“‘Máxima: ode aan de strijdvaardige campesinas’
Gebalde vuist en de typische cajamarquino strohoed. Nu eens lachend, dan weer serieus. Altijd strijdvaardig. De beeltenis van Máxima Acuña de Chaupe beheerst circuits waar een arme campesina (boerin) uit de Noordelijke Andes doorgaans nooit mee in aanraking komt. Door haar persistent verzet tegen Latijns-Amerika´s grootste goudproducent groeide Máxima uit tot het icoon van de strijd tegen kapitalistische en patriarchale uitbuiting in Peru.
Samen met haar familie biedt Máxima al jarenlang weerstand tegen de agressieve expansiedrang van Latijns-Amerika’s grootste goudproducent, Yanacocha.
Het gezin Chaupe bezit een lap grond aan het Azul meer, een hooglandmeer in de provincie Celendín, regio Cajamarca.
Volgens het mijnbouwbedrijf Yanacocha (het Amerikaanse Newmont Mining, het Peruaanse Buenaventura en de Internationale Financiële Corporatie van de Wereldbank) is dat meer bestemd tot vuilnisbelt van het megalomane goudontginningsproject Conga.
De familie weigert echter haar grond te verkopen en zet het bedrijf zo schaakmat. Daarop spande Yanacocha een rechtszaak aan wegens vermeende grondroof en geweld tegen het bedrijf. Vier jaar lang vocht de familie samen met hun advocate Mirtha Vasquez terug. Ondertussen werden de Chaupes onderwerp van herhaalde bedreigingen en fysiek geweld door het mijnbouwbedrijf; doorgaans met hulp van de nationale politie.
De campagnes die opgestart werden om zichtbaarheid te geven aan het onrecht dat de familie wordt aangedaan focussen bewust op Máxima. Als plattelandsvrouw vertegenwoordigt ze één van de meest kwetsbare groepen in de Peruaanse samenleving: ruraal, vrouw, arm. Haar verhaal begon te circuleren via alternatieve mediakanalen en op sociale media. Zo leerde ik haar ongeveer twee jaar geleden kennen: protagonist van een schrijnend verhaal, icoonvan moedig verzet.
Als plattelandsvrouw vertegenwoordigt ze één van de meest kwetsbare groepen in de Peruaanse samenleving: ruraal, vrouw, arm.
Een ochtend in november nam ze samen met haar man Jaime en dochter Jhilda tegenover me plaats aan de ontbijttafel in het huis “donde se tejen las luchas” (waar de strijden verweven worden), mijn vaste verblijfplaats in Celendín.Terwijl we gezellig begonnen te keuvelen over een cafecito besefte ik opeens hoe kunstmatig mijn beeld van haar was.
Verre van een artificieel icoon, zat ik tegenover een naturelle en ongedwongen vrouw. Ondertussen heb ik haar leren kennen als de echtgenote van Jaime, als moeder van Isidora, Daniel en Jhilda, als kersverse oma van Max Salvador, als maestra in het bereiden van heerlijke queso mantecoso, als weefster van lekker warme poncho’s, als zangeres. Als vrolijke vrouw met een bijzonder aanstekelijke lach.
Maar ook als ongeruste vrouw. De volgende dag, 1 december, stond haar de laatste zitting te wachten in de rechtszaak die al 4 jaar aansleepte. Ze stond recht in haar schoenen, maar wist goed genoeg dat dit geen garantie bood tegenover het advocatenleger van Yanacocha en het Peruaans rechtssysteem.
In de rechtbank van Cajamarca leerde ik Máxima kennen als verontwaardigd en volhardend. Ze heeft geen juridisch jargon nodig om Yanacocha op haar plaats te zetten. Twee weken later sprak de rechter de familie vrij van alle beschuldigingen. Dan toch gerechtigheid. De opluchting en feestvreugde waren grenzeloos. Maar diezelfde avond, toen ik haar vergezelde naar een televisiezender, liet ze al haar twijfels blijken over de broosheid van de herwonnen rust.
Ze heeft geen juridisch jargon nodig om Yanacocha op haar plaats te zetten.
De rust zou inderdaad van korte duur zijn. Op 20 januari 2015, nog geen maand nadat het bevrijdende vonnis werd uitgesproken, pleegde Yanacocha met haar veiligheidspersoneel (SECURITAS) en agenten van de nationale politie opnieuw inbreuk tegen de eigendom van Máxima.
Het protest van Máxima en haar advocate en de algemene verontwaardiging hadden weinig impact op het bedrijf. Twee weken later tekende het contingent veiligheidspersoneel en politieagenten opnieuw present en vernielde deze maal de fundamenten van de bijwoning die de familie aan het bouwen was op hun terrein.
Het bedrijf’s argument van “eigendomsverdediging” kon op weinig bijval rekenen in de publieke opinie. Zelfs in kranten die het doorgaans opnemen voor het bedrijf verschenen vlammende kritieken. Eén van de voornaamste columnisten van El Comercio stapte op.
Een golf van uitingen van solidariteit met Máxima en van verontwaardiging tegenover Yanacocha bleef niet uit. Máxima siert in graffiti de muren van verschillende grootsteden, in iconische foto’s en tal van grafische bewerkingen vult ze virtuele facebookmuren en haalde ze de cover van menig krant in Peru.
Op 12 februari werd een dag van internationale solidariteit met Máxima georganiseerd. Van overal ter wereld werden foto’s en boodschappen ingezonden. Yanacocha’s poging om haar kelderende imago te redden door Máxima als onoprechte en ‘rijke’ boerin af te schilderen, deden het tij niet keren.
In de afgelopen weken verschenen namelijk persartikels die wijzen om de acht extra eigendommen die Máxima bezit. Het gaat om stukken grond in de weinig vruchtbare hooglanden die Máxima erfde of kocht van familieleden. De waarde van deze gronden is miniem. Bovendien biedt het aantal percelen dat Máxima bezit geen legitiem argument voor de illegale grondtoe-eigening door Yanacocha. GRUFIDES reageerde met klare taal op de misleidende berichtgeving.
Haar moedig verzet heeft een boost gegeven aan de vrouwenbeweging in Peru.
Haar moedig verzet heeft een boost gegeven aan de vrouwenbeweging in Peru en wordt opgepikt door boeren- en jongerenprotest over het hele land, deed El Comercio wankelen, leidde tot een campagne tegen de Nationale Mijnbouwgemeenschap van Peru, enthousiasmeert stadsjongeren om naar Sorochuco te trekken en te helpen bij de opbouw van de vernielde woning, en inspireert muzikanten en grafische artiesten.
In zekere zin wordt het verhaal van Máxima door tal van sociale organisaties “opgeëist”, buiten haar wil en weten om.
Toch kon er vandaag op wereldvrouwendag voor geen andere ambassadrice gekozen worden om het verzet van elke vrouw tegen het kapitalistisch en patriarchale model in Peru te belichamen.
Op deze wereldvrouwendag belichaamt niemand zo sterk als Máxima het verzet van elke vrouw tegen het kapitalistisch en patriarchale model in Peru.
De prijs die ze echter betaalt voor haar volhardend verzet is hoog. Haar familie en zijzelf werden fysiek aangevallen, haar schapen gedood, haar bezittingen vernield.
De stress en onveiligheid stellen haar mentale gezondheidop de proef. Zal ze deze vrouwendag eindelijk, weg van alle hetze, gewoon rustig in haar huis bij het Azul meer kunnen doorbrengen?
Dit artikel verschijnt een dag te laat als gevolg van mijn persoonlijke wereldvrouwendag-strijd tegen Latijns-Amerika’s internetcafés die mij na urenlange ijver op alle vlak in de steek lieten.