“‘Gestenigde universiteiten’
Al enkele maanden heerst er een protestsfeer in Zuid-Afrikaanse universiteiten. MO*wereldblogger Martina Vitackova brengt verslag uit.
‘P_rotesters stoning vehicles at robot_ (verkeerslichten). Access to main campus via East gate.’ ’Protesters gathering off campus. Please be cautious and discerning when moving on and off campus.’
Zo’n berichten worden nu verstuurd naar alle medewerkers van de Universiteit van Zuid-Afrika (Pretoria). Ook bij andere Zuid-Afrikaanse universiteiten is het op dit moment niet makkelijk werken.
Het begon allemaal in oktober vorig jaar als een studentenprotestbeweging. Studenten aan de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg, Rhodes Universiteit en Universiteit van Cape Town gingen zich toen verzetten tegen het te hoog studiegeld dat, vooral voor arme zwarte studenten, universitaire opleidingen ontoegankelijk maakt. Veel studenten zijn afhankelijk van beurzen en/of leningen die ze diep in de schulden doen raken.
De zogenaamde #feesmustfall beweging verspreidde zich snel over andere universiteiten in het land en de protesten werden zo hevig dat sommige universiteiten genoodzaakt waren om lessen op te schorten. De bijeenkomst op 23 oktober voor het parlementsgebouw in Pretoria bracht meer dan 10.000 mensen bij elkaar en werd de grootste studenten protestactie sinds de antiapartheidsprotesten in Soweto in 1976.
De protestsfeer heeft de universitaire campussen van Zuid-Afrika nog lang niet verlaten.
De studentenprotesten waren gedeeltelijks succesvol. Bijvoorbeeld bij de Universiteit van Witwatersrand mogen nu studenten met schulden voorwaardelijk inschrijven voor volgend academisch jaar. Daarnaast kan ook het inschrijvingsgeld van R9750, +/- 540 EUR afbetaald worden. Dat is weliswaar ongeveer de helft van een gemiddelde maandloon in Zuid-Afrika, maar we moeten de enorme verschillen tussen rijk en arm, en zwart en blank, niet vergeten.
Volgens officiële statistieken uit 2005 groeiden 63% van zwarte kinderen in Zuid-Afrika op in huishoudens met inkomen van minder dan R800, tegenover 4% van blanke kinderen. Dergelijke toegevingen lossen het probleem van de toegang tot onderwijs natuurlijk niet op maar ze wijzen erop dat allebei, de universiteiten en de overheid, zich bewust zijn van de ernst van het probleem en dat ze bereid zijn tot verdere onderhandelingen.
De protestsfeer heeft echter de universitaire campussen van Zuid-Afrika nog lang niet verlaten. Het contractpersoneel zoals security- of schoonmaakmensen strijden nu voor betere arbeidsvoorwaarden. Ze zijn namelijk vaak niet direct aangesteld bij de universiteit maar bij een interim maatschappij voor schamele lonen zonder enige sociale zekerheid. Een poetsvrouw bij ons departement verdient nu bijvoorbeeld R2000.
Voor academisch personeel, zoals ikzelf, is de situatie hoogstens onpraktisch, kantoren blijven soms dicht en het blijkt onmogelijk om iets geregeld te krijgen bij de administratie. Om het gebouw binnen te geraken moet men door een controle met veiligheidswachters in riot gear. Zo wordt men echter elke dag wakker geschud en herinnerd aan de enorme ongelijkheden en sociale spanningen van het hedendaagse Zuid-Afrika.