“‘Amerikaanse den als metafoor van hegemonie’
Eucalyptus en Pinus werden de laatste decennia massaal in Brazilië geïntroduceerd. De Amerikaanse den zaait zich spontaan verder en overklast de inheemse flora. Te vergelijken met de Amerikaanse 'cultuur' die wereldwijd wordt opgelegd?
De laatste decennia werd in Brazilië veel Amerikaanse den aangeplant. In gigantische monoculturen, maar ook kleine gezinsboeren (‘Agricultura Familiar’) plantten Pinus en Eucalyptus als verzekering van een extra pensioen.
Momenteel trekken de grote cellulosebedrijven weg uit Zuid-Brazilië. De houtprijs zakte in en de boeren zien hun appeltje voor de dorst in rook opgaan. Je ziet nu veel minder vrachtwagens op de baan met Pinus richting fabriek. Het kapitaal trekt weg naar goedkopere oorden.
Zo verkochten de gebroeders Batista, bazen van JBS, de grootste vleesverwerker ter wereld, hun ‘Eldorado Celulose’ voor 15 miljard reais aan de Indonesische familie Widjaja. Het is niet toevallig, nu dat JBS verwikkeld is in tal van vlees- en politieke corruptieschandalen.
Amerikaanse hegemonie zaait
Ondertussen zaait de Pinus zich wel verder uit over heel het land. Langs de wegen, in bossen en natuurgebieden rukt de exoot op. Soms, zo hier en daar, zie je dat ze gekapt worden, om de oorspronkelijke begroeiing niet te laten verdringen. Maar doorgaans kan Pinus zijn stille werk verderzetten: zich inzaaien in de rijke flora van het land, om haar op termijn te overheersen.
Is er een mooier symbool van wat de Verenigde Staten de wereld opleggen?
De Amerikaans-Europese cultuur wordt op allerlei manieren opgedrongen. Als een koekoeksjong groeit het op in het nest van een niets vermoedende kleine karrekiet.
De Braziliaanse kikvors blijft rustig in het opwarmende water zitten tot hij gaar gekookt is.
Agroforestrygroepen, erfgenamen van inheemse volkeren
Mensen en groepen, die zich bewust worden van de Amerikaanse hegemonie, proberen zich wereldwijd te verzetten tegen de genetische erosie en deze homogenisering/hegemonisering.
Zo zijn er in Brazilië wel 100 groepen die zich toeleggen op agroforestry. Geen agroforestry met Pinus of Eucalyptus, maar met de biodiversiteit die het land al duizenden jaren gratis geeft. Er gaat geen week voorbij, of er is een studiedag of actie. Ook al is de federale overheid nu een regelrechte ramp en worden de meeste subsidies om zich als volk te organiseren ingekort, toch slagen ze er in om elkaar te ontmoeten.
Samen met caboclos (mix van Portugese kolonisten en inheemsen), mensen uit de Quilombos (afstammelingen van gevluchte Afrikaanse slaven), ribeirinhos (groepen die aan rivieren leven), e.a. zijn zij de erfgenamen van de inheemse volkeren en van hun wijsheid.
In monocultuur Eucalyptus kan zelfs een slang het niet lang uithouden.
11.000 jaar geleden begon de eerste menselijke aanwezigheid in de Cerrado. Zo plantten de Kayapó in het zuiden van Pará ‘eilanden’ (apêtê) in de Cerrado met 120 verschillende soorten bomen, waarvan 90 aangeplant.
Onderzoekers ontdekten ook 58 soorten planten op hun akkers, met bv. 17 variëteiten maniok en 33 soorten zoete aardappelen, inhame en taioba. Het gebruik van de diversiteit aan bomen was en is heel divers: medicinaal, aantrekkelijk voor de jacht, voedsel, hout, bemesting, schaduw, etc.
Deze (agro)biodiversiteit is veel rijker te noemen dan de ‘moderne’ monoculturen van Amerikaanse Pinus en Australische Eucalyptus. In monocultuur Eucalyptus kan zelfs een slang het niet lang uithouden. Een voordeel is wel dat in tegenstelling tot de Pinus de Australiër zich niet zelf verder uitzaait. Zaag je hem om, dan schiet hij wel terug uit.
Het onderzoek bij de Kayapó is maar één voorbeeld. Andere volkeren hebben vergelijkbare praktijken: de Xavante, Canela, Gavião, Xifrin en Apinajé.
Nanotechnologie, gevaarlijker dan gentechnologie
De Amerikaanse ‘cultuur’ dringt langzaam maar zeker overal door. Neem nu de nanotechnologie. Het is vreemd hoe wij al decennia een heftig debat kennen rond genetische manipulatie, maar zelden hoor je iets over de gevaren van nanotechnologie. Nochtans is deze technologie alomtegenwoordig. In tandpasta, in groene Coca Cola, in auto-onderdelen, etc.
Daar er geen adequate wetgeving is, sijpelt product per product binnen in onze leefwereld. Meestal onder andere namen, zodat wetgeving omzeild wordt en de consument van niets weet.
Neem nu de met nanotechnologie gemanipuleerde Eucalyptus. Op aandringen van Mc Donalds werd een Eucalyptus ontwikkeld met nieuwsoortige vezels: om bordjes te kunnen maken die het vet van de hamburgers absorberen.
Niemand weet op dit moment hoe deze nanotechnologie doorwerkt in ons lichaam en in onze leefomgeving. Sommige wetenschappers zeggen dat het honderd keer gevaarlijker is dan genetische manipulatie, omdat we alleen maar het gissen hebben naar de gevolgen op lange termijn. We weten het niet. De industrie niet, laat staan de politiek! Ondertussen worden er door overheden miljarden dollar geïnvesteerd in onderzoek, zowel in Amerika, Europa als in Brazilië.
Zijn we met zijn allen kikkers in het opwarmende water? Of staan we voor de omkeer, zoals de honderd Braziliaanse agroforestrygroepen?