“‘‘Afscheid van mijn broeder in geweldloosheid’’

Luc Vankrunkelsven ontmoet Marcello Barros, een goede vriend en Braziliaans bevrijdingstheoloog (2023).

MO*wereldblogger Luc Vankrunkelsven kreeg een tijd geleden te horen dat hij aan de zenuw-spierziekte ALS leed. Toch wilde hij nog één keer naar Brazilië reizen. Het land dat hij zo liefhad, werd zijn aardse eindbestemming. Herman Wauters en Siska Blondé begeleidden Luc en waakten aan zijn ziekte- en sterfbed. ‘Hij zocht verbondenheid op zijn eigen wijze. En met verve.’

Luc Vankrunkelsven is voor vele mensen de verpersoonlijking van het verband tussen Europa en Brazilië, sojamonocultuur en klimaatverandering, geloof en politiek. Hij kreeg een tijd geleden de diagnose dat hij aan ALS leed en wilde toch nog één keer naar zijn geliefde Brazilië reizen. Chapecó, in het diepe zuiden van dat land, werd zijn aardse eindbestemming.

Luc was een ‘krak’ in het leggen van verbanden. Verbanden tussen oorzaak en gevolg van onrechtvaardige systemen. Tussen armoede en kapitalisme. Tussen de teloorgang van inheemse culturen en klimaatverandering. Tussen moderne slavernij en monocultuur. Tussen wat in eigen land gebeurt en overzee. Tussen Europa en Brazilië.

Maar hij legde ook verbanden tussen mensen. Mensen van de natuurbeweging, de derdewereldbeweging, de vredesbeweging en de alternatieve voedselproducenten bracht hij bij elkaar. Hij zocht verbondenheid op zijn eigen wijze. En met verve.

Brazilië lag hem van in zijn jeugd na aan het hart en was een van de redenen om in te treden in de premonstratenzers of norbertijnen van de Abdij van Averbode. De inheemse volkeren van dit immense land zijn altijd zijn ‘O grande Amor’ geweest. Het Noord-Amerikaanse dorp Wounded Knee gaf Luc steeds de saudade, een soort passionele heimwee, het telkens opnieuw verlangen naar Brazilië.

***

Tijdens zijn laatste reis ernaartoe bracht hij, soms zonder het te weten of ongewild, ook mensen bij elkaar. Daar mochten mijn vrouw Siska en ik getuige van zijn. De vele contacten die hij had in Brazilië werden niet alleen gedeeld, ze werden deel van ons leven daar.

Hij opende onze ogen voor onrecht, voor het probleem van de sojamonocultuur, dat ook óns probleem is. Ik sta ervan versteld hoe Brazilianen zelf getuigden hoe Luc ook hún ogen opende. Hij wordt hier een profeet genoemd.

Het is onwaarschijnlijk hoe we op verschillende plaatsen in Brazilië telkens met onze gastheren en Fabricio, de cameraman die een document maakt over Luc, een hecht team vormden om het Luc zo aangenaam en comfortabel mogelijk te maken, ondanks zijn ziekte. Voor dat gevoel van menselijkheid en verbondenheid- ondanks de verschillen — kunnen we niet dankbaar genoeg zijn.

Ik schreef deze tekst in de zetel, wakend aan het ziektebed van Luc. Het is trouwens een wonder hoe hij hier, vanwege de verbanden die hij legde en die te lezen zijn in zijn vele kronieken en twaalftal boeken over Brazilië, zo door de bewegingen van familiale boeren, basiskerken en universiteiten op handen wordt gedragen. Ook daar mochten we, tot tranen toe bewogen, getuige van zijn.

***

Zijn meest geliefde mensen, de inheemse volkeren, stonden ervan versteld dat hij zoveel aandacht voor hen had. Een ervaring die ik nooit meer zal vergeten, is dat hij zonder een teveel aan woorden – want zo is hij – een diepe indruk nalaat. Eindelijk iemand die over hen schrijft, realistisch maar met respect en een visie: zij zijn de behoeders van de aarde zoals in het Scheppingsverhaal bedoeld.

En daarmee is het verband gelegd met zijn religieuze leven, dat hij tot in de kern wilde beleven. Met zoveel ontzag voor het mysterie en God dat hij het nooit, of bijna nooit uitsprak. Hij zou zich niet tonen als religieus, maar als mens met de mensen.

Een enkele keer zal hij het gebruiken om in de pers zijn punt te kunnen maken. Want hij vond dat religie en politiek samen gaan. Daarvoor gebruikte hij vaak citaten van Gandhi: ‘Zelf heeft hij eens gezegd, dat hij slechts het masker van een politicus droeg, maar in wezen een man van de godsdienst was. Maar ook, dat zij die zeggen dat religie niets met politiek te maken heeft, niet weten wat religie is.’

Luc, mijn vriend, de getuige van ons huwelijk maar vooral een makker in de strijd tegen alles wat onrechtvaardig is. We droomden samen van voor vrede voor iedereen, zoals van de droom van het Nieuwe Jeruzalem!

In 1983 stelde Luc Vankrunkelsven (rechts) de Nederlandse vertalingen voor van het werk van Braziliaans bevrijdingstheoloog Leonardo Boff, in aanwezigheid van Dom Helder Câmara.

Omer D’Hoe

En ten slotte.

Luc leefde zo veel mogelijk naar zijn idealen en consequent. Hij at zo weinig mogelijk vlees tenzij van eigen kweek, kleedde zich met hennep … nam voor zijn verplaatsingen voornamelijk het openbaar vervoer – ook in Brazilië – tenzij het niet anders kon, zoals op deze laatste reis, en bouwde bewust stiltemomenten in zijn leven om zich blijvend bewust te zijn waar het om draait, zoekend naar Waarheid.

Luc was ook grappig. Met zijn vrienden speelde hij het spel om telkens de laatste woorden te herhalen van wat iemand zei, van wat iemand zei. Van wat iemand zei.

Lucs erfenis is er voor iedereen. Ze ligt besloten in zijn boeken. Parels van kronieken, kennis, verbanden, impressies en tussen de regels door religiositeit.

We zijn zo dankbaar dat we deze reis nog samen met Luc hebben mogen beleven en hem tijdens zijn laatste dagen hebben mogen vergezellen. Een vriendschap van veertig jaar sluiten we niet af, want we hopen elkaar weer te zien aan de overkant.

Luc, mijn broeder in geweldloosheid, maak nu maar de reis naar die overkant, jouw laatste reis hier op deze wereld. De engelen zullen je begeleiden. Daar zullen we elkaar terugzien.

We zingen de woorden van Herman Verbeek, een van zijn grote inspiratoren:

Ga
tot het einde der aarde
tot het uiterste
daar zal liefde zijn
Ga