“‘Genieten met een artisanaal biertje in een favela van Rio de Janeiro’

Favela Babilonia is één van de oudste favela’s van Rio de Janeiro. Er is sinds 200 jaar een nederzetting. Oorspronkelijk was er op de top van de Moro, een berg waarop favela’s zijn gebouwd in Rio, een signalisatie systeem tussen het keizerlijke paleis en Paraty. Het uitzichtpunt op de top van de favela heet Mirante do Telégrafo, het uitzichtspunt van de telegraaf. Aan de top zijn er bunkers uit de Tweede Wereldoorlog die diende als verdediging tegen de Duitsers en de Italianen, maar nu is het een herbebost natuurreservaat, want alle bomen waren gekapt. Er wonen 3700 mensen in Favela da Babilonia.

Het verhaal van Pol

Pol woont sinds 4 jaar in favela Babilonia, hij is de oprichter van de ngo Voor Moeder Aarde in Vlaanderen en werkte in totaal 28 jaar in de non-profit sector rond ontwapening zonder één wapen te zien. Nu, in de favela, wordt hij er dagelijks mee geconfronteerd. Ik was zelf getuige.

Uitzicht van op de Morro de Babilonia, links Pol en rechts Willemjan

(c) Bea Vandenbussche​

Hij vertelt ons dat het als blanke buitenlander niet altijd makkelijk is in de favela’s, omdat de inwoners en burgemeesters het vaak niet aanvaarden dat de blanke buitenlanders een rol spelen van betekenis in de favela. Voorbeelden zijn legio van Brazilianen die in de favela gaan wonen om de favela’s te ontwikkelen, maar voor buitenlanders is dat minder evident.

Op weg naar de mirante do telégrafo

We namen de taxi tot aan Leme en daar aten we in restaurant La Fabrique, een heerlijk slaatje met fruit en scampi’s. We waren niet ecologische bezig en verre van klimaatneutraal, maar een lichte maaltijd en een taxi met airco wordt wel geapprecieerd in het hete Rio de Janeiro in de zomer. Leme ligt aan de voet van Favela Babilonia.

Fotografen herkennen elkaar altijd

Fotografen herkennen elkaar altijd, dat is geen fait divers, maar een gegeven. Zo liep ik op de straat in Leme en kwam ik de Braziliaanse Henri Cartier Bresson tegen. Onze blikken kruisten elkaar en er ontstond een moment decisive waarop we contact zochten.

Niemand minder dan Flavio Damm, een fotograaf van 90 jaar oud. ik vertelde hem dat ik een jonge fotograaf ben in de sociale sector. Hij zei: ‘Als je terug komt van de favela, kom dan terug naar mijn appartement en de portier zal je een pakje geven met je naam er op.’

Flavio Damm links

(c) Ana Paula Oliveira Migliari​

We gaan verder en komen aan de Ladeira Ari Barroso aan de ingang van favela Babilonia. Mijn moeder en ik nemen mototaxi’s die in volle snelheid naar boven vliegen op de smalle kronkelende wegen vol verkeer.

Op het eerste niveau stappen we af, allebei nog in fight and flight modus, door de agressieve rijstijl van de mototaxi’s. Eens uit het vage vuur, gaan we te voet naar het hostel van Pol. Geen zorgen om de weg te vinden, want iedereen in de favela Babilonia kent Pol. Ondertussen bekijken jongeren met walkietalkies en scheve blikken ons, maar dan zeggen we dat we op zoek zijn naar Pol en iedereen helpt ons.

Nadat we met de mototaxi zoals koningen naar boven werden gebracht door Afro-Brazilianen moesten we nu op eigen krachten verder.

We stijgen verder tussen betonnen huizen waar de trappen in geprangd zijn. We stijgen en stijgen en mijn moeder geraakt buiten adem, maar we komen aan bij Pol, het restaurant is nog niet open en er zitten nog wat jongeren hennep te roken voor de deur. Toch helpen ze ons om Pol te zoeken en daar is hij. We vertrekken onmiddellijk op onze tocht naar de top van de moro.

Op modderpaden in de favela stijgen we stijl naar boven en volgen we Pol die een stevige tred aanhoudt. Hij legt ons de geschiedenis uit van de favela, het natuurpark en vertelt ons over de coöperatie die het natuurpark onderhoudt met de steun van een lokaal shopping centrum.

We komen aan na een goede tocht door prachtige natuur op de top van de moro. Daar is een uitmuntend zicht op de baaien van Rio, Santa Marta en de Suikerbrood. We komen aan op de Mirante do Telégrafo en de gieren vliegen letterlijk rond ons hoofd. Daar stoppen we even om iets te drinken en van het uitzicht te genieten omdat het warm is maar de tocht is goed te doen.

We vallen als Engelen van de Mirante de telégrafo

We vertrekken terug naar beneden via een trap die bezaaid ligt met jac-fruit, we komen in het oude deel van de favela terecht en vervolgen onze weg naar Estrelhas de Bibilonia het restaurant van Pol, dat het 4de op tripadvisor staat in Rio de Janeiro.

Terug in de realiteit, waar er moet gewerkt worden om te overleven, waar de straat moet geveegd worden, maar niets beter dan de straat te vegen voor Pol in Estrelhas de Babilonia met een heerlijk artisanaal biertje met de klinkende naam Fora Temer, de bekende slogan om strijd te voeren tegen de illegitieme president van Brazilië.

Zonsondergang van op de Morro de Leme

(c) Pol D’huyvetter​

Daarna eten we een Triología Latina, een heerlijk, gezond en uniek gerecht, dat ik nu niet ga verklappen. Naast ons zitten Argentijnse motards vol tattoo’s en valse tanden, ik spreek hun aan en ze zeggen mij dat ze eens naar iets anders op zoek zijn dan de klassieke moto reis, dus gaan ze nu tien dagen in de hostel van Pol logeren. Het is een leuke boel, maar we willen voor het donker beneden zijn.

We lopen naar beneden en ik kijk achterom…

Het is ondertussen donker geworden als we de favela verlaten, op een jaar tijd is de favela enorm veranderd merk ik op, we zagen nu jongeren met geweren rondlopen en veel graffiti’s van Commando Vermelho, één van de gewapende drugsrebellen in de favela’s. Na de Olympische Spelen is het hier duidelijk aan het veranderen.

Op dit moment zijn er geruchten dat fracties van de drugsrebellen uit São Paulo en Rio de Janeiro gaan samenwerken. Deze monstercoalitie zal in Brazilië weer voor meer doden en geweld zorgen. Veel mensen hebben schrik dat de militarisering (het feitelijk woord voor de pacificatie van de favela) gaat teniet worden gedaan door de nieuwe coalitie, door geld gebrek omdat Rio de Janeiro failliet is na de Olympische Spelen en door de economische crisis.

Eens beneden halen we het pakje bij Flavio Damm’s portier, de bekende 90- jarige Leica fotojournalist. In het pakje zit een ingekaderde originele foto, een fotoboek en een brochure, allemaal gesigneerd. Enkele dagen later praat ik met Sergio Burgi, de directeur van het instituut Moreira Salles, internationaal één van de meest gereputeerde fotografie instituten, hij vertelde mij dat deze gift een onschatbare waarde heeft.

Ik ben rechtdoor gegaan op mijn kruisende wegen en heb weer een nieuwe stad ontdekt: Rio de Janeiro.