“‘Het fenomeen ‘Taksim’’
Het Taksimplein in het centrum van Istanboel is al eeuwenlang een van de meest belangrijke plaatsen in de stad. Tegenwoordig staat het Taksimplein internationaal bekend als het middelpunt voor de protesten van 2013. Hoe dan ook verandert Taksim stilaan in een eiland midden in de stad.
‘Taksim is het centrum van het centrum. De protesten van 2013 wilden die status behouden. Het Taksimplein is nu eenmaal een belangrijke plaats. Alles is hier, iedereen wilt hier zijn’, zegt Süha Toraman, een student van Kadir Has Universiteit.
Vaak wordt vergeten dat Taksim buiten periodes van geweld en protest nog steeds een belangrijke rol speelt voor de inwoners van Istanboel. Het plein dient als ontmoetingsplaats, ontspanningsruimte of als broeihaard voor commerce.
Op het plein komen dagelijks miljoenen mensen voorbij. Mensen komen hier om te ontspannen met hun vrienden of komen onherroepelijk voorbij Taksim op weg naar hun bestemming. Het plein is omgeven door kleine restaurantjes. Vier of vijf kebabzaken naast elkaar, allemaal stampvol. Zelfs op zondag kent Taksim meer passanten dan de Antwerpse Meir tijdens de koopjesdagen.
Tussen de massa door staan verschillende kraampjes. Kinderen proberen papieren zakdoekjes of flesjes water aan de man te brengen. De ouderen verkopen thee of gebakken maïs. Op de grond liggen kinderen te bedelen, soms met moeder, soms niet. De kinderen worden duidelijk geleerd om zoveel mogelijk medelijden op te roepen. Soms doen ze of ze maar op een been kunnen wandelen, of ze doen alsof ze creperen van de pijn.
Seculier Turkije
Midden op het plein staat het “Monument van de Republiek”. Een standbeeld dat symbool staat voor het onafhankelijke Turkije. In het Ottomaanse Rijk waren dit soort afbeeldingen verboden. Het afbeelden van mensen, “onsterfelijke zielen”, was namelijk verboden. Atatürk, de eerste president van Turkije wou duidelijk maken dat Turkije een land was met duidelijke scheiding tussen staat en religie.
Vandaag maken vooral de handelaars gretig gebruik van het standbeeld. Zo worden selfiesticks verkocht voor een zachte prijs, en die vallen in smaak bij de toeristen. Zowat iedereen, Turk en niet-Turk, neemt selfies met het standbeeld op de achtergrond.
‘Ik vind dat Taksim niet meer voor de Turken is. Het is niet meer de plaats waar de intellectuelen samenkwamen om elkaar te ontmoeten.’
Turken zijn nu eenmaal goede zakenmensen. Met zoveel concurrentie op zo’n kleine plaats moet elke zaak zich nu eenmaal onderscheiden van de andere. Voor Westerlingen kan dat soms voor vreemde taferelen zorgen. Elk restaurant of café zal proberen toeristen binnen te halen door de mensen bijna bij de arm te nemen en op een stoel te zetten. De handelaars zullen doen alsof zij hun zaak opendoen, speciaal voor jou.
Obers doen enorm hun best om een menukaart te vertalen, speciaal voor jou. Of ze anderen willen helpen om dingen te verkopen of omdat het gewoon in hun aard ligt, laten we in het midden. Waarschijnlijk een combinatie van de twee.
Süha maakt wel een kanttekening bij de belangrijkheid van Taksim: ‘Ik vind dat Taksim niet meer voor de Turken is. Te veel mensen, Turks of niet, hebben het plein gekaapt om handel te drijven. Het is niet meer de plaats waar de intellectuelen samenkwamen om elkaar te ontmoeten. Mensen in dit deel van Istanboel en Turkije dreven zichzelf om verfijnder te worden, zoals de Europeanen. Toch blijft dit een erg belangrijke plaats. Het leven op Taksim is anders dan de rest van het land. Turkije is een brug tussen Azië en Europa, het Westen en het Oosten, en dat is in Taksim meer dan duidelijk.’