“‘Machismo blijft doden maken in Spanje’

Alba Lou zit achter haar bureau op het kantoor van Dones Amb Initiativa, de vrouwenorganisatie van de partij Initiatief voor een Groen Catalonië. De kamer waarin ik haar spreek kleurt paars, de kleur van feminisme. In het paars gekleed stond zij afgelopen zaterdag 7 november met duizenden anderen op de Plaza de España in Madrid. Daar kwamen demonstranten vanuit heel Spanje samen om te eisen dat er een eind komt aan het macho-geweld in een Spanje.

‘Wij zeggen ‘macho-geweld’, maar in de wet staat ‘gendergerelateerd geweld’’, legt Alba direct uit. ‘Die term is gecompliceerd, want het Spaanse strafrecht verstaat daaronder alleen het geweld dat een mannelijke partner of ex-partner pleegt tegen zijn vrouw. In de praktijk betekent dat dat een vrouw die door een onbekende man verkracht is, niet kan aankloppen bij de publieke hulpposten die gratis hulp bieden aan slachtoffers van gendergerelateerd geweld. Wij willen aandacht voor alle vormen van geweld van mannen tegen vrouwen.’

Alles gericht op de man

‘Macho-geweld bestaat al heel lang’, zegt Alba, die 24 jaar is. ‘Toen mijn ouders jong waren hebben ze met de genderpatronen die hieraan ten grondslag liggen weten te breken, maar deze komen nu weer terug, onder andere door de invloed van de media. In Spanje is alles gericht op de man en dat moet veranderen.’

‘De autoriteiten stellen steeds minder geld beschikbaar voor het stoppen van macho-geweld.’

Dones Amb Initiativa vindt net als andere feministische organisaties dat het macho-geweld een probleem is van de staat. Ze eisen dat de overheid meer doet om het aan te pakken. ‘De autoriteiten stellen steeds minder geld beschikbaar voor het stoppen van macho-geweld, terwijl het probleem allerminst opgelost is.’

Een paar jaar geleden hadden we in elke stad nog een hulppost voor vrouwelijke slachtoffers van geweld. In Catalonië heeft minister-president Artur Mas het in zijn vorige regeringsperiode afgeschaft. Die ontwikkeling zien we in het hele land.’

Vier vrouwenmoorden in vier dagen

De vrouwen hebben met recht zorgen, want binnen 24 uur na de massale demonstratie in Madrid viel het eerste slachtoffer van macho-geweld al weer. In Córdoba doodde een man zijn vrouw van 28 jaar.

Hier hield het niet op: de dag daarna werden in Valencia een moeder en dochter neergeschoten door de ex-man van de dochter. Deze man had een straatverbod opgelegd gekregen nadat zijn vrouw hem eerder had aangeklaagd voor mishandeling. Toch kon hij zijn daad plegen. Het vierde slachtoffer woonde al jaren samen met de dader totdat zij werd vermoord.

Volgens feminicidio.net, de organisatie die vrouwenmoorden, of feminicidios, wereldwijd in kaart brengt, staat het aantal vrouwenmoorden in Spanje in 2015 daarmee op 89. De meeste moorden vonden absoluut en percentueel gezien plaats in de regio Valencia.

In Spanje staat het probleem officieel al jaren op de politieke agenda. Premier Zapatero voerde bij zijn aantreden in 2004 een aantal maatregelen door die vrouwen beter moesten beschermen tegen geweld, zoals een snelrecht, het straatverbod, en financiële en psychische hulp voor vrouwen die bij hun man weg gaan.

Aangifte te gevaarlijk

Volgens Alba functioneren die maatregelen echter onvoldoende. ‘Een straatverbod bestaat wettelijk wel, maar het wordt bijna nooit ingezet. De vrouw die aangifte doet van een geweldsdelict is dus vaak helemaal onbeschermd. De meeste processen duren nog steeds lang, tot wel acht jaar, en in die tijd kan er van alles gebeuren met de vrouw of met haar kinderen. Veel vrouwen vinden het daarom te gevaarlijk om de dader van geweld aan te geven. Ze doen liever geen aangifte en houden vol.’

‘De vrouw die aangifte doet is vaak helemaal onbeschermd.’

Daarnaast bestaat er wel financiële hulp voor vrouwen die bij hun man weg willen maar dit is heel weinig. Vrouwen die jarenlang geen eigen inkomsten hebben, staan praktisch met lege handen als ze hun man aangeven.’

‘Omdat er ook niet geïnvesteerd wordt in sociale huisvesting kan zij moeilijk een nieuwe woning vinden. Het resultaat is dat veel vrouwen toch bij hun man blijven wonen.’

Slachtoffer wordt leugenaarster genoemd

Naast meer geld voor bestaande diensten en het beter functioneren daarvan, eisen feministische organisaties verandering in het rechtssysteem. ‘Het rechtssysteem houdt geen rekening met de psychische staat van het slachtoffer van geweld. Zo staat de vrouw tijdens het proces altijd in de zelfde zaal als de dader.

Als een vrouw haar aangifte halverwege wil intrekken, bijvoorbeeld omdat ze bang is, wordt dit een valse beschuldiging genoemd. Als een slachtoffer zo snel een leugenaarster wordt genoemd, dan is het toch niet raar dat ze geen aangifte durft te doen?’

Ook de politie moet volgens Alba beter opgeleid worden en meer rekening houden met de vrouwelijke slachtoffers. ‘De politie vraagt altijd naar bewijs, anders kun je geen aangifte doen. Psychologisch geweld bestaat in hun ogen vrijwel niet.’ Omdat de politie aanwezig is op de publieke hulpposten, is hun houding van groot belang.

Geen politieke wil

Dones Amb Initiativa vindt met de hele feministische beweging dat de beperkte middelen en maatregelen laten zien dat er politieke onwil is. ‘Zowel Spaanse als regionale autoriteiten zijn verantwoordelijk maar zetten zich niet in om de structurele oorzaken van het geweld tegen te gaan,’ staat op de website van de organisatie.

Voor Initiatief voor een Groen Catalonië is het stoppen van macho-geweld een belangrijk thema. Met de parlementsverkiezingen van december in aantocht hebben ze het thema uitgebreid opgenomen in hun partijprogramma. Samen met vrouwen- en mensenrechtenorganisaties schreven ze een plan van aanpak, met aandacht voor de strijd tegen macho-geweld. Van preventie en bewustwording tot opvang en vervolging.

‘Maar een hoofdthema voor de verkiezingsdebatten zal het nooit worden’, denkt Alba. ‘Het oplossen van macho-geweld in Spanje komt altijd op de tweede plaats’.