“‘Heel wat Duitsers hebben hun buik vol van extreemrechtse Seehofer’

Honderden reddingsvesten op de Alexanderplatz

Natalie Verelst​

En even kleurde de Alexanderplatz oranje. Horst Seehofer, voorzitter van de CSU, de Beierse tegenhanger van Merkels CDU, wil namelijk vrijwilligers die vluchtelingen op de Middellandse Zee helpen, een duwtje richting illegaliteit geven. Die farce bleek een brug te ver te zijn voor de Berlijners.

Seehofer heeft het dubieuze voornemen de humanitaire hulp aan vluchtelingen – die zonder die hulp massaal verdrinken in zee – voor de rechtbank te dagen. Of, anders gezegd, zo zouden alle mensen die aan humanitaire acties op de Middellandse Zee meewerken, daarvoor strafbaar zijn. Nogmaals: mensen redden van de verdrinkingsdood zou strafbaar zijn!

Een unie die er geen is

Dat de Berlijners (en samen met hen onder andere nog de Münchenaars en de Hannoveraars) dit niet pikken, bewees een demonstratie met een opkomst van zo’n 12.000 mensen op zaterdag 7 juli nog. Seehofers meest recente acties getuigen inderdaad van zeer slechte smaak. Twee weken geleden, op 1 juli, dreigde hij op te stappen als minister van Binnenlandse Zaken, waardoor de huidige Duitse coalitie, die op 14 maart na zes maanden moeizaam tot stand kwam, uiteen zou vallen.

Die coalitie is een zogenaamde, en ondertussen bijna als geuzennaam te verstane, GroKo (Große Koalition), bestaande uit de sociaaldemocratische SPD en de christendemocraten, die de naam Union dragen. De Union bestaat op haar beurt uit de CDU, u bekend als de partij van Merkel, en de CSU, de Beierse christendemocraten. Die laatsten varen een conservatievere richting die tegenwoordig fascistoïde trekjes krijgt.

Zou Seehofer uit de partij en de regering treden, dan brengt hij daarmee het bestaan van de Union in het gedrang. Door de eenheid van beide fracties kan de CSU zonder de CDU niet regeren – en vice versa. Nog zo’n wederzijds compromis is de plaats waar beide partijen regeren. De CDU laat zich ongemoeid in Beieren en in ruil daarvoor blijft de CSU enkel actief in die deelstaat.

Het stopzetten van de Union zou een historische gebeurtenis zijn – de Groenen hebben zich al als vervanging in de regering aangeboden – maar evenzeer zou ze voor het aantal stemmen van beide partijen nefast zijn. Als de CDU opkomt in Beieren, hebben de meer gematigde kiezers van de CSU daar een nieuw boegbeeld, en omgekeerd geldt hetzelfde. Treedt de CSU buiten Beierse oevers, dan zullen de conservatievere en meest rechtse kiezers van de CDU ook een nieuwe uitlaatklep vinden.

Merkel onderhandelt voor Seehofer

De discrepantie tussen gematigd en heel rechts binnen de Union bereikt dezer dagen, in de context van de vluchtelingenproblematiek, een hoogtepunt. De CSU-voorzitter ziet de ‘Wir schaffen das’-koers van Merkel niet zitten. Kort na de gebeurtenissen in Keulen op Nieuwjaarsnacht in 2015, uitte hij voor het eerst zijn ongenoegen over de toestroom van vluchtelingen in Duitsland. Hij wilde een grens stellen aan het aantal toegelaten vluchtelingen, maar kreeg voorlopig weinig gehoor.

Deze zomer, na wekenlange onderhandelingen over de vluchtelingenkwestie, stuurde de CSU Angela Merkel met een eerste ultimatum naar de Eurotop in juni. Op bevel van Seehofers partij zou Merkel een aantal bilaterale akkoorden inzake het opvangen van vluchtelingen van de EU moeten afdwingen. Want de CSU heeft geen zin meer in het opvangen van asielzoekers in Duitsland. Zou Merkel niet in haar onderhandelingen met Europa slagen, was de CSU bereid elders in Europa geregistreerde vluchtelingen aan de Duitse grens, zonder toestemming van de Bondsregering, af te wijzen.

In Europa is het niet makkelijk een partner te vinden die graag vluchtelingen wil opvangen.

Die autonome beslissing zou tegen de regels van de regering en de rechtspraak van de EU ingaan en Merkel zou haar minister moeten ontslaan. Wat het einde van de coalitie zou betekenen. Dat was de eigenlijke reden waarom Merkel op de EU-top zo graag over asiel en migratie wou praten. Zodat haar regering niet zou vallen en zij haar positie als bondskanselier met zekerheid zou behouden.

De druk op Merkel om bijval en hulp van Europa te vinden tijdens de EU-top was daarom groot. Ze kwam met lege handen thuis. In Europa is het niet makkelijk een partner te vinden die vluchtelingen wil opvangen.

Transitcentra

Er is geen duidelijke Europese regeling die de status van asielzoekers betreft, die zich in een EU-land laten registreren en vervolgens in een ander land hun geluk wagen. Eind juni besloot de EU dan maar een aantal centra op te richten die in feite als verdeelcentra moeten dienen: asielzoekers worden in gesloten centra opgevangen, waar ze gescreend worden en, als dat nodig geacht wordt, uitgewezen.

Zij die mogen blijven, worden over Europese landen verdeeld. Zulke centra kunnen door de Europese staten enkel op vrijwillige basis gebouwd worden en de verdeling over de EU-landen zal eveneens van de vrije wil van die landen afhangen. Seehofer wilde dat die mensen aan de Duitse grenzen meteen zouden teruggestuurd worden. Omdat dat in tegenspraak is met het recht van de EU, lag dat moeilijk.

Dus kwam Merkel terug naar Duitsland met wat vage akkoorden met Spanje, Frankrijk, Griekenland en Hongarije, die het eventueel nog zouden zien zitten om de in hun land geregistreerde asielzoekers, die het vervolgens in Duitsland willen proberen, opnieuw op te vangen. Ergo die centra die Europa zou willen oprichten. Die zouden namelijk verhinderen dat vluchtelingen van het ene land naar het andere gaan – ‘asielhopping’ noemt men zoiets, als was het een hobby.

Hulp op zee, geen Sehofer

Natalie Verelst​

De stress was groot en terecht. Seehofer wees Merkels geboekte resultaten af en kondigde zijn aftreden, zowel als partijvoorzitter als uit de regering, aan. Van lange duur was het niet. Merkel suste hem met de belofte van transitcentra aan de Beiers-Oostenrijkse grens. Van daaruit zouden vluchtelingen binnen de 48 uur een plaats toegewezen krijgen, zij het een ander Europees land of het land van herkomst. Alle vluchtelingen die al in een ander EU-land geregistreerd zijn, worden terug naar dat land gestuurd.

Terug dus naar dat vorige probleem: daarvoor heeft Duitsland een akkoord nodig met dat land. En dat lijkt voorlopig maar vaag. Gaat het om mensen die nog niet in een EU-land geregistreerd zijn, worden zij aan de grens gewoon teruggestuurd naar Oostenrijk. Ook daar loopt Duitsland tegen een muur. De rechtse Oostenrijkse regering heeft weinig zin om veel asielzoekers op te vangen. Van een bilateraal akkoord tussen Duitsland en Oostenrijk zal vooreerst nog geen sprake zijn.

Met reddingsvesten de straat op

Wanneer Seehofer zijn zin dan krijgt en er dan nog een schepje bovenop doet door te zeggen dat humanitaire hulp aan mensen die op zee ronddobberen een crimineel feit is, kan je al eens op straat gaan roepen. En met vlaggen zwaaien. Of in dit geval met reddingsvesten. 12.000 boze Berlijners kreeg Seehofer op zijn dak. De crew van de Lifeline, het schip dat onlangs, na lange tijd op de Middellandse Zee, in Malta mocht aanmeren, zou nu volgens Seehofer voor de rechter moeten verschijnen.

Duitsland is overigens niet één van de (voorlopig) negen landen, waaronder België en Nederland, die bereid zijn een deel van de vluchtelingen van dat schip op te vangen. Dat was waarschijnlijk een stap te ver voor Horst. Sommige Duitse deelstaten hebben zich wel positief tegenover de opvang van die mensen opgesteld, waaronder de rood-groene regering in Berlijn. Maar de onenigheid binnen de fracties van de Union, die bezwaarlijk nog zo genoemd kan worden, is ondertussen te groot om de vluchtelingenproblematiek zonder slag of stoot op te lossen.

De eigenbelangen van beide fracties zijn te groot en de ‘Wir schaffen das’-politiek van Merkel wordt uitgedaagd. Vanuit conservatieve Beierse hoek; dezelfde hoek die niet lang geleden ook al had besloten dat in elk openbaar gebouw in de deelstaat een kruis moest hangen.

Cynisch rechts populisme

Toen Seehofer op 4 juli zijn 69steverjaardag vierde, werden op dezelfde dag 69 Afghanen terug naar Afghanistan gestuurd. Het onaangename gevoel dat het Duitse woord voor zo’n deportatie oproept, past netjes bij de inhoud ervan: Abschiebung. Op een persconferentie die dag zei Seehofer nog, met bijhorende trotse grijns: ‘Uitgerekend op mijn 69ste verjaardag zijn 69 – dat was door mij niet zo besteld – personen naar Afghanistan teruggestuurd.’ Één Afghaan, die al acht jaar in Duitsland woonde, pleegde na aankomst in Kaboel zelfmoord. Of hoe sommige mensen, nota bene iemand die nog in de jaren veertig geboren is, niet uit hun geschiedenis leren.

‘Uitgerekend op mijn 69ste verjaardag zijn 69 – dat was door mij niet zo besteld – personen naar Afghanistan teruggestuurd.’

De openbare zender ZDF maakte deze week de resultaten van haar Politbarometer bekend. Daaruit bleek dat Seehofer nu alleen nog door de AfD-kiezers in zijn ambt als minister van Binnenlandse Zaken ondersteund wordt. Dat wil wat zeggen.

Duitsland heeft een nieuwe uitdaging voor de boeg. Wanneer Merkel ‘Wir schaffen das’ zegt, dan kan ze niet anders dan het theoretisch te bedoelen. De realiteit komt echter hard aan, aangezien de tegenkanting vanuit het rechtse populistische hoek steeds groter wordt. Ging het niet om de stemmen voor de partij en het behoud van “de postjes”, waren we waarschijnlijk al lang van Seehofer verlost.