“‘Hoe gaat het verder na de verkiezingen in Indonesië? Vijf vragen en antwoorden’

De gedoodverfde nieuwe president van Indonesië Prabowo Subianto tijdens een bezoek aan het Pentagon als Indonesisch minister van Defensie, augustus 2023

U.S. Secretary of Defense / Flickr (CC0)

Op officiële resultaten van de presidentsverkiezingen in Indonesië is het nog even wachten. Maar volgens exitpolls, die in het verleden betrouwbaar bleken te zijn, komt Prabowo Subianto met meer dan 50% van de stemmen als winnaar uit de bus. Dat zou slecht nieuws betekenen voor de mensenrechten in het land. Kris Vanslambrouck, Azië-expert bij 11.11.11, beantwoordt de belangrijkste vragen.

Prabowo Subianto staat bekend om zijn opvliegende karakter. Hij werd berucht aan het einde van de twintigste eeuw als generaal in het Indonesische leger onder de brutale militaire dictatuur van Soeharto.

In dat leger speelde hij een belangrijke rol bij gewelddadige invallen in Oost-Timor en Papoea waar hij betrokken was bij de ontvoering, marteling en zelfs executies van activisten. Dertien van hen keerden nooit terug. Nog steeds eisen sommige mensenrechtenorganisaties dat Prabowo daarvoor voor de rechter moet verschijnen, maar zonder succes.

Prabowo probeert zijn bloedige verleden te verbergen door zich te presenteren als “knuffelopa”.

Na zijn ontslag uit het leger, gooide hij het over de politieke boeg en ondernam hij meerdere pogingen om president te worden. Tot nu mislukten die allemaal.

In 2019 werd hij minister van Defensie onder huidig president Jokowi wiens oudste zoon hij later aanstelt als running mate en kandidaat vicepresident. Deze benoeming was alleen mogelijk na een uitspraak van het Constitutioneel Hof, waar Jokowi’s schoonbroer toen de voorzitter van was.

Sinds zijn kandidaatstelling profileert Prabowo zichzelf vooral als iemand die het populaire economische beleid van Jokowi voort wil zetten. Zijn bloedige verleden probeert Prabowo te verbergen door zich online te presenteren als “knuffelopa”. Vooral bij jonge stemmers blijkt die strategie succesvol, veelal omdat zij de voor hun land gewelddadige jaren ’80 en ’90 niet mee hebben gemaakt.

?Wat zegt Prabowo’s winst over Indonesië?

De verkiezingen waren een belangrijke test voor de richting die Indonesië besluit op te gaan. Prabowo toonde zich in 2014 als tegenstander van verkiezingen en de democratie. Volgens hem is democratie iets wat Indonesië ‘uitput’.

Er wordt nu gevreesd dat hij de democratie 'on hold' zal zetten, met een terugkeer naar de 'Nieuwe Orde' van de beruchte ex-dictator Soeharto, van wie Prabowo de schoonzoon is. Het was alvast duidelijk in de campagne, hij kan slecht om met kritiek, en neemt snel de woorden laster en eens president beschikt hij over wetten om criticasters hiervoor te laten vervolgen.

Experts waarschuwen al langer dat in Indonesië vrijheden onder druk komen te staan en corruptie steeds vaker voorkomt. Vooral jongeren spreken zich steeds luider uit tegen corruptie.

President Jokowi verzwakte de anti-corruptiecommissie tijdens zijn bewind gevoelig.

11.11.11-partner Jatam toonde aan hoe intens rijke ondernemers en betrokken zijn bij verkiezingscampagnes. Net als ondernemers die zich bemoeien met het beleid, oefenen de vele familierelaties ook een grote invloed uit op de Indonesische politiek. En hoewel zittend president Jokowi bij sommigen initieel bekend stond als ‘hoeder van de democratie’, verzwakte hij de anti-corruptiecommissie gevoelig tijdens zijn bewind.

Toch is het beleid van Jokowi nog steeds populair, de Indonesische bevolking waardeert zijn sociale beleid en ambitieuze infrastructuurplannen. Dat Prabowo zich profileerde als volgeling van Jokowi hoeft dan ook niet te verbazen. Jokowi’s steun aan Prabowo gaf hem ongetwijfeld een stevige duw om al tijdens de eerste ronde genoeg stemmen achter zich te scharen en een tweede verkiezingsronde te voorkomen.

? Voor welke uitdagingen staat Indonesië nog?

Indonesië heeft een van de snelst groeiende economieën ter wereld. Maar er zijn eerste tekenen dat deze motor begint sputteren. De groei van het BBP bedroeg in november 2023 4,94%, terwijl die het jaar daarvoor nog tot ruim 5,72% klom. Zo’n groei boven de 5% is volgens experts nodig om voldoende jobs te creëren voor de ruim één miljoen Indonesiërs die elk jaar de arbeidsmarkt betreden.

Daarenboven is er de groeiende ongelijkheid die Indonesië verdeelt. Ondanks de economische groei moet de helft van de Indonesische gezinnen leven van 2 dollar per dag of minder. De meerderheid van de bevolking profiteert dus niet mee van de groei. Veel welvaart verdwijnt naar het buitenland. Wat overblijft blijft hangen in de hoofdstad Jakarta.

Ook is er ongelijke toegang tot onderwijs, elektriciteit en rechtszekerheid. Meer welvaart leidt dus niet automatisch tot meer welzijn.

In zijn verkiezingsmanifest beloofde Prabowo om extreme armoede volledig uit te bannen na de eerste twee jaar van zijn legislatuur. Huidig president Jokowi deed afgelopen zomer dezelfde belofte, maar dan wel vóór 2024. Beide beloftes klinken onwaarschijnlijk. 2% van de Indonesiërs leeft vandaag in extreme armoede, dat zijn bijna 5,5 miljoen mensen.

?Welke impact heeft deze verkiezing op de rest van de wereld?

Wat in Indonesië gebeurt heeft grote gevolgen elders. Indonesië is cruciaal in de productieketens van veel internationale bedrijven. Het land is een van de grootste producenten van kool en palmolie, maar heeft ook een belangrijke sleutel in handen voor een groene toekomst.

Het beschikt over veel staal en nikkel, een stof die essentieel is voor batterijen die in onze smartphones en elektrische auto’s zitten. De vraag naar batterijen zal alleen maar stijgen waardoor Indonesië kan profiteren van de duurzame economie.

De Indonesiërs weten wat ze in handen hebben en zijn niet van plan hun grondstoffen zomaar te verkopen. Door de Indonesische bodemschatten te verwerken tot afgewerkte producten kan er meer winst gemaakt worden. Zo kan het land een betere positie krijgen op de wereldmarkt en meer profiteren van de mondiale ambities om te verduurzamen. Wie het voor het zeggen heeft in Indonesië heeft dus een belangrijke troef in handen, nu en in de toekomst.

Indonesië is van groot belang voor grootmachten als China en de Verenigde Staten. Hun conflict over het gezag van Taiwan en de mensenrechten daar leidt tot militaire en diplomatieke spanning. Zittend president Jokowi weigert partij te kiezen, om zowel de economische samenwerking met China te behouden en militair samen te kunnen werken met de VS. Prabowo kan dit beleid voortzetten, maar de situatie blijft onzeker.

? Wat gaat er nu gebeuren?

Het is nog wachten op de officiële verkiezingsuitslag die er uiterlijk komt op 20 maart. Dan volgt in oktober 2024 de inauguratie van Prabowo als president.

Ondertussen beschuldigen de andere presidentskandidaten Prabowo van ‘structurele, systematische en grootschalige fraude’ en roepen ze de Indonesiërs op om de officiële uitslag kritisch af te wachten.

Erg grote ideologische verschillen waren er niet echt tussen de politieke kandidaten.

Het is niet de eerste keer dat een verkiezingsuitslag in twijfel wordt getrokken. In 2014 was het Prabowo zelf die de winst van Jokowi niet accepteerde, hem van fraude beschuldigde en naar de rechter stapte. Net zoals in 2019 waarna er rellen uitbraken.

De documentaire Dirty Vote die twee dagen voor de verkiezingen van dit jaar werd gelanceerd legt de verkiezingsfraude van de voorafgaande maanden bloot. In enkele dagen tijd kreeg de documentaire al miljoenen views. Kritische organisaties, journalisten en activisten zullen ondemocratische ontwikkelingen dus niet zomaar toestaan.

Inhoudelijk blijft het allemaal gissen. Erg grote ideologische verschillen waren er niet echt tussen de politieke kandidaten. Het politieke landschap in Indonesië is kleur- en partijrijk maar qua standpunten zijn er vele tinten van grijs. Partijen zijn vehikels geworden van machtige clans of families die qua ideeëngoed makkelijk inwisselbaar zijn.

De centrale vraag daarbij wordt hoe groot de rol van de vicepresident zal worden en in hoeverre ex-president Jokowi via zijn zoon macht zal uitoefenen. En vooral: hoe nieuwbakken president Prabowo hiermee zal om te gaan.