“‘Halalslagers als uithangbord van een groeiend islamitisch bewustzijn’

Meer dan festiviteiten of kenmerkende klederdracht, maakt de middenstand een gemeenschap tastbaar.

Winkels met hun uitstalramen stellen de uiterlijke kenmerken van de eigen gemeenschap tentoon in het straatbeeld, en vormen aanwezigheid en dus ook bevestiging.

Hoewel het uiteraard ook om een lucratieve handel gaat, zijn het net die factoren van herkenning die mee bouwen aan een gemeenschapsgevoel.

FaceMePLS - Een Marokkaanse slager en groentewinkel in Utrecht

Gewoonte en vertrouwdheid

Voor iemand die thuis Turks praat, jaarlijks naar Turkije reist en voornamelijk Turks eten op zijn bord krijgt, is het veel vanzelfsprekender om naar de Turkse groentewinkel op de hoek te stappen en daar groenten en fruit te kopen dan naar de supermarkt te lopen.

‘Het is een kwestie van vertrouwdheid. Je maakt een praatje met de verkoper en na een tijd heb je het privilege op wat korting of wat uitstel van betaling’

Het is een kwestie van gewoonte en vertrouwdheid. Je maakt een praatje met de verkoper, test wat fruit in de hand om de kwaliteit ervan te controleren en met wat geluk heb je na een tijd het privilege op wat korting of wat uitstel van betaling.

Je kan het nog het best vergelijken met de oude kruidenierszaak van het oer-Vlaamse dorp.

Dat uit zich in wat ze geloven of hoe ze omgaan met grote levensvragen, maar ook concreter hoe ze zich kleden of wat ze eten.

Het is voornamelijk dat laatste dat een intercultureel gemeenschapskenmerk vormt en een uithangbord voor de islamitische aanwezigheid: het halalvlees en de halalslagerij.

Hoewel de islamitische gemeenschappen cultureel en etnisch divers zijn in de Belgische steden -er zijn Turkse, Marokkaanse, Balkan, Tsjetsjeense of Iraakse moslims- worden ze allen toch in meer of mindere mate verbonden door een islamitische religieuze identiteit.

Je kan als moslim dan wel groenten en fruit kopen in de doorsnee supermarkt, voor halalvlees richt de moslim zich veelal tot de islamitische slager. Op vlak van halalvlees lopen Belgische grootwarenhuizen en keurslagers immers nog steeds achter, ondanks de groeiende vraag bij een deel van de Belgische moslimbevolking.

Halalslager in Nederland

FaceMePLS CC BY 2.0​

Aanwezigheid van islamitisch geloof

Meer dan andere winkels en handelszaken zijn halalslagers volgens mij het meest kenmerkend voor de islamitische gemeenschap, welke cultuur of herkomst de moslims ook hebben. De slagers zijn immers verbonden aan het ritueel geslacht vlees dat ze verkopen, en belichten hiermee de aanwezigheid van het islamitische geloof.

‘Slagers zijn referentiepunten voor moslims wat hun vleesconsumptie betreft, maar overstijgen het lucratieve, en dragen een stukje religie mee uit’

Het zijn referentiepunten voor moslims wat hun vleesconsumptie betreft, maar waarborgen tegelijk vertrouwen en erkenning in de gevestigde islamitische voedingsregels. Het overstijgt het lucratieve, en draagt een stukje religie mee uit.

Hoe meer moslims er bij elkaar wonen, hoe meer islamitische slagers het levenslicht zien. De Turnhoutsebaan in Antwerpen alleen al heeft meer dan zes slagers op nog geen kilometer afstand.

De groeiende vraag naar halalvlees houdt nog steeds een gat in de markt open, waardoor de moslims zelf het initiatief genomen hebben een stijgend aantal halalslagerijen te openen.

Hun klanten zijn zowel moslims als-niet moslims, aangezien het vlees -afgezien van de gevolgde ritueel- in niets verschilt met niet-halal vlees.

Erwin van Leeuwen - Drie slagers scheppen buiten even een luchtje

Wat is halal?

Wat houdt die rite juist in? Wat is nu halalvlees en wat verstaan moslims onder halal slachten? Halal dekt de hele lading toegestane zaken in de islam. Letterlijk betekent de term in het Arabisch toegestaan. Het tegenovergestelde daarvan is haram, ofwel verboden.

Deze twee termen zijn op vanalles van toepassing en specifiek op voeding. Verboden voedsel is bijvoorbeeld al wat alcohol bevat, bloed, het vlees van kadavers, het vlees van carnivoren en varkensvlees. Een moslim mag dit religieus gezien niet nuttigen.

Op vlak van voeding zijn verboden etenswaren eerder de uitzondering en zijn alle vormen van fruit, groenten, zeedieren, droge voeding en niet-alcoholische dranken zijn zonder meer

‘Vlees van bijvoorbeeld runderen, gevogelte en wild mag worden geconsumeerd op voorwaarde dat het ritueel geslacht is, pas dan kan men spreken van halalvlees’

Wat vlees betreft, geldt de regel dat toegestaan vlees van, bijvoorbeeld, runderen, gevogelte en wild mag worden geconsumeerd door moslims, op voorwaarde dat het ritueel geslacht wordt.

Pas dan kan men spreken van halalvlees.

Dat ritueel houdt in dat het dier richting Mekka geslacht dient te worden door in een snelle en vlotte beweging de slagader in de hals door te snijden met een vlijmscherp mes.

De slager draagt het gebeuren op aan God en spreekt Zijn Naam uit over het dier.

Het slachten zelf dient pijnloos, snel en met respect voor het dier en zijn omgeving te gebeuren. Vele moslimgeleerden zijn ook van mening dat het slachten niet in bijzijn van andere dieren mag plaatsvinden.

MissBeniz - Gegrild vlees op satépennen op Marokkaanse wijze

Na het slachten dient het dier zoveel mogelijk van zijn bloed te worden ontdaan en is dan klaar om te worden geconsumeerd. Vanaf dat moment is alles wat het dier toebehoort toegestaan om gegeten te worden, en rekent men het vlees halal.

Afgeleide producten van bovenstaande dieren die werden verkregen zonder het dier te slachten -zoals eieren, melk en kaas- zijn altijd toegestaan.

De wetten van Koshrut

De islamitische spijswetten en het halal slachten sluiten nauw aan op de joods-christelijke tradities waar ze te vaak tegenover worden geplaatst. De wetten van Koshrut, oftewel Kosher, bieden joden een kader aan van verboden en toegestane voeding waaraan gelovigen zich dienen te houden.

‘Dieren worden geslacht volgens de zogenaamde Shechita, het ritueel waarbij ook joodse slagers de Naam van God over het dier uitspreken’

Dieren worden geslacht volgens de zogenaamde Shechita, het ritueel waarbij ook joodse slagers de Naam van God over het dier uitspreken en het vervolgens onverdoofd de keel doorsnijden.

Naast de joodse wetten uit het Oude Testament en de Talmud, geeft ook het Nieuwe Testament regels mee aan christelijke gelovigen om hun consumptie van vlees aan banden te leggen.

In het Bijbelse Korinthiërs wordt het de gelovigen afgeraden vlees te eten dat de veelgodenaanbidders geofferd hebben aan hun afgoden. Het vlees moet met andere woorden in de Naam van God geslacht worden.

Door deze sterke gelijkenissen is het een moslim ook toegestaan vlees te eten dat door de zogenaamde Mensen van het Boek, de joden en christenen, in de Naam van God geslacht werd.

Dave Collier CC BY-SA 2.0​

Het verbod van Weyts

Het verbod van minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) op onverdoofd slachten op tijdelijke slachtvloeren in 2015 sloeg in als een bom bij de moslimgemeenschap en oogstte veel kritiek. Experten vreesden een verhoogde terugkeer van het onverdoofd thuisslachten, maar de minister hield voet bij stuk.

Zijn beslissing dreigde een obstakel te vormen naar aanloop van het Offerfeest toe, waarbij jaarlijks een enorm aantal schapen verwerkt dient te worden. Door het wegvallen van de tijdelijke slachtvloeren zou het aantal offerdieren nu buiten de capaciteit van de officiële slachthuizen treden.

Moskeeën stonden destijds in rep en roer, en er werd gediscussieerd over het meest passende antwoord op het slachtverbod.

‘De beelden uit het slachthuis van Tielt versterken de boodschap dat er veel meer werk aan de winkel is dan de huidige politieke obsessieve houding met het slachten zelf’

De moslimexecutieve en een groot aantal moskeeën riepen op tot een boycot van het slachten tijdens het Offerfeest, een besluit dat gedurende datzelfde jaar zorgde voor absolute instorting van de vleesprijzen op de vleesmarkt.

Schapen en runderen bleven onverkocht bij de producenten achter, waardoor minister Weyts ook nog de vleessector op zijn dak kreeg.

Het slachtverbod zet nog steeds kwaad bloed bij vele moslims, die vinden dat vooral zij geviseerd worden onder het mom van dierenrechten.

Er wordt dan ook vaak verwezen naar met name de productie van pels en foie gras, twee luxe-industrieën die nog steeds overeind staan in België en niet gekend staan voor diervriendelijkheid.

De beelden uit het slachthuis van Tielt versterken de steeds luider klinkende boodschap dat er veel meer werk aan de winkel is in de levensweg van van dier tot aan de slachtbank dan de huidige politieke obsessieve houding met het slachten zelf.

Het verbod op onverdoofd slachten en de daaraan verbonden discussie die vooral rond de periode van het Offerfeest losbarst wordt dan ook vooral gezien als symboolpolitiek.

Boycot of buitenland

Het Offerfeest 2015 werd door het grootste deel van de moslimgemeenschap geboycot, of er werd naar het buitenland afgereisd om daar alsnog te kunnen slachten.

‘Het burgerplatform Offerfeest betreurde de eenzijdige en plotse beslissing van de Vlaamse regering’

Toch waren niet alle moslims akkoord met een boycot en streefden enkele burgerorganisaties naar de opening van een bijkomend slachthuis in Antwerpen om alsnog aan de vraag van de moslims te kunnen voldoen en de capaciteit van de te slachten dieren te verhogen.

Met de medewerking van Tom Meeuws (SP.A) opende het burgerplatform Offerfeest Antwerpen in 2016 een slachthuis aan het Antwerpse Dam tussen de Lange Lobroekstraat en de Slachthuislaan.

ECV-OnTheRoad - Een schaap klaar om geslacht te worden voor het Offerfeest

Daar kregen de moslims de kans gedurende drie dagen schapen te kopen via erkende schapenboeren, om ze dan vervolgens door professionele slagers onverdoofd te laten slachten volgens de islamitische traditie.

Het platform betreurde de eenzijdige en plotse beslissing van de Vlaamse regering en het verdwijnen van moslimburgers naar de achtergrond.

Het initiatief werd positief onthaald, hoewel nog steeds duidelijk was hoe het nijpende tekort aan capaciteit voor velen een domper op het feestgebeuren vormde.

Voorlopig verbod tijdelijk omzeild

Toch is de werking vanuit een eigen slachthuis geen nieuw fenomeen. De islamitische slagerijen anticipeerden al langer een verbod op het onverdoofd slachten op tijdelijke slachtvloeren, en verschillende halalslagers namen dan ook voorzorgen om aan de noden van hun islamitisch cliënteel te kunnen voldoen.

Eén van die slagerijen is Karim Supermarkt, aan de Turnhoutsebaan te Antwerpen.

In de maanden die voorafgingen aan het Offerfeest 2015 trof de slagerij voorbereidingen om een alternatief te vormen voor de tijdelijke slachtvloeren.

Halalslager in Canada

Caribb CC BY-NC-ND 2.0​

De slagerij zag een boycot zoals de Moslimexecutieve voorgesteld had niet zitten, en riep moslims op offerdieren bij hen te bestellen en het vlees tijdens het feest af te halen.

De uitbaters besloten zelf een slachthuis te huren met een capaciteit van 1000 lammeren, die onverdoofd en volgens de islamitische regels geslacht worden.

Karim Supermarkt wenst naar eigen zeggen de islamitische supermarkt van de toekomst te worden, waarin het islamitisch ondernemen en de religieuze ethiek centraal staan. De onderneming wil streven naar een onafhankelijke organisatie van het offerfeest, zonder hulp van de overheid.

Gapend gat in de markt

Islamitische slagerijen lijken een steeds belangrijkere rol te zullen gaan spelen in de moslimgemeenschap in België. Door de groei van het cliënteel groeien vele slagerijen uit tot heuse supermarkten.

‘Traditionele grootwarenhuizen laten een gat in de markt schieten dat ondernemers met islamitische roots opvullen’

Traditionele grootwarenhuizen laten een gat in de markt schieten dat ondernemers met islamitische roots opvullen door die inspelen op de wensen en noden van de islamitische consument.

Tijdens de opening in 2015 van de islamitische supermarkt en slagerij Asalam in Antwerpen hekelde de manager de verwaarlozing van een groot klantenpotentieel door traditionele Belgische grootwarenhuizen.

Assalam verkoopt bewust geen alcohol of sigaretten, en zet in op halalvlees en de verkoop van voeding uit de Arabische en Noord-Afrikaanse keuken. Ook Karim Supermarkt volgt duidelijk een moslimethiek en verhandelt geen alcohol of sigaretten.

De slagers en daaraan verbonden supermarkten vormen alternatieven voor de moslimburger om bewust en religieus voedsel te kunnen consumeren vanuit een vertrouwde omgeving.

Het mogelijk algemeen verbod op onverdoofd slachten van 2019 dreigt echter een groot struikelblok te worden voor alle betrokken partijen, en ook hier lijken de moslims de meeste klappen te zullen moeten incasseren.