“‘'Ik werk zeven dagen per week'’

In de medina, het oude stadsgedeelte van Rabat, liggen de souks, of openluchtmarkten. De nauwe straatjes vormen een labyrint waarin je gemakkelijk verdwaalt. De verzengende hitte wordt zwaarder door de barbecues in de vele eetstandjes. Rook omcirkelt de hoofden van de winkeliers, terwijl ze klanten proberen binnenlokken in hun kleine, volgestouwde winkeltjes.

Overal zie je felle kleuren, ruik je nieuwe geuren en hoor je de marktkramers hun waar verkopen met hoge, schrille stem. De souk in Rabat heeft alles ter beschikking, van vrouwenkleren tot geitenschedels.

De medina leeft. Van ’s ochtends tot ’s avonds stroomt het volk toe. Soms sta je in een stilstaande file, omringd door een zee van mensen die weigeren naar voren of naar achteren te gaan. Constant wordt er gelachen, gediscussieerd of staat er iemand te onderhandelen over een prijs. Het is alsof de medina een eigen wereld is, die je bij de keel grijpt elke keer je er binnenstapt.

De oude garde

Hoe nonchalant en vrolijk de marktkramers en winkeliers ook mogen lijken, in de souk wordt hard gewerkt. Het is bijzonder zwaar om elke dag een paar uur aan een stuk op je benen te staan. Zeker in de hitte, met maar weinig plaats en veel toeschouwers. Daarom had ik verwacht vooral jongeren te zien verkopen. Vaak wordt een winkel in de familie gehouden en overgedragen van generatie op generatie. Toch is er een oude garde op post, die zeker niet moeten onderdoen voor hun jongere concurrentie.

Mustapha is zestig jaar oud. Achter zijn kraam staat hij te stralen. ‘Ik verkoop verse munt, marjolein, koriander en een heleboel andere verse kruiden.’ Met een kinderlijk enthousiasme vertelt de oude man over zijn werk. ‘Op mijn tiende ben ik begonnen met kruiden verkopen. Ik doe dit nu al bijna vijftig jaar. En ik vind het heerlijk!’ Nog nooit heb ik iemand zo blij gezien met zijn werk. Het is duidelijk dat Mustapha zijn kruiden met liefde behandelt.

‘Schoenmaken is al vijfendertig jaar mijn vak’

De pensioensgerechtigde leeftijd in Marokko is zestig jaar , behalve voor mijnwerkers die vijf jaar of langer ondergronds hebben gewerkt. Die mogen stoppen op hun vijfenvijftigste. Maar hier in de medina stoppen de winkeliers vaak pas als ze er – letterlijk – bij neervallen.

Een beetje verder zit een man op een krukje voorovergebogen. Hij wordt Bagouche genoemd, een bijnaam voor linkshandigen. De man is vijfenzeventig jaar oud. Zijn handen trillen een beetje terwijl hij zich over zijn werk buigt. Hij is schoenmaker. ‘Vroeger werkte ik in een fabriek. Toen die sloot, ben ik hier maar verder komen doen. Schoenmaken is al vijfendertig jaar mijn vak’, vertelt de man. Hij is geenszins van plan zijn werk op te geven.

Het spreken verloopt maar moeizaam. Hij is duidelijk doodop. ‘Ik werk zeven dagen per week, van zeven uur ’s morgens tot zes uur ’s avonds.’ Hij heeft zes zonen. ‘Geen van hen kan de zaak overnemen’, zegt hij trots. ‘Ze studeren alle zes.’

‘Mijn vrouw heeft nog nooit moeten werken’

Recht tegenover de schoenmaker staat Mohamed druk zijn winkeltje te openen. Hij verkoopt boeken en kranten. De winkelruimte is een klein kamertje van ongeveer drie op vier meter. Van de vloer tot het plafond is die ruimte volgestouwd met kranten, tijdschriften en boeken in het Frans en het Arabisch.

Een beetje nors kijkt hij me aan. ‘Ik ben vijfenzestig’, zegt hij, terwijl hij zijn kin in de lucht steekt. ‘Al vijftig jaar heb ik deze winkel.’ Tijdens het gesprek stopt Mohamed niet een keer met werken. Het is duidelijk dat hij erg trots is op zijn winkel. ‘Ik werk zeven dagen op zeven en ik stop enkel op feestdagen.’

Ook Mohamed heeft een groot gezin. ‘Ik heb drie zonen en drie dochters. Mijn vrouw blijft thuis om voor het gezin te zorgen. Ze heeft nog nooit moeten werken.’ Daar kunnen meningen wel eens verschillen. Zorgen voor zes kinderen klinkt als genoeg werk.

Werken in de medina is niet zoals ergens anders. Full time wil ook echt elke dag van de week zeggen. De mannen van de medina zijn duidelijk geen doetjes. Opgeven staat niet in hun woordenboek. Vakantie blijkbaar ook niet. De families hebben het niet breed, maar ze roeien met de riemen die ze hebben. Werkgelegenheid is schaars in Marokko, net zoals in de rest van de wereld op dit moment. Maar Mustapha, Bagouche en Mohamed zorgen ervoor dat er elke dag eten op het bord van hun familie ligt en dat ze een dak boven hun hoofd hebben.

Deze productie is gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma Beyond Your World en Thomas More Mechelen — Opleiding Journalistiek. Beyond Your World wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie.