“‘Vieren in stijl: Papa Wemba (1949-2016)’

‘k Zal het maar eerlijk toegeven. Ik had voor dit feest nog nooit van Papa Wemba gehoord. Maar hij is gigantisch in Congo en gekend tot ver daarbuiten. Dringend tijd dus om (helaas niet meer persoonlijk) kennis te maken met deze legende.

Papa Wemba begon zijn muzikale carrière in de jaren 1970 met de band Zaiko Langa Langa. Een stevige Congolese rumba doordrongen met traditionele Afrikaanse klanken en Caribische ritmes. Hierna speelde hij bij de bands Isifi Lokole en Yoka Lokole en zijn internationale doorbraak kwam in de jaren 1980 met Viva la Musica. Deze band, met traditionele instrumenten als de lokole, een bijhorende dans en kledingsstijl was meteen een razend succes. De tournee langs de V.S. en Japan begin jaren 1990 bracht Papa Wemba in contact met niemand minder dan producer Peter Gabriel met wie hij drie albums opnam.

Papa Wemba zakte onverwacht in elkaar tijdens een concert en overleed later in het ziekenhuis. Dit had niemand zien aankomen, voor zover geweten verkeerde hij in goede gezondheid.

Radio Okapi (CC by 2.0)​

Tijdens zijn 30 jaar durende carrière werkte hij samen talloze artiesten van over de hele wereld. Hij schreef ook filmmuziek en kreeg de hoofdrol in de Belgisch-Congolese film La Vie est Belle, een samenwerking tussen Belg Benoît Lamy en Congolees Ngangura Mweze.

In Congo stelde Papa Wemba zijn huis open voor jongeren uit Matonge. Hij noemde zichzelf het stamhoofd van zijn Village Molokai. Ook tijdens zijn verblijf in Europa was hij een toevluchtsoord voor jonge Congolese muzikanten. En dat bleef niet onbesproken. In België en Frankrijk werd hij veroordeeld voor “hulp aan het illegaal verblijf van mensen zonder papieren onder het mom van zijn muzikale activiteiten”. Hij zou verschillende Congolezen Europa binnengeloodst hebben, zogezegd als begeleidingsmuzikanten. Dit heeft hem zelfs enkele maanden in een Franse cel opgeleverd. Hier kwam hij, naar eigen zeggen, spiritueel rijker uit en na zijn vrijlating leverde dat het album Somo Trop op.

Maar Papa Wemba inspireerde zijn volk meer dan alleen muzikaal. Hij ontwikkelde la SAPE; la Société des Ambianceurs et des Personnes d’Elégance. Dit was het begin van het modebewustzijn en dandyisme in Kinshasa dat tot vandaag een belangrijke uiting is van de jongerencultuur en de vrije zoektocht naar een hedendaags Afrikaans zelfbewustzijn.

Een “sapeur Congolais”. De modetrend die Papa Wemba startte, inspireert vandaag de dag zelfs modegoeroes als Paul Smith. / Ilja Smets (CC by-nd 2.0​)

Na zijn dood, zei de Kameroense saxofonist Manu Dibango het volgende in een interview met de BBC:

‘His whole attitude about dressing well was part of the narrative that we Africans have been denied our humanity for so long. People have always had stereotypes about us, and he was saying dressing well is not just a matter of money, not just something for Westerners, but that we Africans also have elegance. It was all about defining ourselves and refusing to be stripped of our humanity.’

En dat was te merken in Kaapstad. Iedereen was extreem opgekleed. Vrouwen met kilo’s schmink en sieraden, metershoge hakken en net als hun mannen kledij in de gekste en kleurrijkste modellen en printen. ‘t Was prachtig om zien. Een mix van puur Afrika en haute couture Parijs. De hele nacht lang Afrikaanse ritmes, bier en kippenbouten in een pracht van een gebouw in hartje Kaapstad. Precies zoals Papa Wemba het zou willen.

Papa Wemba werd begraven in zijn Molokai te Congo.

Kaapstad, 2 mei 2016