“‘Leve de onzekerheid!’

Ik maak me wel eens zorgen. Passen mijn schoenen wel bij deze broek? Zou de yoghurt nog goed zijn grofweg een week na de vervaldatum? Zal ik op tijd thuis geraken voor het ingeplande gesprek met een cliënt? Kom ik er financieel volgende maand? Krijg ik die cliënt voldoende gemotiveerd om te durven leunen in iets nieuws? Komen die mannen het dak repareren voor de winter (nadat ze begin augustus zouden starten…)?

De juiste richting?

Maar ik maak me eigenlijk vooral zorgen over waarnaar we als maatschappij op weg zijn. Het is geen gunstige evolutie als je het mij vraagt. Steeds meer regels. Alles moet in steen gebeiteld staan. Zekerheid en duidelijkheid als mascottes in een wereld die alles behalve zeker en duidelijk is.

Zo las ik vol ongeloof dat Maggie De Block aan richtlijnen werkt om te bepalen hoe lang je thuis mag blijven na een depressie, een hartinfarct, angst, burn-out, enzovoort. Ik ben doorgaans uitermate begripvol. Niet alleen is dat mijn job, maar ik geloof ook in problemen of discussies van alle kanten bekijken. Ik kan dus best wel redenen bedenken voor deze zet. Maar toch word ik er vooral verdrietig van. Denk ik aan alle mensen die hierdoor nog meer last gaan krijgen.

Gestruikeld in een wereld die zo snel draait, dat het straf is dat er zovelen recht blijven staan.

Ik werk met mensen die de weg wat kwijt zijn. Je kan hen niet zomaar in een hokje steken. Sommigen gaan - vaak zonder zich ervan bewust te zijn - richting een burn-out. Anderen worstelden zich al door een burn-out. Twee jaar geleden, een paar maanden terug of net. Nog anderen zitten er pal in.

Even vaak is er geen sprake van een burn-out, maar zijn mensen simpelweg de pedalen even kwijt. Of ze zijn gevallen (of gestruikeld) in een wereld die zo snel draait, dat het straf is dat er zovelen recht blijven staan. Ja, ik bekijk de dingen graag al eens van de andere kant.

Sommigen maakten iets mee dat nooit verwerkt is en dragen dat - opnieuw soms zonder zich er bewust van te zijn - een hele tijd mee. Nog anderen hebben simpelweg last van de druk en verplichtingen van alles en iedereen rondom hen.

Verschillend en gelijk

Ze zijn heel verschillend en hebben uiteenlopende verhalen. Maar allemaal delen ze iets: ze zijn zichzelf een beetje kwijt. Ze durven niet meer vertrouwen op wat ze voelen en denken. Ze weten soms niet eens meer of wat ze voelen wel van hen is. Of wat ze denken wel hun eigen gedachten zijn. Of is dat wat er verwacht wordt?

Daarnaast voelen ze zich ook stuk voor stuk, in meer of mindere mate, schuldig. Tegenover anderen rondom hen of de maatschappij in zijn geheel. Zo had ik een cliënt die diep zat. De dokter schreef haar enkele weken thuis. Toen ze zich twee weken later al een pak beter voelde en ik haar aanraadde iets te gaan doen dat haar energie verder op zou bouwen, was daar het schuldgevoel. ‘Mag ik wel thuis zijn en me goed voelen? Mag ik dan wel iets leuks doen? Moet ik dan niet terug gaan werken?’

Zelf heb ik ook een hele weg bewandeld. Vijf jaar geleden raakte mijn broer vermist. Ik herinner me nog dat ik me schuldig voelde toen ik enkele weken thuis was. Ik was per slot van rekening niet ziek. Fysiek kon ik werken. Maar ga maar eens als psycholoog in de verslavingssector aan de slag, als het waarschijnlijk lijkt dat net een verslaving je broer het leven kostte…

Twee weken thuis met een burn-out is twee weken stress omdat je geen oplossing kent voor een probleem dat je niet eens snapt.

Zoveel mensen, zoveel verhalen. Regels en richtlijnen schieten hier altijd tekort. Erger nog, in veel gevallen dragen ze bij aan de verdieping of verergering van het ziekteproces. Want als je thuis zit met een burn-out en twee weken kreeg, zijn dat twee weken stress omdat je  een oplossing moet vinden, voor een probleem dat je niet eens helemaal begrijpt.

Als je er in het beste geval twee weken bij krijgt, begint dat gewoon opnieuw. Er zijn schuldgevoelens omdat je het niet meer kon volhouden en je collega’s of anderen wel. Schuldgevoelens omdat je niet weet wat er aan de hand is en het gevoel hebt dat je profiteert, dat je gewoon zwak bent, of een mislukkeling. Dat je geen recht hebt om thuis te zitten. Doe daar dan nog een extra schepje bovenop door een vaste richtlijn en ik garandeer je dat de problemen enkel zullen groeien.

Vertrouwen in plaats van richtlijnen

Maar zoals ik zei, ik ben doorgaans de moeilijkste niet. Ik zie het probleem wel. Ik begrijp dat dokters het soms niet weten. Maar als we dat probleem nu eens op een andere manier oplossen? Als we huisdokters nu eens zouden aanmoedigen om nog meer in gesprek te gaan met patiënten? Hen een beetje (beter) leren kennen. En hen ondersteunen in hun kennis van wat nodig is voor iemand met bijvoorbeeld een burn-out.

Zodat zij hun patiënten kunnen aanmoedigen om verantwoordelijkheid te nemen en actief aan de slag te gaan. Zodat ze hen kunnen ondersteunen in hun eigen weg vinden en op hun eigen buikgevoel leren vertrouwen. Hen kunnen aanspreken op hun verantwoordelijkheid in plaats van hen controleren. Er zijn gelukkig heel wat dokters die dat prima doen! Als we dat nu eens uitbreiden en versterken? Zoals ouders hun kinderen tonen dat ze vertrouwen hebben in hun oordeel. Want zij kennen hun patiënt. Zij kunnen dus beter inschatten wat hun patiënt nodig heeft. En op hun beurt geven zij dat vertrouwen weer door.

Ik snap ook wel dat er iets gedaan moet worden aan de explosieve toename van het aantal langdurige zieken. Burn-out (en alles wat we gemakshalve in dat hokje stoppen) speelt hier een grote rol. Is het dan niet logischer om te gaan kijken naar de oorzaak? We kunnen toch niet langer ontkennen dat burn-out iets met onze maatschappij te maken heeft? Dat we misschien even moeten terug schakelen? Dat wij als mens de economische en technologische groei simpelweg niet kunnen volgen. En we dus beter eens op grote schaal kijken hoe we dit aan kunnen pakken?

Wat dan wel?

Wat mensen met een burn-out (en bij uitbreiding mensen die de weg kwijt zijn) nodig hebben, is iemand die met hen mee kijkt en hen terug in contact brengt met zichzelf. Iemand die hen (terug) op de voor hen (!) juiste weg helpt te geraken. Dat is een proces dat helemaal doorlopen moet worden, want als dat niet gebeurt, kan je enkel wachten op de volgende klap tot die je op een dag knock-out slaat.

Dat proces houdt in dat je meer inzicht krijgt in je gedrag en je gedachten. Dat je leert opmerken waar het fout gaat. In een volgende fase gaan we op zoeken naar wie die persoon is en wat voor hem of haar belangrijk is. Dit is een individueel stuk, waar we mensen leren congruent te zijn: gerichte actie op een manier die past bij wie ze zijn. Zo creëert iedereen zijn eigen kompas dat hen helpt om alleen verder te gaan en op hun weg te blijven. Loopbaancoaching kan hier een onderdeel van zijn, maar wie we zijn, gaat breder dan onze loopbaan. Gelukkig.

Overload aan mogelijkheden

Maar er is een wildgroei aan initiatieven en coaches rijzen als paddestoelen uit de grond. Opnieuw creëert dat onzekerheid en angst en moeten we hier iets mee doen. De reflex is dit in goede banen leiden door diploma’s, beroepsverenigingen, terugbetalingen voor bepaalde groepen enzovoort. Terwijl een diploma niet garandeert dat die persoon jou kan helpen. Noch die beroepsvereniging of terugbetaling. Toch is dat alles waar we geïnteresseerd in zijn.

Een diploma is niet heiligmakend en verre van een garantie.

We vergeten dan dat er maar één iets cruciaal is en dat is de relatie tussen cliënt en hulpverlener. Daar staat of valt alles mee. Is diploma of een opleiding dan niet belangrijk? Ja natuurlijk wel. Maar het is niet heiligmakend en verre van een garantie.

Daarom pleit ik voor een terugbetaling van heel wat meer. Helpt een specifieke niet-erkende therapie jou? Prima, je krijgt een stuk terugbetaald. Helpt een coach jou, een psycholoog of een psychiater? Zelfde verhaal. Je krijgt met andere woorden een stuk terugbetaald van wat jij actief doet om je beter te voelen. Wat dan ook. Zo kunnen we mensen aansporen om in actie te schieten. Om wat opzoekwerk te doen en te kijken en voelen wat en wie bij hen past. Want natuurlijk willen de de mogelijkheid om iets terug te krijgen ten volle gebruiken en niet nadien nog iets anders moeten doen omdat ze dan niets meer terug krijgen.

Ik raad iedereen aan om eerst met de hulpverlener te bellen of een eerste (gratis) gesprek te doen en hun buik te volgen. Om vooraf al eens een kijkje op zijn/haar website te nemen. Dat zegt vaak al veel. Het is een eerste en heel belangrijke stap naar je beter voelen.

We leren hulpverleners tegelijk ook om zichzelf te tonen en om belang te hechten aan wie ze zijn en aan de relatie met hun patiënten of cliënten. Een eerste gesprek is bij mij daarom altijd gratis. Zo kan een eventuele cliënt voelen of mijn stijl en aanpak hen ligt. Vaak hebben ze al iets gelezen of ergens gehoord, waardoor er al een klik bij hen was voor het gesprek. Dat helpt natuurlijk. Zelf ben ik ook heel eerlijk. Als ik zelf geen klik voel of als ik denk dat mijn werkwijze die persoon niet zal kunnen helpen, zal ik dat ook zeggen. Dat wordt geapprecieerd. Als ik hen kan helpen met een doorverwijzing, doe ik dat. Daarom startte ik Facebookgroep op voor therapeuten, coaches en psychologen. Om samen te werken en door te verwijzen.

Het grotere plaatje

Terug naar menselijkheid en verschillen. Naar de positieve kant van individualisme. Niet ieder voor zich, maar ieder op zijn manier. Samen. Niet nog meer regels en richtlijnen, maar inzetten op verantwoordelijkheid van ieder individu. Op een positieve manier. Geen druk en verwachtingen, maar vertrouwen en hulp indien nodig.

We kunnen het zelfs nog breder gaan zien en inzetten op preventie. Mensen aansporen om tijd voor zichzelf te nemen en zichzelf beter te leren kennen. Om te investeren in persoonlijke groei. Hen aanmoedigen zichzelf te zijn en dat in te zetten op hun werk. Bedrijven aansporen en helpen met maatregelen die dit versterken, zoals minder regels en meer verantwoordelijkheid, de mogelijkheid om van thuis te werken en glijdende uren te hebben, zelf bepalen wanneer ze komen werken, zolang hun taken maar gedaan zijn enzovoort. Er zijn heel wat mogelijkheden. Als we daarmee aan de slag kunnen, dan zijn we die explosieve groei van langdurige zieken op termijn wel degelijk terug aan het draaien! Misschien moet ik maar eens met Maggie gaan praten.

Ja, ik ben een dromer. Volgens sommigen misschien wel een naïeve idealist. Maar weet je wat? Als ik ondanks wat er mij overkomen is, een naïeve idealist kan zijn, dan moet ik toch wel iets goed gedaan hebben, lijkt mij. Zal ik je verklappen wat? Ik heb gedurfd om tijd te nemen. Om alles om te gooien. Om te kiezen voor onzekerheid en niet weten. Om van nul te beginnen en mezelf opnieuw te creëren. Om los te laten. En natuurlijk ook om de dingen vast te pakken en er mee aan de slag te gaan. Door de onzekerheid en angst. En ja, soms maak ik me dan wel eens zorgen over of mijn schoenen wel passen bij mijn broek…