“‘De aarde beeft, de mensen schrikken, de radio roept op tot kalmte’

Voorlopig is de balans: één dode (een jonge vrouw van 32 jaar kreeg een hartstilstand van de schrik), 33 zwaargewonden en een totaal van 1600 beschadigde huizen. De regering heeft alarmfase ‘rood’ afgekondigd. Vandaag – de laatste schooldag voor de Paasvakantie – zijn alle scholen en universiteiten in de departementen Managua en León gesloten. “Nicaragua is goed voorbereid op een aardbeving”, stelt de regering haar landgenoten gerust.

Maar de mensen zijn hier logischerwijs toch ongerust. In 1931 en 1972 vonden hier in Managua verwoestende aardbevingen plaats, met respectievelijk 1.500 en 20.000 doden. En voor de bijgelovigen: de beving van 1972 vond plaats op Kerstavond en die van 1931 in de week van Pasen. Met Pasen en Semana Santa voor de deur voor sommige een extra reden van zorg.

De beving van 1972 had net als de beving van gisteren een kracht van 6.2 op de schaal van Richter. Maar in 1972 lag het epicentrum midden in het oude centrum van Managua. De gebouwen en huizen met verschillende verdiepingen waren toen nog niet bestand tegen aardbevingen, waardoor de tol van deze beving zeer zwaar was.
Inwoners van Managua die de aardbeving van 1972 hebben meegemaakt, zien de beelden van toen weer op hun netvlies verschijnen. Maar het valt vooral op hoe de jongeren hier zijn geschrokken: velen vertellen me dat het de eerste keer is dat ze een aardschok zo sterk hebben gevoeld.

De schok zelf duurde slechts enkele seconden. Zelf was ik op dat moment aan de wandel met twee kinderen van 2 en 7 jaar: we hebben de trilling niet eens gevoeld. Maar wie stilstond of op een stoel zat, was direct gealarmeerd. De moeders van de kinderen renden direct de straat op en zagen ons in hun richting wandelen: dat zijn er alvast twee. Wanneer hier de aarde trilt, beginnen ouders en grootouders hier eerst hun schaapjes te tellen.

Naast ons rent een vrouw in paniek de straat op. “Temblor! Temblóóór!” roept ze wanhopig. Ze maant één van haar kinderen aan om oma het huis uit te loodsen. Langzaamaan komen er steeds meer mensen op straat. De één heeft de schok gevoeld, de ander werd gealarmeerd door geroep van de buren.

Managua ligt op één van de actiefste breuklijnen ter wereld en de bewoners hier weten: op een dag komt er weer een grote beving.

De overheid roept op tot kalmte. De situatie vandaag is totaal anders dan 42 jaar geleden. De huizen zijn nu heel anders gebouwd en de overheid heeft een actief systeem van monitoring en waarschuwingen aan de bevolking.

Ook de katholieke kerk stelt de mensen gerust. “We kunnen enkel kalm blijven en vertrouwen op God, zegt Padre Antonio een half uur na de beving in de goed gevulde kerk La Merced. “Wie gaat rennen, maakt veel kans om te vallen”, waarschuwt hij zijn parochianen.
Kalmte en sereniteit, dat is er nodig. En: gezond verstand en een goede voorbereiding.

Op TV vertellen overheidsfunctionarissen wat elke familie moet doen: per huis bekijken wat de kwetsbare punten zijn, zoals muren die kunnen instorten. Op het moment van een trilling moet je weten waar de familie zich verzamelt: in de tuin of op straat, op een plek waar geen bomen of electriciteitskabels kunnen neerkomen. 
Hebben bepaalde familieleden – kinderen, bejaarden, mindervaliden – hulp nodig? Iedereen maakt best een rugzakje klaar met wat kleren, water, belangrijke papieren, een zaklamp of kaarsen, eventuele medicijnen.

De belangrijkste informatie wordt hier gegeven via de radio. Al is de berichtgeving niet overal gelijk: de regeringsgezinde Radio Ya stuurt complete persconferenties van president Daniel Ortega en zijn medewerkers de ether in. De radio looft de professionele aanpak van de regering en roept iedereen op om kalm te blijven. In de achtergrond klinkt er een doorlopende sirene en rinkelen er telefoons: niet bepaald een klankband om rustiger van te worden.

Andere kanalen brengen vooral reportages ter plaatse, over ingestorte huizen en huilende mensen. Die vergroten ook het gevoel van onrust. Schade aan 800 woningen wordt in de volksmond al snel: “Er zijn 800 huizen ingestort!”

In de loop van de avond kondigt de regering alarmfase ‘geel’ aan. In de nacht wordt dit aangepast naar alarmfase ‘rood’, na een lange reeks van naschokken. Dan is er ook meer zicht op de omvang van de schade aan huizen in het epicentrum van de aardbeving.

Oppositiekrant La Prensa doet op haar manier aan objectieve berichtgeving. Op haar website kopt ze: “De ongrondwettelijke president Daniel Ortega kondigt alarmfase ‘rood’ af en betreurt het overlijden van een persoon als gevolg van een hartstilstand”

De breuklijnen in de aardkorst zijn hier in Midden-Amerika zeer actief, zeker in deze periode van het jaar.  De huidige trillingen – we voelen ze niet allemaal, maar de website van instituut INETER registreert er één bijna elke 10 à 15 minuten – concentreren zich rond de vulkaan Momotombo, aan de oever van het meer van Managua.

Sinds mijn aankomst hier in februari, hebben we al verschillende grotere aardschokken gehad. Op 2 maart was er om 3u37 ‘s nachts een eerste sterke beving – in het noorden van Nicaragua – met een kracht van 6.4 op de schaal van Richter (maar op grotere diepte). Direct komen de mensen uit hun huizen en hoor je in de omgeving een geruis van stemmen, radio’s en blaffende honden.

Eind maart waren er ook verschillende stevige aardschokken in de Golf van Fonseca, rond de vulkaan Cosigüina.

En nu is er dus deze stevige aardbeving, dichtbij de hoofdstad Managua. We hebben zojuist twee bloedhete dagen achter de rug, zonder één zuchtje wind. “Een teken van leven van de natuur”, noemt Padre Antonio het in zijn preek. Verontrustend, maar tegelijk: een natuurverschijnsel, deel van het leven. We kunnen enkel bidden dat God ons zal beschermen.

Dat doen dan ook veel mensen: rozenkransen glijden gedurende de nachtelijke uren door vele vingers. Andere mensen proberen toch te slapen. Sommigen slapen buiten, uit angst voor wat er nog kan komen. Of ze slapen met de deuren open (die zouden kunnen blokkeren bij een volgende aardschok, waardoor je opgesloten kan raken in je eigen huis). Bijna iedereen slaapt met zijn of haar kleren aan, zodat je niet naakt of in pyjama de straat op zou moeten. Met sleutels en identiteitspapieren in hun zak en een gevulde rugzak naast hun bed.

Veel evenementen worden hier afgelast. Zoals de opvoering van het Judasspel in de parochie La Merced. De nonnen van het Colegio Marillac beseffen dat de ouders van hun leerlingen hun kinderen nu het liefst bij zich thuis hebben.

De overheid heeft hier de mensen geëvacueerd uit de ruïnes in het oude stadscentrum: daar staat bijvoorbeeld nog steeds het geraamte van het gebouw van de Lotto, dat in 1972 werd verwoest. In die ruïnes wonen al decennia straatarme families. ‘Los Escombros de Managua’, heten deze gebouwen. Canal 4 toont in de ochtend van 11 april beelden van bulldozers die één van deze gebouwen – 42 jaar na de aardbeving van 1972! – neerhalen.

Het nieuws van de aardbeving gaat ook de wereld rond. Om 1 uur ‘s nachts worden we gebeld door vrienden uit Italië: is iedereen OK? Zijn we erg geschrokken?

Op de websites van De Volkskrant (Nederland) en De Morgen (België) verschijnt een AP-persbericht: onder de kop “Nicaragua opgeschrikt door krachtige aardbeving”staat dat de beving plaatsvond vlak voor de kust van Nicaragua (klopt niet: het was in het binnenland, in het meer van Managua) en dat dit gebeurde op “18 kilometer ten zuidoosten van de Stad Larreynaga”(sic). Deze stad bestaat niet, maar aangezien ik mij hier bevind in de wijk Larreynaga, skype ik zo snel mogelijk mijn moeder in Nederland om haar gerust te stellen voordat deze berichten haar brievenbus of mailbox bereiken.

Wie was waar bezig met wat? Dat is hier nu het gesprek van de dag. De mensen schatten in hoe ze kunnen reageren op het moment van een volgende beving. En tegelijkertijd maken ze zich zorgen over hun familieleden, vrienden… of over onbekenden: wat zal er gebeuren als het bomvolle doolhof van kraampjes en steegjes in de Mercado Oriental plots moet worden ontruimd? Daar zal dan vast en zeker paniek uitbreken.
Mensen die hier voor medische onderzoeken in Managua zijn, besluiten om zo snel mogelijk terug te keren naar hun familie in het binnenland.

En de mensen houden hier van straffe verhalen en leuke anekdotes:

Ze spreken schande van enkele bedrijfsleiders in de Zona Franca. In twee kledingfabrieken in deze vrijhandelszone verboden twee werkgevers hun personeel om de werkplek te verlaten. Ze kunnen nu een zware boete van de overheid verwachten.

Padre Antonio vertelt tot vermaak van zijn parochianen hoe één van zijn huisgenoten op het moment van de aardbeving van schrik naakt onder de douche uitsprong. De jongen – aanwezig in de kerk – wil het liefst onder één van de banken kruipen.

En thuis vertelt Martha hoe één van haar vriendinnen op haar werk naar buiten moest vluchten. Ze werkt in één van de grootste (en hoogste) kantoorgebouwen van Managua, het Casa Pellas. In een mum van tijd stonden alle medewerkers buiten op straat, inclusief het bewakingspersoneel. Het gebouw was totaal verlaten. Ook de grote baas – Carlos Pellas – maakte zich uit de voeten. Maar terwijl iedereen in het gebouw naar beneden stoof, ging hij juist naar boven: hij vluchtte van op het dak in zijn gereedstaande helicopter.