“‘De filosofie van het dagelijkse leven’
‘Kom mee’, zegt ze en ze gebaart dat ik haar moet volgen naar mijn slaapkamer. Ze wijst naar het bed. ‘Vandaag heb ik het bed anders opgemaakt, maar ik ben er niet blij mee. Het spijt me.'
Toen ik mijn verhuis naar Tanzania voorbereidde, werd ik gecontacteerd met de vraag of ik iemands dada wou overnemen. Dada is Swahili voor ‘zus’, maar het woord wordt ook gebruikt voor huishoudelijk personeel. Het merendeel van de welgestelde Tanzanianen en expats heeft een dada in huis die de huishoudelijke taken op zich neemt. En zo kwam het dat Aikunda Sia, de toevallige filosofe, een beetje familie werd.
Ugali en roomsoezen
Mama Aikunda Sia heeft een reputatie die ver in de tijd teruggaat. Ze is een van de oudere dada’s binnen de expatgemeenschap in Moshi, Kilimanjaro. Ik heb haar nooit naar haar leeftijd gevraagd, maar schat dat ze tegen de zeventig loopt. Twee kleinkinderen van vier en zes jaar oud heeft ze en ze is de enige kostwinner in de familie. Er rust een zware verantwoordelijkheid op haar schouders. Fragiel en benig, grijzende haren, maar een levendige en warme blik en telkens opnieuw de schouders rechtend. Iedereen noemt haar onvermijdelijk mama.
Ze stemt zonder probleem het ritme van het kletterende bestek af op haar gezang.
’s Morgens, wanneer ze aankomt, trekt ze zich eerst terug om in haar oude bijbeltje te lezen, vervolgens de schort om te knopen en al zingend aan de afwas te beginnen. Aikunda Sia zit in het kerkkoor en stemt zonder probleem het ritme van het kletterende bestek af op haar gezang.
Terwijl ik met smaak haar overheerlijke groentesauzen of chapati’s verorber, eet zij ugali, een traditioneel Tanzaniaans gerecht: gekookte maisbloem, meestal met spinazie als bijgerecht. Dat doet ze zittend op de grond, nooit aan tafel. Doordat ze in het verleden vaak voor Nederlandse families heeft gewerkt, weet ze ook heerlijke roomsoezen te maken, houdt ze van een stukje kaas en bakt ze af en toe pannenkoeken alsof ze Willem Van Oranjes leger wil klaarstomen om de strijd tegen de Spanjaarden opnieuw uit te vechten. Mama Aikunda Sia is een fusion cook _avant-la-lettre, z_ich kwijtend van haar taak zonder duur kookboek of trendy tv-programma, al zingend.
De filosofie van het dagelijkse leven
Ze troonde me dus onlangs mee naar de slaapkamer en wees zorgelijk naar het net opgemaakte bed. Dat ze het ditmaal anders had opgemaakt, de lakens niet strak onder de matras gestopt, maar loshangend, over de bedrand. Dat had ze gedaan omdat ze ooit van een andere werkgever de opmerking had gekregen dat het in een warm land als Tanzania overbodig was om lakens en bedsprei strak om het bed te vouwen. Misschien verkoos ik dat ook? Ze keek me vertwijfeld aan, mijn reactie afwachtend.
‘Mama, ik vind jouw bedden heerlijk opgemaakt. Dat strakke mooi gevouwen laken dat met zoveel zorg aan de hoeken wordt ingestopt, is een staaltje genegenheid en respect. Ik vind dat mooi.’ Ze pakte me bij de arm en begon breed te glimlachen. ‘God bless you, ik ben zo blij! Ik maak de bedden al zolang ik het mij kan herinneren strak op. Die routine van dat vouwen, dat maakt mij rustig.’
Probeer vooral niet elke dag te leven alsof het je laatste is (Ignaas Devisch)
Onvermijdelijk moest ik denken aan wat ik filosoof Ignaas Devisch onlangs hoorde zeggen in een Canvas-fragment:
‘Ik denk dat menselijke routine en herhaling positieve zaken zijn die net het niet-uitzonderlijke benadrukken. Dus ik zou zeggen: probeer vooral niet elke dag te leven alsof het je laatste is.’
Devisch neemt Aikunda Sia de woorden uit de mond.
En ook zelf ben ik de waarde van routine gaan ontdekken. Toen ik nog in België woonde, deed ik er alles aan om routine te doorbreken. Intussen is mijn leven heerlijk saai geworden. Jawel, ik ga op safari’s, beklim bergen, verken afgelegen gebieden, ontdek jungles en savannes, maar daarbuiten is mijn dagelijkse leven bijzonder routineus en banaal.
Op maandagmorgen staat Aikunda Sia aan de afwas en heeft ze ervoor gezorgd dat het water warm is, zodat ik niet koud hoef te douchen. ’s Avonds, als thuiskom, deur tweemaal in het slot gedraaid, staat er steevast fruitsla in de koelkast. Op donderdagavond bij het thuiskomen van de wekelijkse trip naar mijn andere leslocatie voer ik de kat dagga, gedroogde en gezouten vis, ter compensatie voor mijn afwezigheid. Dinsdagmiddagen eet ik chapati, daar zorgt Aikunda Sia voor. Op zaterdagochtenden drink ik mijn eerste koffie in de hangmat en tuur ik naar de apen die in het gebladerte in de tuin hangen.
Less is more
Al deze voorspelbare handelingen en het nog voorspelbaardere dieet verschaffen mij bijzonder veel contentement. De Tanzaniaanse context leent zich perfect tot dit soort levensstijl. De infrastructuur en middelen zijn beperkt, stroompannes legio en het leven glijdt trager voorbij. Gestage routine zorgt voor joie de vivre.
Verhuizen, van het ene continent naar het andere, aan deze of gene kant van de evenaar is iets wat ik vermoedelijk nog vaak in mijn leven zal doen. Moeilijk is dat in wezen niet, want thuis is de plek waar de routines verankerd zijn. Geen grote dromen of waanzinnige indrukken, maar steeds opnieuw terugkeren naar routines in welke omstandigheden dan ook, dat volstaat.
‘Leef onopvallend’, zei Epicurus.
Mama Aikunda Sia en ik samen met haar, voegen de daad bij het woord.