“‘Islamofobie aanpakken begint bij onze politici’

Jens Hoffmann CC BY-NC-ND 2.0​

Het aanpakken van islamofobie begint bij de politiek, maar het is de burger die zijn verantwoordelijkheid zal moeten nemen. Of hoe er achter iedere Doornaert een Francken staat.

In een fantastisch stuk dat Bleri Lleshi op deze website schreef, legde hij wat mij betreft precies de vinger op de wonde. ‘Eindelijk’, dacht ik. ‘Eindelijk schrijft iemand nu eens een goede, onderbouwde en vurige kritiek op een elite die haast onaanraakbaar lijkt door hun geveinsde intellectuele superioriteit.’ Oh, en vurig was het, waarvoor dank Bleri Lleshi.

Het stuk was een reactie op het voordragen van columniste en voormalig journaliste Mia Doornaert als nieuwe voorzitster van het Vlaams Fonds voor de Letteren door de N-VA. De bal ging aan het rollen, en een spervuur brak los van voor- en tegenstanders in een literair en filosofisch burgeroorlogje onder de verzengende Vlaamse zon. Zelfs onze noorderburen bogen zich als gevolg van het hele debat over de praktische en theoretische aard van begrippen als racisme en islamofobie. De zomer mocht dan al heet zijn, deze discussie beloofde de gemoederen nog meer te verhitten.

Framen en normaliseren

Ik sluit me aan bij Bleri Lleshi. Intellectueel verdoken vormen van racisme en islamofobie en geflirt met termen als achterlijkheid of suprematie tieren welig in ons land, zonder al te veel tegenwind. Geschreven media, duidingsprogramma’s en journalisten lijken er geen genoeg van te kunnen krijgen steeds dezelfde stemmen om advies te vragen wat de islam betreft, donders goed wetend welk soort antwoord te zullen krijgen.

‘Geschreven media, duidingsprogramma’s en journalisten lijken er geen genoeg van te kunnen krijgen steeds dezelfde stemmen om advies te vragen wat de islam betreft’

Je zou zelfs kunnen spreken van bewuste framing wanneer steeds opnieuw dezelfde zelfverklaarde islamcritici het woord krijgen om spraakmakende gebeurtenissen voor te schotelen in het bijzijn van een ‘academische of door ervaring daaraan gelijkgestelde mening.’

Wat is framing juist? Wel, journalist Joris Luyendijk verwoordde dat prachtig in zijn boek getiteld Het zijn net mensen. Hij stelt dat hij in zijn carrière in de Arabische wereld ‘al te maken had met partijdige taal: moslims die hun politieke overtuigingen baseren op hun geloof zijn “fundamentalisten”, een Amerikaanse presidentskandidaat die zo met zijn religie omgaat, heet in de meeste Westerse media “evangelistisch” of “diep gelovig”. Wint deze Amerikaan de verkiezingen, dan zegt bijna niemand dat het christendom “oprukt”, maar als moslims die hun politieke inspiratie uit de Koran halen hun zin krijgen, schrijft menig Westerse commentator dat “de islam in opmars” is. Raakt een Arabische leider in conflict met een Westerse regering, dan is hij “anti-Westers.” Westerse regeringen zijn nooit “anti-Arabisch”’, stelt Joris Luyendijk.

Zo gemakkelijk is het denken in frames. Framing is vooral een inhoudelijke aangelegenheid die pas effect kan krijgen binnen een herhaald en vastgesteld cultureel kader. Media, politiek en academische kringen, zolang de boodschap voldoende herhaald wordt en de juiste woorden subtiel gekozen of weggelaten worden, zal het als een realiteit worden gezien in steeds bredere kringen van de bevolking. Of hoe Bleri het ook wel het normaliseren van de islamofobie noemt. En net daar gaat het volgens mij verder dan Mia Doornaert en haar consorten. Racisme en meer specifiek islamofobie lijken niet enkel genormaliseerd, maar zelfs geïnstitutionaliseerd.

Institutionalisering van racisme en islamofobie

Wanneer de politiek van een land vaker wel dan niet overheerst wordt door een haast perverse obsessie om alles wat naar islam ruikt de kop in te willen drukken met alles wat haar ter beschikking staat, is een Mia Doornaert dan niet enkel een symptoom van een veel groter probleem? Is zij dan niet enkel de schimmel op de reeds rotte en vochtige muur? We moeten met een kritische blik kijken naar de uitspraken van Doornaert, Vermeersch, Van Rooy en anderen. Absoluut, en dat is een verantwoordelijkheid die ten allen tijde zou moeten gelden. Moeten we daar echter stoppen?

Wanneer we onze eigen politici betrappen op uitspraken als ‘Arabische jongeren en stenen…’ (Theo Francken – 23 april 2018), ‘Een deel van de moslimgemeenschap danste na de aanslagen. Dat is het echte probleem.’ (Jan Jambon – 16 april 2016) of ‘Vooral Berbers. Dat zijn zeer gesloten gemeenschappen, met een wantrouwen tegenover de overheid.’ (Bart De Wever – 23 maart 2015), wat kunnen we dan besluiten over het huidige klimaat in ons land, buiten dan het momenteel erg warm is?

Of wat dacht je van ‘Maar Beke ziet moslims als kiesvee’ (Zuhal Demir – 9 april 2017) of ‘Religieuze gekken zaaien haat, zetten de bevolking tegen elkaar op en behandelen vrouwen als vuil. Op het Genkse stadhuis! Laten we dit toe?’ (Zuhal Demir – 20 november 2017).

De lijst is vele malen langer, maar ik wens uw hersencellen te sparen van verdere breintergende uitspraken. Het illustreert de institutionalisering van racisme en islamofobie binnen leidende politieke kringen. Want als onze politici het doen, en er ongestraft mee weggeraken, waarom mag Jef op café of Marie in de supermarkt dan geen denigrerende uitspraken doen? Waarom mag die ene fietser niet spuwen op die gesluierde vrouw, of de andere voorbijganger boos schreeuwen naar enkele passerende moslims? Waarom kan er dan geen boze blik vanaf, het wegstaren van een gesluierd meisje of het gegrinnik en gegrijns om een bebaarde man?

Naar Deens model

Islamofobie reikt tot in de bovenste lagen van dit land, en dat normaliseert enkel het fysieke en verbale geweld tegen moslims steeds verder.

‘Willen we het tij keren, dan moeten we ook onze politici geen carte blanche geven, maar hen duiden op de gevolgen van hun uitspraken’

De obsessie met het hoofddoekenverbod, het verbod op gezichtsbedekkende kledij, zinloze en vaak gewelddadige politieacties tegen mensen met een islamitische achtergrond, het, zo lijkt het, haast existentiële debat dat over de boerkini woedt. Het past allemaal binnen diezelfde trend.

De overheidsinmenging in de moslimgemeenschap is meer dan ooit onhoudbaar en bijzonder fel, een fenomeen dat heel Europa treft. Mia Doornaert is dan slechts een omroepster van wat de maatschappij al bijzonder lang is binnengeslopen. Willen we het tij keren, dan moeten we ook onze politici geen carte blanche geven, maar hen duiden op de gevolgen van hun uitspraken. Laten we het passeren, dan kunnen we stilaan onze eigen getto’s gaan samen stellen naar Deens model. Ik ga nog van het warme weer genieten zolang het duurt, net zoals ik geniet van mijn vrijheid als Belgische burger met islamitische achtergrond zolang het duurt.