“‘El Cementerio de los Elefantes: volkslegende of realiteit?’

Couchsurfing

We couchsurfen bij Kelly en Hernan in La Paz. Op de sofa slapen van een Braziliaans-Boliviaans gezin dat ons maar al te graag meeneemt in verhalen van eigen land. We hoeven er niet voor te betalen. Er zijn geen plichten en rechten, er is enkel vertrouwen. De cultuur leren kennen van binnenuit, dat is waar couchsurfing voor staat.

We installeren ons op het grote bed waar gemakkelijk vier personen in kunnen slapen. Een typische zondagavond activiteit: samen met mama en papa, broers en zussen dicht bij elkaar kruipen voor de televisie, en dan pizza bestellen! “Willen jullie een Boliviaanse film zien?” vraagt Kelly. Natuurlijk willen we dat.

Suite Presidential

Het verhaal gaat over een jongeman van 33, Juvenal (Christian Castillo) die zich zeven dagen lang laat opsluiten in de Suite Presidential met een emmer alcohol. Deze ‘suite’ is niet meer dan een donkere kamer boven een cafeetje waar cholitas dronkaards ontvangen om hun laatste dagen door te brengen. Juvenal herinnert zich zijn ongelukkige jeugd en zijn alcoholisch leven die hem uiteindelijk aanzetten tot het verkopen van zijn beste vriend aan een aannemer. Een aannemer die hem begraaft in de fundamenten van zijn gebouw. Herinneringen die Juvenal doen besluiten dat er slechts één uitweg is: zich afzonderen voor hij sterft, zoals olifanten doen, en zich dooddrinken.

Offeren van mensen

De harde, onwezenlijke realiteit van de film vormt stof voor meer verhalen. Kelly vertelt ons dat het offeren van mensen aan de Pachamama nog steeds voorkomt in Bolivia. Hernan fronst zijn wenkbrauwen. “Toen het slecht ging met de houtwinkel kreeg ik van drie bouwkundige ingenieurs het advies om een offer te brengen aan de Pachamama zodat er meer klanten zouden komen,” gaat ze verder, “meestal wordt een foetus van een lama gebruikt, maar ook mensenoffers. De zoon van één van onze werkneemsters ging mee met een vriend om zijn eerste zoon te offeren in de Tunupa vulkaan, dicht bij Uyuni. Soms kan je vaders horen jammeren, als ze laat en dronken op café zitten, over het verlies van hun eerste kind.”

Ch’alla

Een paar dagen later wonen we een ch’alla bij van de houtwinkel van Kelly’s collega Hilda, het officiële ritueel om de Pachamama (het universum) te bedanken voor al wat ze ons geeft. We zien geen mensenoffers maar wel suikerpoppetjes die op het vuur worden gegooid met de vraag om veel klanten naar de winkel te sturen. Iedereen giet wat bier op het vuur alvorens zelf een slok te nemen, maar er mogen geen vlammen verschijnen, want dat brengt ongeluk.

Dit precolombiaans gebruik uit de Andes kent zijn hoogtepunt in augustus, de vruchtbaarste maand in Bolivia. Dan wordt de aarde hongerig wakker na een diepe slaap. Het uitgelezen moment om haar gunsten te vragen.  In die maand laten mensen hun auto, huis of winkel zegenen, ze vragen geld of een goede gezondheid voor hun familie.

Het offeren van mensen voor Moeder Aarde in Bolivia blijft een verhaal van “ik heb wel eens horen vertellen…” zoals dat met volkslegendes gaat. En zo vertelt Luis, onze volgende couchsurfer (Boliviaan in Colombia) dat zijn vrienden, aannemers, hem vertellen dat de werknemers van grote werven eisen dat hun baas een groot offer brengt. Hoe groter de schade aan de Pachamama, hoe groter het offer moet zijn. Zoniet, zal de Pachamama dit wreken op de arbeiders zelf. Wanneer de baas dit niet wil doen, nemen de arbeiders het heft zelf in handen. En wordt er wel eens een lijk in een werf gevonden.

En of dat waar is? Ik heb het zelf ook maar van horen zeggen…