“‘Landbouw, nog eens over 1962’

Even een opsomming om te beginnen. 1962: begin gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de Europese Gemeenschap (nu EU) en begin van de sojatoevoer vanuit de Verenigde Staten (later Brazilië en andere landen), omwille van de Dillon-ronde van de GATT (nu WTO: World Trade Organisation), (1960-1961). En ook: publicatie ‘Silent spring’, boek van Rachel Carson over de chemie in de landbouw. Begin van de milieubeweging in de Verenigde Staten.

Maar ook:

• 1962: ‘Eichmann in Jeruzalem. De Banaliteit van het kwaad’ van Hannah Arendt.

• 1962: Begin Tweede Vatikaans Concilie in Rome.

• 1962: eerste Havianas komen in Brazilië op de markt. Momenteel kosten deze teenslippers in Brussel 30 euro; in Brazilië 15 reais (iets meer dan 4 euro!). In Europa is het een exclusief hebbeding geworden; in Brazilië is het in eerste instantie het schoeisel van het gewone volk.

• …

Landbouwscholen

Ik ben in de Technische Hogeschool voor Landbouw, het IFET van Rio Pomba (deelstaat Minas Gerais). Het gaat om een jaarlijks bezoek aan vriend en medestrijder voor agroecologie, professor Eli de Jesus.

Wat blijkt? Deze IFET is in 1962 gesticht! In die periode volgden in heel Brazilië nog tal van landbouwscholen, al dan niet in 1962. Niet toevallig zochten de integratoren Sadia en co goedkope arbeid om hun varkens, kippen en kalkoenen op te kweken. Veel afgestudeerden verlieten het ecologische pad van hun voorvaderen om op een industriële wijze dieren vet te mesten, in dienst van de veevoeder-slachthuis-vleesindustrie.

In de klauwen van de integratoren dus. We kennen een gelijkaardig – triest – verhaal in België, met vooral de 6,3 miljoen varkens die elk 6 maanden mogen leven in Vlaanderen. De boeren(innen) zitten evengoed in het systeem gevangen als de varkens.

Eli vertelt me dat in hetzelfde jaar de onderzoekster Johanna Döbereiner in Brasília een grote overwinning behaalde in het Ministerie van Landbouw. Zij verdedigde er dat de Braziliaanse soja zelf voor zijn stikstof zou kunnen instaan, zonder kunstmeststoffen.

Ze geloofden haar en zo komt het dat de Braziliaanse soja jarenlang veel ecologischer geteeld kon worden dan in de Verenigde Staten. Daar werden toen al veel kunstmeststoffen gebruikt, ook in de sojateelt, terwijl dit eigenlijk niet nodig is.

Gratis stikstof, neen bedankt!

Amazone en Cerrado werden de speeltuin voor fazendeiros met grote veestapels en voor grote sojaboeren.

Natuurlijk kwam nadien de propaganda, tijdens de Groene Revolutie en nadien, om superzaden te gebruiken, gekoppeld aan chemie (meststoffen en pesticiden).

Toen jaren later de waardeloze (want te zure) Cerrado hoognodig gekoloniseerd moest worden met soja, was er aanvankelijk een probleem. De zure bodems werden gecorrigeerd met veel kalk. Gevolg: de bacteriën die met de wortels van de soja samenwerken om zo stikstof uit de lucht te halen, konden hun werk niet meer naar behoren doen.

Daarom ontwikkelde Embrapa, de onderzoeksinstelling van de Braziliaanse overheid, aangepaste sojazaden voor de Cerrado, zoals ze ook aangepaste zaden ontwikkelden voor de hitte in het Amazonegebied.

Sindsdien, vooral sinds de jaren ‘80, was het hek helemaal van de dam. Het Amazonewoud kon niet alleen gekapt worden voor het kostbare hardhout (voor onze plinten en vensters in Europa); nee, Amazone en Cerrado werden de speeltuin voor fazendeiros met grote veestapels en voor grote sojaboeren.

Roundup wordt al 40 jaar gesproeid en is het meest gebruikte landbouwgif ter wereld.

Vilseskogen (CC BY-NC-SA 2.0)

GGO-soja

Sinds enkele weken is de kwestie weer erg actueel, omdat de Wereldvoedselorganisatie FAO een studie uitbracht over de eventuele kankergevaren met deze Roundup.

Sinds begin 21e eeuw komt daar nog eens de vloedgolf over heen van de  genetisch gemanipuleerde soja, de Roundup Ready Soja van Monsanto. In de literatuur wordt soms beweerd dat deze GGO-soja ook problemen heeft om op een natuurlijke wijze stikstof uit te lucht te halen.

De koppeling aan chemie is evident bij het patent op dit zaad! Het gaat om een bijzonder cynisch taalgebruik: ‘soja klaargemaakt voor Roundup’. Beide, het zaad en het chemisch product, op basis van glyfosaat, zijn eigendom van hetzelfde bedrijf.

Roundup wordt al 40 jaar gesproeid en is het meest gebruikte landbouwgif ter wereld. Sinds enkele weken is de kwestie weer erg actueel, omdat de Wereldvoedselorganisatie FAO een studie uitbracht over de eventuele kankergevaren met deze Roundup.

Nederland verbood prompt als enige land in Europa het gebruik van deze allesvernietiger. Tot grote colère van Monsanto. België wacht af. Tot grote vreugde van hetzelfde Monsanto. In Brazilië, de Number One in het gebruik van landbouwgif, is het niet meteen een thema.

Wat zou er anno 2015 van Johanna Döbereiners erfenis nog overblijven?