“‘Gelukkig Nieuwjaar!’
Alles op zijn kop wanneer je aan de andere kant van de evenaar woont. De koudste en langste nacht van het jaar op 21 juni. En nieuwjaar vieren in diezelfde nacht. Niet om middernacht, maar ergens om zes uur ’s morgens. Niet dat ze in Bolivië geen nieuwjaar vieren op 1 januari. Uiteraard wel. In putje zomer dan. Maar elk jaar op 21 juni vieren heel wat mensen uit de regio hier ‘Andino-nieuwjaar’. Een fantastisch feest ter ere van ‘het hernieuwde leven’.
Lekker ingepakt
Er werd afgesproken om tien uur ‘s avonds op de kantoren van CEPA. Iedereen die toekomt ziet er nog iets meer ‘ingepakt’ uit dan de dagen ervoor. Allen zijn voorbereid op een lange nacht. Pas tegen het ochtendgloren vieren we écht nieuwjaar, maar de hele nacht zullen we doorbrengen in Chuzakery, een ‘heilig stuk grond’ in de heuvels op enkele kilometers van Oruro. Zingend en dansend aan het kampvuur.
WillkaKuti
Deze nacht vieren we het jaar 5520 van de jaartelling van de Andesvolkeren. Het feest – of de traditie – is een erfenis van de geleerden uit de Tiwanaku-cultuur. Zij bestudeerden enkele astrologische fenomenen en cyclussen uit de natuur, en concludeerden hieruit dat 21 juni een belangrijk kantelmoment is in het natuurlijk jaar in de Andes. In deze langste nacht van het jaar staat de zon het verst verwijderd van het zuidelijke halfrond. In deze nacht wordt wat men in het Aymara ‘WillkaKuti’ noemt, gevierd. De ‘terugkeer van de zon’. Vanaf deze nacht worden de dagen opnieuw langer, komt de zon dichter en dichter en geeft ze ons elke dag opnieuw een beetje meer warmte. Vanaf deze nacht hernieuwt het leven in de Andes. Begint het nieuwe zaaiseizoen.
Het is inderdaad koud, maar het enorme kampvuur en de opzwepende klanken die uit de Charango ontsnappen, houden ons lekker warm. De hele nacht voeren we rituelen uit om ‘Pachamama’ – of Moeder Aarde – en ‘Tata Inti’ – of de Zon – te eren, de zon die nog moet opkomen. Straks, om 5 uur ´s morgens zullen we ons klaarmaken om de heuvels in te trekken om de eerste zonnestralen van het nieuwe jaar met open armen te ontvangen.
Groter en groter
De laatste jaren wordt het Andino-nieuwjaar steeds belangrijker. In Tiwanaku, de grootste en belangrijkste inca-ruïne van Bolivië en één van de zeven Unesco-beschermde sites in het land die op 70 kilometer van de hoofdstad La Paz ligt, stromen elk jaar duizenden mensen toe om samen ‘oudejaar’ te vieren. Bolivianen uit alle grote steden en uit het platteland zakken af naar die heilige en misterieuze plek, maar ook steeds meer toeristen vinden die nacht de weg naar Tiwanaku. Tour-operators pakken zelfs uit met all-in nieuwjaars-formules. En sedert kort is de 21ste juni een officiële nationale feestdag. Een extra dagje verlof.
Magisch
Wij met CEPA vieren intiemer en kleinschaliger, maar dat maakt het – denk ik – nog magischer. Stipt om vijf uur trekken we met een 50-tal personen de heuvel op. De charango blijft zelfs dan lustig verder klinken. Daar boven nestelen we ons gezellig neer naast de Chullpas. Heilige begraafplaatsen uit de Aymara-cultuur waarvan de ‘deuropnening’ naar de zon is gericht. Velen halen een dekentje uit en kruipen iets dichter bij elkaar terwijl anderen een nieuw kampvuur aanmaken en de benodigdheden voor het ultieme ritueel klaarzetten. Coca-blaadjes en alcohol. Een offer aan Pachamama en Tata Inti, als dank voor hun vrijgevigheid bij de afgelopen oogst, maar uiteraard ook om hen gelukkig te stemmen en om minstens even gulle hulp te vragen voor het komende jaar.
En dan komt Tata Inti zachtjes piepen over de tegenover ons liggende heuvelrug. De eerste zonnestralen van het nieuwe jaar vallen op ons neer. Wij ontvangen ze zoals het hoort met uitgestrekte, open armen. Sereen en stil. Een magisch moment.
Ik heb de zon al zien op komen op nieuwjaardag in België. Iets minder sereen waarschijnlijk. Me er zelfs niet helemaal van bewust. Wel, ik heb het liever op z’n “Andino’s”!