“‘Het probleem dat illegale mijnbouw heet!’

Colombia is gezegend met een grote hoeveelheid natuurlijke rijkdommen. Rijkdommen als goud, steenkool, nikkel, koper, zilver, platina en edelstenen hebben bijgedragen aan de economisch groei van het land. De mijnbouw is tegenwoordig een wezenlijk onderdeel van de economie en sinds het aantreden van President Santos neemt deze sector een steeds belangrijkere rol in.

De mijnbouw als locomotief van groei

Santos noemde bij zijn aantreden in 2010 de mijnbouw, samen met infrastructuur, huisvesting, landbouw en innovatie,  één van de vijf locomotieven achter de groei van Colombia. Deze vijf sectoren zijn volgens Santos van vitaal belang voor de economische groei van het land en moeten bijdragen aan het bereiken van meer werkgelegenheid en minder armoede. De overheid besloot in deze sectoren veel te investeren met als doel de economische positie van Colombia te verstevigen.

De afgelopen jaren maakte de mijnbouw een jaarlijkse groei door en tegenwoordig staat het in voor 2,3% van het totale Bruto Binnenlandse Product van Colombia. Tevens staat zij garant voor 18,8% van de export en voor 17% van de directe buitenlandse investeringen in Colombia. Het is duidelijk dat de mijnbouw een belangrijke sector is binnen de Colombiaanse economie, maar helaas blijkt, ondanks deze positieve cijfers, dat er vooral nog veel te winnen en te verbeteren valt…

Met de milieulicenties is het nog slechter gesteld; 80% is niet in het bezit van de benodigde licenties

Voor het exploiteren van natuurlijke rijkdommen in Colombia zijn twee licenties vereist: een milieu- en een exploitatielincentie. De huidige situatie is echter dat een ruime meerderheid van de mijnbouwprojecten deze licenties niet bezit. Zo stelt het Ministerie van Mijnen & Energie dat maar liefst 67% van de mijnbouw in Colombia zonder exploitatielicenties werkt. Met de milieulicenties is het nog slechter gesteld; 80% is niet in het bezit van de benodigde licenties, waarschuwt het Contraloría General van Colombia. De cijfers over de hoeveel illegale mijnbouw in het land zijn dan ook schokkend. Vooral in de exploitatie van goud, kolen en bouwmaterialen liggen de cijfers schrikbarend hoog en deze illegale exploitatie brengt veel negatieve gevolgen met zich mee.

Gevolgen voor het milieu

Zoals vaker  het geval is, is het milieu slachtoffer van de ontginning van bodemschatten. Zo ook in Colombia, waar de illegale exploitatieprojecten die niet onder toezicht van de staat staan zich niet aan de opgestelde milieu voorschriften houden. Het vaak opportunistische gedrag van de betrokken partijen om in een zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk te exploiteren gaat ten koste van een duurzame, verantwoorde exploitatie van de grondstoffen. De afgelopen jaren heeft dit geleid tot een aantal grote milieurampen die een permanente schade aan het milieu toegebracht hebben. Met de staat als afwezige is het milieu de grote verliezer.

Met de staat als afwezige is het milieu de grote verliezer.

Naast het feit dat de milieuvoorschriften niet gehandhaafd worden, bevinden de werknemers zich in slechte omstandigheden. Zo liggen de salarissen laag en ontbreken veiligheidsmaatregelen die de werknemers beschermen. Door het ontbreken hiervan overlijden per maand werknemers in de mijnbouw (alleen in de eerste twee weken van september bijvoorbeeld al 86). Vooral in de illegale mijnbouw, waar de staat niet controleert op de veiligheidsvoorschriften, vallen veel slachtoffers door mijnen die instorten.

Illegaal geld

Een ander logische gevolg van illegale mijnbouw is dat de opbrengsten ervan niet bij de Staat terecht komen. Over de opbrengsten betalen de betrokkenen geen belasting en dat zorgt voor een grote uitstroom van `illegaal geld´. Het mislopen van deze inkomsten is een gemis voor de staat die deze inkomsten had kunnen gebruiken voor de ontwikkeling van projecten voor de ontwikkeling van Colombia.

De grote omvang van de illegale mijnbouw brengt daarnaast een groot negatief neveneffect met zich mee. Het feit dat er een illegale activiteit bestaat, met lagere kosten en een grotere winstmarge, leidt ertoe dat steeds meer bodemschatten illegaal geëxploiteerd worden. Deze combinatie van grotere winstmarges, een gebrek aan staatstoezicht en een kleine pakkans, leidt tot een grote stimulans voor de betrokken om de bodemschatten illegaal te exploiteren.

Een ander negatief gevolg van de illegale mijnbouw is dat een groot deel van de opbrengsten terecht komt in handen van de guerrilla`s en andere illegale gewapende groepen. Zo hebben dergelijke groepen alleen al met de illegale exploitatie van goud 970 miljoen dollar witgewassen, waarmee ze zichzelf hebben gefinancierd. De trieste paradox is dat de eigendommen van de staat indirect gebruikt worden tegen de staat zelf.

Hoe verder?

Deze combinatie van grotere winstmarges, een gebrek aan staatstoezicht en een kleine pakkans, leidt tot een grote stimulans voor de betrokken om de bodemschatten illegaal te exploiteren.

Santos zag in de mijnbouw één van de locomotieven die economische groei diende te bewerkstelligen. Ondanks het feit dat de sector groeit, nemen ook de hieraan gerelateerde problemen toe. Milieuvervuiling, het mislopen van inkomsten, de erbarmelijke arbeidsomstandigheden en de financiering voor illegale groepen zijn allemaal gerelateerd aan de illegale mijnbouw.

Dat het merendeel van de mijnbouw illegaal van aard is, laat zien dat er veel te winnen valt voor Colombia. Van groot belang is dat de staat grip op de sector krijgt. Dit kan bereikt door haar machtspositie te herstellen in de zones die gekenmerkt worden door de afwezigheid van de staat. Het zijn namelijk vooral deze zones, waar de illegale mijnbouw welig tiert. De hoop is dat de huidige onderhandelingen met de FARC op termijn de mogelijkheid bieden om het gezag van de staat in een groot deel van deze gebieden te herstellen.

Tevens dient de staat een duidelijke visie te formuleren om de illegale mijnbouw aan te pakken. Het gemis hiervan, en daardoor ook van effectieve instituties die de betrokkenen op weten te sporen en eigendomsrechten weet te beschermen, hebben geresulteerd in de groei van de sector. Daarnaast, en dit is de grootste uitdaging, dient er nagedacht te worden over de rol van mijnbouw in de Colombiaanse economie. Het korte termijn denken dat de huidige Colombiaanse economie kenmerkt zal aangepast moeten worden in een duurzame ontwikkeling. Oftewel een ontwikkeling die gebaseerd is op de lange termijn met een regering die zich in zet voor het beschermen van werknemers en milieu…