“‘Congo: in een delirium van hoop?’

Waar is Felix?

© Jeroen Marckelbach

Op 23 december organiseert DR Congo na twee jaar van uitstel (le glissement) eindelijk verkiezingen. De campagne bereikt haar hoogtepunt als presidentskandidaat Felix Tshesikedi en zijn running mate, Vital Kamerhe, Mbuji Mayi bereiken.

Aanvankelijk komt de campagne hier wat aarzelend op gang, maar langzaam aan verschijnen steeds meer groepen van 50 tot 200 mensen in het straatbeeld, zingend en zwaaiend met affiches van hun favoriete kandidaat. Wie het zich kan permitteren, neemt een orkestje of een pick-up met schallende luidsprekers mee. Soms zijn er hardhandige confrontaties tussen de verschillende strekkingen.

Met scherp schieten

Als de aanhangers van gouverneur Alphonse Kasanji, (kamp Kabila), langs het hoofdkwartier van de UDPS ( L’Union pour la démocratie et le progrès social, de partij van wijlen Etienne Tshisekedi) passeren, verscheuren ze de uitgehangen affiches. De UDPS-getrouwen laten dit niet zomaar gebeuren en beginnen met stenen te gooien. De politie komt hardhandig tussenbeide en arresteert een twintigtal UDPS’ers. Ze zitten nog steeds in de cel.

‘Afgelopen woensdag is er brandgesticht in een opslagplaats van stemcomputers vlakbij een militair kamp. Hoe kon dit dan gebeuren?’

Op nationaal niveau ontspoort de campagne nog meer. Wanneer de ordetroepen in Lubumbashi met scherp schieten tijdens een manifestatie van Martin Faluyu (Lamuka, Sta op! in het Swahili, een coalitie met onder meer de aanhangers van Jean-Piere Bemba en Moïse Katumbi), vallen er twee doden en drieënveertig gewonden.

Afgelopen woensdag is er brandgesticht in een opslagplaats van stemcomputers in Kinshasa. Tien procent zou vernietigd zijn. Vreemd dat dit cruciaal materiaal niet beter beveiligd wordt. Bovendien ligt de opslagplaats vlak naast een militair kamp. Hoe kon dit dan gebeuren?

De presidentskandidaten doorkruisen het land. Felix Tshisekedi (UDPS en zoon van) en Vital Kamerhe (UNC, Union pour la nation Congolaise), samen CACH (Cap pour le changement), moeten hun trip naar Butembo annuleren. De Maimai-milities dreigen met gewelddadige acties en de lokale autoriteiten kunnen hun veiligheid niet garanderen. Daarop beslist het campagneteam een dag vroeger dan voorzien naar Mbuji May af te zakken. Een thuismatch voor Tshisekedi –de familie komt uit de streek. De twee tenoren zullen nog geen vierentwintig uur in de stad blijven. Maar de impact is enorm.

Mensenzee in beweging

Woensdag 12/12

15:00
Als het nieuws van vervroegde komst doorsijpelt, is het hek van de dam. Kolonnes van mensen trekken dansend en zingend door de straten. Het victory-teken is alomtegenwoordig. Het feest gaat de ganse nacht door.

Donderdag 13/12

06:00
Samen met het ochtendgloren verschijnen ook het leger en de politie in het straatbeeld. Blokkades worden opgezet en wijken afgezet.

09:30
Bij een incident aan één van die wegversperringen wordt er met scherp geschoten. De tol is één dode. Het slachtoffer, vijftien jaar, zou niets te maken hebben met de politieke manifestaties, maar boos zijn geworden omdat hij niet door mocht om het lichaam van een pas overleden familielid te groeten. De politie spreekt van een verdwaalde kogel.

10:30
De aankomst van het tweetal is voorzien om half twee in de namiddag. Uren op voorhand trekt een mensenmassa in dichte drommen naar de luchthaven. Gewoon verkeer is niet meer mogelijk. Normaal functioneren kan niet meer. Iedereen wordt van het werk naar huis gestuurd. Palmtakken zwaaien boven de hoofden, enthousiast gezang en ritmisch handgeklap rollen door de straten.

De luchthaven wordt overspoeld door een tsunami van volk. Ze klimmen massaal over de hekken, op de billboards, op de daken van gebouwen. Het volk bezet letterlijk de luchthaven, tot de controletoren toe. Van politie of leger geen spoor.

14:00
Het vliegtuig landt en taxiet onder luid gejuich richting aankomsthal. Door de drommen mensen op de tarmac is het onmogelijk voor het tweetal om uit te stappen. Het zal nog uren duren voor ze aan hun triomftocht door de stad kunnen beginnen.

‘Het geloof dat met Felix eindelijk verandering en een beter leven op komst is, brengt de stad in extase’

16:30
De mensenzee komt in beweging. Gedisciplineerd verlaat de menigte de luchthaven. Wat later volgt een witte pick up, Felix Tshisekedi en Vital Kamerhe zitten in de laadbak, omstuwd door dansende en zingende mensen. Jongeren verscheuren de enorme, metersgrote billboardaffiches van de gouverneur.

Overal waar de stoet passeert, staan mensen in rijen opeengepakt. Het onthaal is overal even overweldigend. Changement, Tshilombo président, UDPS VIVA galmt door gans de stad. Op kop van de stoet wordt een rechtstaand naakt jongetje, met de handen geboeid, op de schouders meegevoerd. Hij moet Shadary Ramazani, de kandidaat van Kabila, voorstellen.

Het volk heerst over Mbuji Mayi. De gouverneur lijkt alle controle te hebben verloren. Door het terugtrekken van de ordetroepen blijft een gewelddadige confrontatie uit.

Het geloof dat met Felix eindelijk verandering en een beter leven op komst is, brengt de stad in extase en zorgt voor een collectief delirium van hoop. Als dat maar geen hard ontwaken wordt.

Felix & Vital

© Jeroen Marckelbach

Wij, het volk

19:30
Het duister heeft zijn intrede al gemaakt als de stoet eindelijk aankomt op de place Bonzola. Duizenden telefoonschermpjes lichten op als sterren in de nacht. Vital Kamerhe neemt het woord. Het is uit respect voor Etienne Tshisekedi, een echte leeuw dat hij de kandidatuur van zoon Felix steunt.

Hij vraagt een minuut stilte, die niet echt gerespecteerd wordt. Wat er in Genève is gebeurd, was te wijten aan hekserij, de massa joelt. In genève schaarden zowel hij als Felix zich achter de kandidatuur van Martin Faluyu, onder druk van hun achterban bliezen ze het akkoord één dag later al op. Een wat al te makkelijke uitleg.

Felix Tshilombo Tshisekedi krijgt het laatste woord. Hij belooft stromend water en 24 uur op 24 elektriciteit, gratis onderwijs tot achttien jaar, voedselzekerheid, de heropening van Miba (de diamantmaatschappij van de staat) en onmiddellijk 10.000 extra arbeidsplaatsen. Hij belooft geasfalteerde wegen, het einde van de corruptie en het herstel van de rechtsstaat. Hij belooft bedrijven op te richten om toegevoegde waarde te creëren op de grondstoffen, zodat de winst in eigen land blijft. Hij belooft een nieuw Congo.

‘Als er op 23 december geen of onbetrouwbare verkiezingen plaatsvinden, erkennen we geen enkele officiële instelling meer’

‘Als er op 23 december geen of onbetrouwbare verkiezingen plaatsvinden, erkennen we geen enkele officiële instelling meer. Niet de gemeente, niet de provincie en niet de staat. Wij, het volk zullen dan de macht nemen.’

21:30
De meeting zit erop. De mensenmassa druppelt alle kanten uit.

22:15
Gouverneur Kasanji wordt in korte broek en met een fles wodka in de hand gesignaleerd in de tuin van de gouverneursresidentie. Later zal hij met rood doorlopen ogen een warrige toespraak geven op zijn eigen TV-kanaal. Hij is ontgoocheld in zijn inwoners, ze hebben zich onverantwoordelijk gedragen, en beweert dat Tshisekedi hem bedreigd heeft in zijn toespraak.

Koffiedik kijken

Vrijdag

10:00
Tshisekedi en Kamerhe bezoeken de ouders van de doodgeschoten tiener om hun medeleven te betuigen.

11:00
Vertrek naar Kananga, de volgende halte op hun verkiezingstournée doorheen het land.

De Kasaïprovincies zijn sinds jaar en dag een bolwerk van de oppositie, ook ten tijde van Mobutu. De regio wordt dan ook al lang verwaarloosd door de nationale politiek. Maar nu gloort er verandering aan die niet meer zo verre einder.

De vraag is wat gaat er precies gebeuren op 23 december? Hoe krijg je alles stemcomputers verspreid in alle uithoeken van dit gigantische land. Het analfabetisme is enorm, wie gaat uitleggen hoe de kiezer moet stemmen? Er zijn voortdurend stroomonderbrekingen, of er is soms zelfs helemaal geen elektriciteit. Ga je alle machines met zonnepanelen verbinden? De vrees is terecht dat we een schertsvertoning te zien gaan krijgen, waarna het regime zijn kandidaat tot winnaar uitroept. Maar dat zal de bevolking niet pikken. Wat dan nog rest, is harde repressie van het leger.

Niemand die kan voorspellen hoe dit gaat aflopen.