“‘Een donker jaar voor Turkije’

Alles begon in juni vorig jaar, de periode van de Turkse parlementsverkiezingen. Twee bommen ontploffen op een bijeenkomst van de progressieve en pro-koerdische HDP (Democratische Volkspartij) op 5 juni. De aanslag wordt niet opgeëist. Volgens de HDP zit de regerende, conservatieve AKP (Partij van Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) achter de aanslag, zogezegd om polarisatie en geweld aan te wakkeren. Hier zijn echter geen bewijzen voor. Deze gebeurtenis is het begin van een lange rij aanslagen en gekibbel tussen politieke groepen die de Turken steeds meer verdelen tot op vandaag.

Een Turkse vlag en een blauwe hemel. Er lijkt geen vuiltje aan de lucht.

Public Domain​

Politieke polarisatie

Op de verkiezingen, twee dagen later, verliest de AKP haar parlementaire meerderheid. Coalitievorming lukt niet en er worden nieuwe verkiezingen georganiseerd in november. Opposanten beschuldigen de AKP ervan opzettelijk gesprekken te dwarsbomen om tijd te winnen, om vervolgens die tijd te gebruiken voor politieke polarisatie van de bevolking.

Opzettelijk of niet, de gebeurtenissen tussen de twee verkiezingen in juni en november polariseren inderdaad de bevolking. Op 20 juli worden socialistische studenten slachtoffer van een bombardement in Suruç. Hoewel de aanslag door IS geclaimd wordt, verwijt de PKK (Koerdische Arbeiderspartij, gezien als terroristische organisatie) de overheid medewerking aan het gebeuren. Enkele leden van de militante organisatie schieten agenten neer, wat beantwoord wordt door luchtaanvallen. Sindsdien heerst er oorlog in Oost-Turkije, die tot op vandaag doorgaat. Uitgaansverbod en geraakte burgers bij schietpartijen of aanvallen zijn geen uitzondering.

Op 10 oktober lieten meer dan honderd mensen het leven bij een dubbele ontploffing op een vredesrally in Ankara. In eerste instantie beschuldigt AKP de PKK van de aanslag. Daarnaast verwijten ze HDP medeplichtigheid. Er volgt een welles-nietesspelletje tussen beide partijen met wederzijdse beschuldigingen. Uiteindelijk blijken de daders banden te hebben met IS.

Verkiezingen

Op 1 november blijkt het politiek gebruik van aanslagen te werken: AKP krijgt haar meerderheid in het parlement dankzij het benadrukken van vrede en stabiliteit in bloederige tijden. HDP-stemmers blijven verbitterd achter en verliezen hun geloof in het politieke systeem. Eeuwenoude kloven op basis van religie en etnische afkomst worden dieper en nu ook belangrijker. Men wilt niet meer over de kloof kijken, een terloops gesprek wordt enkel nog tussen gelijkgestemden gevoerd. De sfeer op straat wordt grimmiger.

Aanslagen in Istanboel en Ankara

Op 23 december doodt een bom een medewerker in een geparkeerd vliegtuig in Istanboel. Een maand later, op 12 januari, ontploft alweer een bom in de stad. Ditmaal in het historisch centrum. Elf toeristen laten het leven en de aanwijzingen gaan richting IS. Het toerisme en de economie van het land zijn mede-slachtoffer. Inwoners reageren geschrokken en bang. De straten zijn opvallend leeg.

Een moskee in het historische centrum trekt vandaag weinig toeristen aan.

© Linde Nuyts​

Op 17 februari en 13 maart wordt Ankara tweemaal slachtoffer van bommen uit handen van de TAK (Koerdistan Vrijheidsvalken). Beiden nemen het leven van ongeveer dertig mensen met zich mee. Nog geen volledige week later, op 19 maart, ontploft alweer een bom. Deze keer in Istanboel en waarschijnlijk weer door IS. De ontploffing vond plaats in het hart van de stad, het kruispunt van openbaar vervoergebruikers, winkelenthousiastelingen, toeristen en caféliefhebbers. De eerste dagen blijven veel mensen binnen. Er heerst een geest van verslagenheid in de stad. Ogen blijven neergeslagen en de ontspringende lente kan de harten niet verlichten.

Politieke ontwikkelingen: nationaal en internationaal

In het voorjaar vinden ook enkele belangrijke politieke ontwikkelingen plaats. Het veelbesproken vluchtelingenakkoord wordt ondertekend. Het terugsturen van vluchtelingen naar Turkije wordt mogelijk, ondanks het wankele Turkse vluchtelingenbeleid. Vluchtelingen zijn er niet officieel vluchteling maar een tijdelijke gast. Hun verblijf is beperkt, ze ontvangen weinig tot geen hulp maar kunnen ook bijna geen legaal werk vinden. Zwarte arbeid en criminaliteit nemen logischerwijs toe en bijgevolg ook vijandigheid voor hen bij Turkse burgers.

Door dit akkoord is de Europese Unie vrij afhankelijk van Turkije en wordt bekritiseren van haar politiek iets gevoeliger. Dit wordt voor het eerst merkbaar wanneer Duits bondskanselier Angela Merkel toestaat een Duitse comedian te vervolgen voor zijn grap over Erdoğan.

“Ne mutlu Türküm diyene,” of “hoe gelukkig is hij die zichzelf Turk kan noemen.” Het motto van de Turkse republiek en een zin uit een toespraak van Atatürk. Deze soldaat staat voor de tekst op Atatürks monument in Ankara, maar ziet er zelf niet zo gelukkig uit. Een metafoor voor de hele bevolking?

© Linde Nuyts​

Een andere belangrijke ontwikkeling speelt zich af op nationaal niveau. Er bestonden wat onenigheden tussen eerste minister Ahmet Davutoğlu en president Erdoğan. In mei neemt Davutoğlu ontslag. Hij wordt opgevolgd door Binali Yildirim, die op dezelfde lijn zit met Erdoğan en ijvert voor uitvoerende presidentiële macht. Deze ontwikkeling wordt gezien als een stap verder weg van democratie.

Oorlog in het Oosten

Ondertussen woedt de oorlog verder in het Oosten. Militante koerdische organisaties zoals PKK en TAK willen voor Koerdische rechten vechten omdat het enkel discriminatie en geen democratie ziet in het nationale systeem. Door hun gewelddadige aanpak en even gewelddadige antwoorden van het leger laten grote aantallen militanten, soldaten en burgers het leven in deze strijd. In grootsteden willen ze politie raken maar hun bommen nemen ook vaak gewone mensen met zich mee, zoals de autobom in Istanboel op 7 juni. De bom ontplofte dicht bij een metrouitgang en een grote universiteit en bracht de angst terug naar de stad.

Nog niet voorbij

Alles wijst er helaas op dat de zwarte periode van het land nog niet afgesloten is.

De ontploffing op Atatürk Airport dinsdagavond is de laatste in het rijtje van aanslagen, maar alles wijst er helaas op dat de zwarte periode van het land nog niet afgesloten is. De grens tussen Turkije en Syrië is afgesloten, wat het niet enkel moeilijker maakt voor vluchtelingen om binnen te komen, maar ook voor IS-militanten om te gaan helpen vechten. Opgesloten in het buurland zoeken ze een ander doelwit.

Ook het conflict met de Koerdische minderheid lijkt niet tot een oplossing te komen. Van beide kanten blijft het geweld komen en een werkelijk representatief systeem lijkt heel veraf, zeker nu de president steeds meer touwtjes in handen neemt. De hoop van zij die jaren geleden zo enthousiast voor verandering ijverden, in onder andere het Gezipark, is doorheen de jaren volledig weggedruppeld.

Politie arriveert waar een betoging zal plaatsvinden. Hun voertuigen volstaan niet dus gebruiken ze ook gewone publieke bussen. Voor de actie checken ze nog even snel hun smartphone: het zijn ook maar mensen.

© Linde Nuyts​

Turkse vlaggen

Protest is ondertussen al lang uitgesloten. Iedereen die het laatste jaar in Istanboel verbleef is gewoon aan het beeld van wachtende politiemannen met schild, gasmasker en geweer in aanslag, bijgestaan door waterkanonnen. Hoe de kloof tussen progressief en conservatief steeds dieper wordt, was onder andere zichtbaar op een vrijdagavond in de Istanboelse uitgaansbuurt. Muziekliefhebbers luisterden samen naar het nieuwe album van Radiohead en consumeerden daarbij alcohol, wat volgens een groep mannen niet kon tijdens de Ramadan: ze gingen hen te lijf met buizen en flessen.

Ondertussen is de zomer in het land. De toeristische trekpleisters blijven opvallend leeg. Je ziet opvallend minder straatmuzikanten en jongeren genieten van de zomerzon. Ze zijn vervangen door agenten die zichtbaar staan te zweten in hun uniformen. Briesjes laten Turkse vlaggen wapperen die de verdeeldheid proberen te verbergen.

Tijdslijn van het Turks rampjaar