“‘Het Koerdische probleem zal nooit met geweld opgelost kunnen worden’

De PKK wordt zowel in Zuidoost Turkije, als over de grens in Irak zware slagen toegebracht. Tussen 2007 en 2013 trachtte de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) met strategisch geplaatste posten van strijdkrachten en politie de PKK-strijders in hun bewegingsvrijheid te belemmeren. Daar is de regeringspartij AKP intussen van afgestapt.

Dat startegische beleid heeft de overheid ingeruild voor aan aanpak waarbij veel personeel en materieel, waaronder bewapende drones, ingezet worden om zoveel mogelijk PKK-strijders te ‘neutraliseren.’

Volgens defensieminister Isik zouden sinds de zomer van 2015 meer dan 10.000 ‘terroristen’ uitgeschakeld zijn. In aanmerking genomen dat er naar schatting 12.000 PKK-strijders waren, zou dat betekenen dat de organisatie tot twaalf procent van haar oorspronkelijke omvang is gereduceerd.

Strategische stiltemodus

Of deze cijfers kloppen, is moeilijk vast te stellen, het is wat in Ankara wordt gezegd. Zoals daar gezegd wordt dat de PKK binnenkort geheel uitgeschakeld zal zijn. Op dit moment is dat alleszins nog niet het geval. Koerdische guerrilla’s verdedigen zich immers met raketbeschietingen op Turkse doelen, er worden ook nog steeds aanslagen gepleegd op lokale AKP-politici.

Toch is de PKK wel vaker in opspraak gekomen in Turkije. Zo pleegde de aan de PKK verbonden Koerdische Vrijheidshaviken (TAK) vorig jaar nog verschillende aanslagen in grote steden, maar daar is nu geen sprake meer van.

Dat laatste bevestigt de veronderstelling dat de PKK ten aanzien van Turkije een ‘strategische stilte modus’ heeft aangenomen.

'Turkije is momenteel niet de grootste prioriteit voor de PKK, in plaats daarvan ligt de nadruk op Syrië'

Met andere woorden is Turkije momenteel niet de grootste prioriteit voor de PKK. In plaats daarvan ligt de nadruk op Syrië.
Daar verovert de militaire vleugel (YPG) van de Democratische Eenheidspartij (PYD) -die gelieerd is aan de PKK- met steun van de VS terrein op de Islamitische Staat (IS).

Ankara herkent daarin de contouren van een onafhankelijke Koerdische staat in wording. Op het moment van schrijven wordt veel gespeculeerd over een nieuwe militaire operatie van Turkije in Syrië. Deze aanval zou afwijken van ‘Operatie Eufraat Schild’ die vorig jaar van start ging.

De bestrijding van IS zal deze keer niet als argument gebruikt worden om de YPG/PYD de pas af te snijden. Dit is echter een onderwerp op zich, wat ook geldt voor de vraag of de samenwerking die de YPG/PYD met de Amerikanen zijn aangegaan op lange termijn geen terugslag op de Koerdische belangen zal hebben.

In ieder geval heeft de terughoudende opstelling van de PKK ten aanzien van Turkije meer verklaringen dan alleen de militaire campagne die Ankara in het Zuidoosten en Irak tegen de Koerdische strijders is begonnen.

Geweld of onderhandelingen

De AKP houdt vol dat de PKK voorgoed uit de geschiedenis kan worden verwijderd, en dat het Koerdische probleem dus met geweld opgelost kan worden.

Eerdere regeringen meenden de oplossing eveneens langs deze weg te kunnen bereiken. Het is dan ook niet voor het eerst dat de PKK een zware slag wordt toegebracht. Na een periode van wonden likken en herbewapening weet de organisatie echter telkens te herstellen en een nieuw offensief te openen.

‘Al vinden veel Koerden dat de PKK een stel rotzakken is, het blijven hun eigen rotzakken’

Daar is een duidelijke verklaring voor. De PKK-strijders die nu worden ‘geneutraliseerd’ zijn de zonen, neven en jongere broers van een generatie Koerdische guerrilla’s die eerder door de Turkse strijdkrachten werden uitgeschakeld.

Zoals zij de vaders, ooms en oudere broers zijn van hen die de strijd later zullen voortzetten. In deze oorlog herhaalt de geschiedenis zich, keer op keer.

Door thema’s als wraak en eer, die niet alleen voor Turken voorop staan maar zeker ook voor Koerden, is de PKK altijd weer in staat is gebleken om nieuwe strijders aan te trekken. Al vinden veel Koerden dat de PKK een stel rotzakken is, het blijven wel hun eigen rotzakken, waardoor Ankara uiteindelijk toch altijd de grootste vijand voor hen blijft.

Met dergelijk factoren garandeert de regering die zo aan geweld vasthoudt dat deze oorlog nog vele decennia zal voortduren. Er is maar een rationele weg om deze cyclus te doorbreken en die bestaat uit onderhandelen.

Het hemd nader dan de rok

Rationeel overwegen is echter niet de grootste kracht van de AKP-regering, die hanteert liever de botte bijl en een propagandaoffensief voert ten einde de westerse wereld ervan te overtuigen dat er geen andere optie is.

Deze benadering dient wellicht om zich moreel gesteund te voelen, maar bijvoorbeeld ook om westerse regeringen ertoe te bewegen demonstraties van PKK-sympathisanten te verbieden.

In een poging het westen te overtuigen, plaatst de AKP de PKK op een lijn met IS. Als het westen een probleem heeft met IS moeten ze dat in gelijke mate met de PKK hebben, meent president Erdoğan.

‘Het is heel vervelend voor Turkije dat men in het westen geen last heeft van de PKK, waardoor deze organisatie nooit in dezelfde mate zal veroordeeld worden als IS’

De vergelijking gaat echter niet op. Zo is in het verleden al diverse malen een wapenstilstand met de PKK bereikt, terwijl dat met de religieuze fanatici van IS volstrekt ondenkbaar is.

De PKK heeft zich ook vaker bereid verklaard tot onderhandelen. Dergelijke verschillen tussen de PKK en IS blijven in het westen niet onopgemerkt.

Daarnaast geldt bij aanslagen het principe dat het hemd nader is dan de rok. Een aanslag in een nabij gelegen land heeft nu eenmaal een zwaardere impact dan een in een verre regio. Daarbij komt dat IS wereldwijd aanslagen opeist, terwijl de PKK haar gewapende acties tot Turkije beperkt. Het is heel vervelend voor Turkije uiteraard, maar in het westen heeft men er geen last van, waardoor de PKK daar nooit in dezelfde mate zal worden veroordeeld als IS.

De vijand van mijn vijand

Verder heeft de scherpe toename van mensenrechtenschendingen in Turkije Erdoğande laatste jaren geen beste reputatie opgeleverd, met als gevolg dat zijn vijanden al snel sympathie vinden bij westerlingen, zeker als die vijanden in bepaalde opzichten beter scoren met mensenrechten.

Neem de problemen die vrouwen in Turkije ondervinden. De AKP toont zich daar nagenoeg blind voor, terwijl binnen de PKK en veel andere Koerdische organisaties gelijkheid voor vrouwen voorop staat. Dat maakt indruk in westerse ogen.

‘Koerdische strijders bestrijden de in het westen gevreesde IS, daardoor zijn westerlingen geneigd om in de PKK een legitieme verzetsorganisatie te herkennen’

Daar komt bij dat Koerdische strijders de in het westen gevreesde IS bestrijden. Ook daardoor zijn westerlingen geneigd om in de PKK een legitieme verzetsorganisatie te herkennen, in plaats van de terroristische organisatie die het officieel is in de EU en de VS.

Het is dus heel lastig voor de AKP om het westen over te halen de PKK in dezelfde mate te veroordelen als IS. De krampachtige argumenten waarmee in Turkije wordt volgehouden dat de PKK een even grote dreiging vormt voor het westen als IS nemen bizarre proporties aan. Zo probeert de regeringspartij in te spelen op anti-linkse sentimenten in Europa met de stelling dat het uiteindelijke doel van de PKK de verspreiding van het Marxisme is.

Bijna vermakelijk is het recente rapport van de Turkse politie over de enkele honderden westerlingen die zich bij de YPG/PYD hebben aangesloten om in Syrië tegen IS tegen te strijden. Zij zouden na hun terugkeer in Europa of de VS aanslagen plegen, zo stelt het rapport. Dit is totaal ongeloofwaardig, want zoals gesteld voeren PKK noch YPG-PYD gewapende acties buiten Turkije of Syrië uit.

Met dergelijke argumenten zal de AKP het westen niet kunnen overtuigen van de mythe dat het Koerdische probleem met geweld opgelost kan worden.