geld is, maar hebben uiteindelijk geen echte controle over waaraan het geld besteed wordt. De methode van cashtransfers is voor een groot deel gebaseerd op vertrouwen.

Migreren zonder eindbestemming

Enerzijds kunnen Venezolaanse migranten die reeds voor de pandemie gevestigd waren in Ibarra door de cashtransfers hun achterstallige huishuur betalen, eten kopen en in sommige gevallen een deel van het geld investeren in een kleine onderneming zoals het kweken van kuikens voor verkoop of in materiaal om ‘arepas’, een Venezolaanse lekkernij, op straat te verkopen. Voor deze migranten, die reeds gevestigd waren in Ibarra, betekende de cashtransfer vooruitgang en nieuwe hoop.

Veel jonge Venezolanen leven een nomadisch bestaan in de hoop dat ze ooit terug kunnen keren naar Venezuela

Anderzijds beslist een groot deel van de Venezolaanse migranten om zich hoogstens enkele maanden te vestigen in Ibarra. Verschillende jonge koppels met kleine kinderen trekken van stad naar stad en lijken geen nieuwe thuisbasis te vinden. Ze leven een soort nomadenbestaan en hopen ooit terug te kunnen keren naar Venezuela.

Als ze werk vinden of hulp krijgen van ngo’s blijven ze een tijdje op dezelfde plek. Wanneer ze economisch niet meer kunnen overleven of geen werk meer vinden, trekken ze verder naar een andere stad. Het is daarbij geen uitzondering dat ze landsgrenzen oversteken en binnen eenzelfde jaar in verschillende landen verblijven.

De nomadische levensstijl van deze jonge migranten heeft vooral gevolgen voor de kinderen. Zij missen school en slapen op straat in onveilige en koude omstandigheden, wat een impact heeft op hun emotioneel welzijn. Bovendien resulteert de zorg voor de kinderen in deze context, samen met de stress die gepaard gaat met het straatleven en heimwee naar het thuisland ook bij volwassenen voor frustratie.

Structurele problemen ondermijnen effectiviteit

Voor deze jonge migranten, die migreren zonder eindbestemming, bieden cashtransfers in Ibarra helaas geen duurzame oplossing door een gebrek aan structurele oplossingen. De arbeidsmarkt is te klein. Venezolanen verkopen onder andere snoep, oordopjes voor gsm’s en ‘arepas’ op straat. Maar de afzetmarkt is klein en de werkgelegenheid in Ecuador is laag, zowel voor Ecuadoranen als voor Venezolanen.

Dit is een structureel economisch probleem dat niet opgelost kan worden met cashtransfers voor migranten. Een analyse van de economische realiteit in de stad en in het land is nodig om de effectiviteit van cashtransfers te garanderen.

Structurele problemen verhinderen Venezolanen om een stabiel leven uit te bouwen in de stad

Daarnaast hebben Venezolaanse migranten geen toegang tot de legalisering van hun verblijf. De visumvereisten en financiële kosten maken het voor Venezolanen in Ecuador haast onmogelijk om een visum te verkrijgen en een job uit te oefenen. Hierdoor zijn ook hoogopgeleide Venezolaanse migranten toegewezen op informele straatverkoop.

Deze structurele problemen zorgen ervoor dat het voor Venezolaanse migranten niet aantrekkelijk is om zich te vestigen in de stad en geven hen weinig kansen om een stabiel leven uit te bouwen. Dit leidt bij veel jonge Venezolaanse migranten tot prioriteiten die niet overeen komen met het door ngo’s vooropgestelde doel van cashtransfers.

Theorie van ngo’s versus praktijk van migranten

Bovenstaande structurele problemen maken enkele ongewenste neveneffecten zichtbaar waar ngo’s weinig controle over hebben.

Ten eerste denken veel Venezolaanse migranten met een nomadisch bestaan vaak op korte termijn waardoor ze het geld fout besteden en de duplicatie van cashtransfers vervolgens de enige oplossing is. Een jong koppel dat op straat sliep met hun baby gebruikte een cashtransfer van een ngo om een smartphone te kopen. Vervolgens werden zij geregistreerd door een andere ngo die hen opnieuw hielp met een cashtransfer zodat ze uiteindelijk toch een kamer konden huren voor een maand.

De agency-logica mag niet resulteren in een loskoppeling van de doelstellingen van ngo’s en de geleefde realiteit van migranten.

Een andere moeder wilde het geld van haar cashtransfer gebruiken om een maand huur betalen voor haar partner en twee kinderen. Met het overige geld wilde ze haar zieke baby halen, die bij haar moeder in Colombia verbleef. Van welk geld haar kinderen de komende maand zouden eten en hoe ze de gezondheidszorg voor haar baby zou betalen, wist ze nog niet.

Vanuit de hulpverleningslogica van cashtransfers wordt vertrouwen gegeven aan migranten om te beslissen over hun noden en om zelf prioriteiten op te stellen. Toch mag deze agency-logica niet resulteren in een loskoppeling van de doelstellingen van ngo’s met de geleefde realiteit van migranten.

Ten tweede speelt gender een rol en is het moeilijk te achterhalen wie effectief voordeel haalt uit de cashtransfer. De unieke bankcodes worden meestal uitgedeeld op naam van de vrouw, vanuit de logica dat zij het best kan oordelen wat zijzelf en haar kinderen nodig hebben. Niet zelden kennen ze hun partner slechts enkele maanden en is hij niet de vader van hun kinderen.

Sommige vrouwen getuigen over hoe ze zeggenschap verliezen over hoe het geld besteed wordt omdat hun partners het geld in hun broekzak bewaren. In deze zin geven cashtransfers met unieke bankcodes geen enkele garantie dat de persoon aan wie de codes gegeven worden ook effectief beslist wat met het geld gebeurt. Wederom is de geleefde realiteit van de migranten verschillend aan het vooropgestelde doel van de ngo.

Een analyse van de lokale context en de prioriteiten van migranten is nodig om te kunnen garanderen dat cashtransfers het beoogde effect hebben.

Ten derde kunnen ngo’s onder het mom van zeggenschap voor migranten en de vrijheid over hoe ze het geld besteden, hun ogen niet sluiten over wat in sommige gevallen met het geld gebeurt. De Ecuadoraanse landsgrenzen zijn in de context van de pandemie gesloten, wat betekent dat wie het land verlaat, zoals de moeder die haar zieke baby wilde halen in Colombia, ‘trochas’ of smokkelroutes moet gebruiken. Het is dus niet uitgesloten dat een deel van het geld uiteindelijk gebruikt wordt om nationale regelgeving te omzeilen.

Daarnaast is een van de verwachte effecten van cashtransfers dat het geld de lokale economie stimuleert omdat migranten lokaal kopen. Verschillende families maken echter een deel van het gekregen geld over aan achtergebleven familie in Venezuela. Het is belangrijk dat ngo’s ook deze realiteit in acht nemen.

Hoe dan wel?

In het algemeen kan de positieve impact van cashtransfers op het leven van migranten en vluchtelingen die opnieuw moeten beginnen niet ontkend worden. Toch is een analyse van de lokale context en de prioriteiten van migranten nodig om te kunnen garanderen dat cashtransfers het beoogde effect hebben.

Bovendien lossen cashtransfers structurele problemen helaas niet op. Hierdoor betekent het geld voor een aanzienlijk deel van de Venezolaanse migranten geen verhoogde stabiliteit. Ngo’s moeten hier aandacht voor hebben en kiezen voor een integrale aanpak zodat cashtransfers ten volle benut worden. De vooropgestelde doelen van ngo’s moeten steeds geëvalueerd en afgestemd worden op de geleefde realiteit. Alleen zo zullen zij echt kunnen beantwoorden aan de noden van Venezolaanse families.