“‘Een ziekenhuis, twee neurologen, zestien miljoen mensen. Welkom in KCMC’

Leven en dood liggen dicht bij elkaar, in het bijzonder in een regio met 16 miljoen inwoners die afhangt van één ziekenhuis met welgeteld twee neurologen. Dit zijn overigens de enige neurologen in een land dat 47 miljoen inwoners telt. KCMC bedient Zuid-Kenia en Noord-Tanzania, waar savanne de lager gelegen gebieden typeert en ook Mount Kilimanjaro, Mount Meru en Mount Kenya het landschap kenmerken. Bergtoerisme is er immens populair. Het gebied heeft de grootte van Nederland. De vlakten worden bewoond door Masai en andere lokale stammen. De bergen worden beklommen door toeristen uit alle hoeken van de wereld. In KCMC worden levens gered en verloren, wordt geroeid met de weinige riemen voorhanden. Karibu KCMC, waar geneeskunde nog steeds vakmanschap is.

Gevestigde waarde

KCMC is een gevestigde waarde in de regio, want het was en is nog steeds, sinds de oprichting eind jaren zestig, het eerste academisch medisch centrum van het Sub-Saharaanse gebied. Het werd opgericht en gefinancierd door de Lutheraanse gemeenschap, maar later genationaliseerd. Dit kwam het ziekenhuis niet ten goede, de middelen werden immers schaarser, terwijl het ziekenhuis in capaciteit toenam. Intussen zijn er officieel ongeveer 1000 bedden beschikbaar en is het ziekenhuis opnieuw deels geprivatiseerd.

Dat er ruimte is voor onderzoek zorgt voor een welkome influx van dokters uit medische centra wereldwijd.

Van bij de start had KCMC een zeer goede reputatie, vooral op het gebied van oogheelkunde, dermatologie en urologie. Neurologie is ingebed in de Interne Geneeskunde en Kindergeneeskunde en is van oudsher in deze delen van de wereld geen apart specialisme. Dat er ruimte is voor onderzoek zorgt voor een welkome influx van dokters (in opleiding) uit medische centra wereldwijd.

In de gangen en de al druk bevolkte kamers zorgen veldbedden voor extra plaats. De 80 KCMC-dokters worden vandaag bijgestaan door internationale hulp die hen bereikt via medische- en liefdadigheidsorganisaties en westerse onderzoekscentra die KCMC als stageplaats gebruiken: specialisten in tropische geneeskunde, neurologie en DNA bijvoorbeeld.

Zij komen niet alleen uit onderzoeksredenen, maar ook om de handen uit de mouwen te steken. Alles bij elkaar zijn er een 200-tal medische experten beschikbaar, sommige voor korte, andere voor langere perioden.

Marieke, samen met haar man en zes kinderen

© Marieke Dekker​

Creatief in neurologie

Nederlandse neurologe Dr. Marieke Dekker kwam vier jaar geleden met haar man en zes kinderen vanuit Nederland naar Moshi om er voor KCMC te werken. Ze neemt me mee op ronde. Terwijl we van patiënt naar patiënt gaan, ontmoeten we ook de Britse Dr. William Howlett, Mariekes enige collega. Dr. Howlett is een internationaal monument en de meest kundige tropenneuroloog ter wereld. Hij heeft uitgebreid onderzoek omtrent HIV/AIDS, maar ook hoogteziekte en allerlei andere Afrikaanse neurologische verschijnselen op zijn naam staan en is al meer dan 20 jaar actief in KCMC en de wijde omgeving.

Dr. Dekker en Dr. Howlett werken nauw samen en proberen zoveel mogelijk patiënten te zien. Tijdens onze ronde gaat het van een peuter die is geboren met een genetische afwijking naar een dame die werd overgebracht van een ander ziekenhuis met klachten over verlies van gevoel in haar benen naar een jongeman met een abces aan zijn hoofd. De aandoeningen zijn bijzonder uiteenlopend en een oplossing aanbieden is niet altijd evident wegens de beperkte middelen en het feit dat veel patiënten soms te laat in het ziekenhuis belanden.

Sinds kort is KCMC door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie geaccrediteerd als opleidingscentrum.  Het wordt erkend als locatie voor de opleiding om een tropische neurologiestage te doen. Dit is een hele eer voor Dr. Dekker. Zij begeleidt nu neurologen in opleiding die stage komen lopen in KCMC. Dit betekent dat beide dokters hun kennis kunnen delen, maar ook input en hulp krijgen van buitenlandse neurologen. Er wordt onderwezen en expertise uitgewisseld.

Hier wordt gezwoegd in omstandigheden die moeilijk zijn: beperkte medische toestellen, verouderde infrastructuur, overbevolking en financiële beperkingen

Hoeveel patiënten we tijdens mijn bezoek zien, is me ontgaan. We gaan van de ene volle kamer naar de andere, verspreid over verschillende verdiepingen, doorkruisen gangen waar rijen mensen zitten te wachten en dokters af en aan lopen. Het contrast met westerse ziekenhuizen kan niet groter zijn.

Daar waar in het westen ziekenhuizen zijn verworden tot wellness-instituten die ‘packages’ aanbieden en hierbij nauw samenwerken met top notch verzekeringen, wordt hier gezwoegd in omstandigheden die moeilijk zijn: beperkte medische toestellen, verouderde infrastructuur, overbevolking en financiële beperkingen.

Infecties

© Bianca Joester​

Bovendien zijn de aandoeningen in dit werelddeel, meer bepaald Oost-Afrika, van een heel andere orde dan pakweg in Europa, Azië of Amerika. Hier heeft men naast TB, HIV, hondsdolheid en tetanus ook te maken met ongebruikelijke infecties en ernstige gevallen van hoogteziekte. Daarnaast is er ook een toenemend aantal niet-overdraagbare aandoeningen zoals hartaanval en de neurologische complicaties van andere chronische aandoeningen die van oudsher ‘welvaartsziekten’ genoemd worden. Nu is de welvaart hier relatief, maar eten wel steeds meer Afrikanen een westers, ongezond dieet, hetgeen zijn weerslag heeft op hun gewicht en gezondheid.

Daarnaast hebben de Masai specifieke medische problematieken, zoals huidaandoeningen en een veelvoorkomende worm die wordt overgedragen van vee op mens en dan in de hersenen of buikholte enorme afmetingen kan aannemen.

Hun voordeel is echter wel dat ze, in tegenstelling tot de rest van de lokale bevolking, beschikken over voldoende financiële middelen om medische kosten te betalen. Masai leven in een hutten in de savanne en hun enige bezit is vee. Hun economie draait op handel in cash. Wordt iemand ziek? Dan kan een geit of koe worden verkocht. Met dat geld kunnen medische kosten worden gedekt.

Het probleem blijft echter dat mensen te lang wachten vooraleer ze zich laten behandelen. Het is dan vaak al te laat. Kinderen met neurologische aandoeningen of huidaandoeningen zoals albinisme worden door de lokale gemeenschap bovendien vaak gezien als ‘behekst’. Een medische behandeling wordt dan niet overwogen. In het beste geval wordt er traditionele geneeskunde op losgelaten, maar erg succesvol is dat niet.

Uitdagingen

Minder dan 3% van de Tanzanianen heeft een verzekering. Medische kosten dekken is heel vaak onmogelijk. Vanuit het principe van barmhartigheid hebben de Lutheranen, financierders en oprichters van KCMC, een systeem opgezet waarbij meer gegoede patiënten een iets hogere kost betalen. Het teveel gaat in een fonds dat dan wordt gebruikt voor zij die bij opname niet de financiële middelen aan de dag kunnen leggen.

Desalniettemin blijft KCMC worstelen met financiën. De salarissen liggen daarom erg laag en er is weinig reserve voor de aankoop van materiaal. Geregeld ontvangt het ziekenhuis donaties, maar dat leidt soms tot absurde situaties. Een Deense organisatie doneerde een tijd terug ademhalingsapparatuur, maar alle afstellingen en instructies zijn in het Deens. Dit maakt de toestellen moeilijk bruikbaar voor de Tanzaniaanse verpleegkundigen. Ze gebruiken het toestel wel, maar hebben geen idee wat er op het scherm vermeld staat.

Op dit moment is een nieuwe spoedvleugel in aanbouw. Er wordt wel degelijk geïnvesteerd. Ook het management werd vorig jaar vernieuwd en er staat  nu een vrouwelijke ex-neuroloog aan de leiding van KCMC. Dit is een primeur, maar het heeft ook een keerzijde. Door specialisten in een managementpositie te plaatsen, gaat een brok kennis en ervaring op de werkvloer verloren. Dr. Dekkers betreurt dit, zeker vanuit haar standpunt als neuroloog.

De kwaaltjes van de welvaart zijn niks in vergelijking met waar we hier mee te maken krijgen

Dokters als Dr. Dekker en Dr. Howlett vormen de ruggengraat van KCMC. Dankzij hen blijven de standaarden hoog, worden kwaliteitsvolle opleidingen aangeboden en krijgt de bevolking uit de regio degelijke medische zorg. Zij werken beiden met een lokaal salaris, hoewel hun aanwezigheid van onschatbare waarde is.

Als ik Dr. Dekker vraag of ze zichzelf nog naar een Nederlands ziekenhuis ziet terugkeren, antwoordt ze: ‘Ik weet niet of ik dat nog kan, na alles wat ik hier heb gezien. De kwaaltjes van de welvaart zijn niks in vergelijking met waar we hier mee te maken krijgen. De mensen hier hebben ons écht nodig.’

Wil u meer weten over Dr. Marieke Dekker en haar familie? Surf dan naar www.zwets.com. Wil u Dr. Dekker en haar familie steunen? Surf dan naar http://www.fidesco-international.org/nl/ en zoek naar het Tanzania-project. Donaties gaan met die vermelding rechtstreeks naar Dr. Dekker .