“‘Investeren in sociale bescherming bevordert economische stabiliteit’

Volgens cijfers van de IAO zelf heeft de helft van de wereldbevolking helemaal geen toegang tot sociale bescherming.

ILO (CC BY-NC-ND 2.0)

De Commissie voor de Toepassing van de Normen van de IAO gaat na of de lidstaten de verdragen en aanbevelingen naleven. Jaarlijks roept de Commissie landen ter verantwoording over specifieke verdragen. Maar alvorens daaraan te beginnen is er ook steeds de bespreking van een “étude d’ensemble”, een studie over een of meerdere specifieke normen. Dit jaar ging deze studie over de sokkels van sociale bescherming.

Sociale beschermingssokkels zijn sociale zekerheidsgaranties die mensen moeten beschermen tegen armoede, kwetsbaarheid en sociale uitsluiting. Deze aanbeveling, goedgekeurd door de IAO in 2012, moet basisgezondheidszorg en inkomenszekerheid bieden aan miljoenen mensen.

Helft wereldbevolking heeft geen sociale bescherming

De vakbonden signaleerden heel wat toepassingsproblemen in de Commissie. Volgens cijfers van de IAO zelf heeft de helft van de wereldbevolking helemaal geen toegang tot sociale bescherming. De andere helft heeft slechts een gedeeltelijke bescherming. Het grootste probleem blijft de informele economie. Getuigenissen van vakbondsmensen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika hebben het keer op keer over zeer grote groepen werknemers die in een informele job zitten.

Wat wij “zwartwerk” noemen, is voor 80 à 90% van de werknemers in die landen de dagelijkse realiteit. Zij hebben geen arbeidscontract, zijn niet onderworpen aan arbeidswetgeving en kunnen in de overgrote meerderheid van de gevallen van geen enkele vorm van sociale bescherming genieten. Als zij ziek worden, een arbeidsongeval hebben of hun job verliezen, is dat een absoluut drama voor het hele gezin. Het inkomen valt weg, tegelijk zijn er kosten waar geen geld voor is. Terwijl ze vaak al in armoede leven, want lonen van 2 euro per dag zijn geen uitzondering.

Als de grote bedrijven en de rijken hun belastingen netjes zouden betalen, zou de gehele bevolking van sociale bescherming kunnen genieten.

Ook nieuwe werkvormen vormen een uitdaging qua sociale bescherming. Ook in België. Freelancers, (al dan niet schijn-) zelfstandigen, platformwerkers (Über bijvoorbeeld), thuiswerkers,… Wanneer het niet duidelijk is wat hun statuut is en onder welke regels zij vallen, is het risico groot dat zij in problemen komen op het moment dat de sociale zekerheid in werking zou moeten treden.

Sociale bescherming is geen kost

Over de financiering van de sociale bescherming lopen de meningen heel sterk uit elkaar. De werkgevers lopen hoog op met privéverzekeringen. Vakbonden willen vooral een sterke sokkel van sociale bescherming die gefinancierd wordt door de overheid, aangevuld met bijdragen van werkgevers en werknemers waar mogelijk.

Een vakbondsman uit Mali legde uit dat elk jaar 60 miljard dollar het Afrikaanse continent verlaat zonder enige vorm van belasting. Als de grote bedrijven en de rijken hun belastingen netjes zouden betalen, zou de gehele bevolking van sociale bescherming kunnen genieten. De armen gaan belasten omdat men bedrijven en rijken niet durft aanspreken, is niet de goede weg. Het levert trouwens ook weinig centen op.

Heel wat ontwikkelingslanden krijgen van de grote financiële instellingen (IMF, Wereldbank) echter te horen dat ze enkel nog steun krijgen als ze sterk gaan herstructureren. En daarbij hoort knippen in sociale bescherming, wat tot grotere armoede en meer miserie leidt voor de gewone mens. De werknemersgroep vraagt aan de IAO om hierover in gesprek te gaan met deze instellingen en akkoorden te sluiten. Zodat zij in hun aanpak sociale bescherming niet als een kost, maar een basisrecht zien.

Paul Soete, de vertegenwoordiger van de Belgische overheid op de IAO-conferentie, stelde het zo: ‘Investeren in sociale bescherming bevordert de groei en de economische stabiliteit en verbetert de performantie van nationale economieën. Het laat toe om te evolueren naar samenlevingen die tegelijk meer rechtvaardig en meer coherent zijn. Te vaak stelt men het sociale op als tegenstrijdig aan het economische, terwijl de link tussen beide evident is.’

Katrien Verwimp is diensthoofd van de beleids- en studiedienst bij Wereldsolidariteit