“‘Mijn liefde voor Goma en La Lucha’

Ik had lange tijd een hekel aan Goma. Ik voelde me meer een “garçon BK”, iemand uit Bukavu.

De stad die zo’n belangrijke rol gespeeld heeft in de ontstaansgeschiedenis van de militante civiele maatschappij, de burgerbeweging die op het eind van de jaren negentig het heft in eigen handen nam en een aantal diensten organiseerden omdat er nu eenmaal niets meer te verwachten viel van Mobutu’s uitgeholde staat. En de stad die het voortouw nam in de strijd voor democratisering, toen de oude dictator na de val van het ijzeren gordijn voor zijn westerse partners zijn bestaansreden had verloren als bastion tegen het socialisme in Afrika.

Goma kwam niet in de buurt van Bukavu. Was dat niet eerder een uit zijn voegen gebarsten dorp? Dat alleen maar kon groeien omdat het overspoeld werd door Rwandese vluchtelingen, op de voet gevolgd door humanitaire organisaties? En dat kort nadien de hoofdstad werd van een schimmige rebellenorganisatie die een groot deel van het land met Rwandese steun van onder de controle van Kinshasa weghaalde?

Niet mijn kopje thee.

© Kris Berwouts​

Vanaf 2005 kwam ik vaker in Goma en leerde er veel mensen kennen. Sinds 2012 heb ik er een heuse vriendengroep: de mensen van La Lucha. Dat zijn jonge gasten, half zo oud als ik en een derde van mijn gewicht, die vinden dat verandering iets is wat je zelf moet afdwingen. Ze gingen de lokale autoriteiten bevragen op een manier die de autoriteiten niet gewoon waren.

Ik begon Goma best spannend te vinden.

Broeierig kruispunt

De stad ligt tussen de vulkaan en het Kivu-meer. Uit die vulkaan komt soms lava (de laatste uitbarsting dateert van januari 2002) en onder dat meer ligt een gasbel.

Deskundologen zeggen dat op de onzalige dag dat de lava in het meer zou lopen, de hele stad met omliggende straten de lucht in zal vliegen.

Of het waar is weet ik niet, maar het is wel een mooie metafoor voor de stad zelf. Goma ligt op het kruispunt van allerlei conflicten, landen, gemeenschappen en problemen. Als alles op het verkeerde moment op de verkeerde manier fout gaat, loopt het heel slecht af.

Maar misschien levert die broeierige cocktail ooit ook wel het recept voor de toekomst. Als je die ingrediënten op de juiste manier op elkaar laat inspelen, kan er misschien iets mooi uit komen.

Goma als laboratorium voor het nieuwe Congo.

Voor het eerst in mijn leven woonde ik in Congo, maar nooit voelde ik me verder verwijderd van de Congolezen dan hier.

In 2015 ging ik er zelfs wonen. Voor de VN nog wel. Plots bleek ik in een container te werken.

Het containerpark stond al gauw symbool voor de parallelle wereld waarin ik verstrikt was geraakt. Voor het eerst in mijn leven woonde ik in Congo, maar nooit voelde ik me verder verwijderd van de Congolezen dan hier.

Gelukkig beterde dat snel: ik zocht mijn jonge tegendraadse vrienden van La Lucha op en de kritische geesten in het kunstmilieu. Zoals de reggaezangers die me hun Swahili-teksten kwamen voorleggen over de kaste mandarijnen die zich willen laten herverkiezen maar niet begrepen dat de bevolking nu eindelijk werk, wegen, water en vrede wil. De wind van verandering waait, maar dan buiten het containerpark.

Ik ben er niet lang gebleven.

In een hotelkamer als broers

In de maanden dat ik er woonde werd de sfeer grimmiger. In januari 2015 protesteerde de bevolking in Goma en andere steden tegen Kabila’s zoveelste poging om aan de macht te blijven, ondanks het feit dat de grondwet voorschreef dat hij aan zijn laatste mandaat bezig was.

Plots werd La Lucha staatsgevaarlijk. De overheid kreeg schrik van jonge mensen die nieuwe manieren zochten om zich tot de Congolese bevolking te wenden en ze voor actie te mobiliseren.

© Kris Berwouts​

Sommige van mijn vrienden gingen de gevangenis in. De zaak van Fred Bauma en Yves Makwambala werd vanuit verschillende hoeken gesteund. Amnesty International voerde er campagne rond.

Serge werd in maart 2015 ontvoerd door de inlichtingendienst. Na drie dagen mishandeling en zware emotionele druk werd hij vrijgelaten. Toen hij in de dagen nadien nog steeds door agenten werd geïntimideerd heb ik hem drie weken in mijn hotelkamer genomen. We deelden mijn kleine ruimte als broers.

Sindsdien werden velen van hen gearresteerd en veroordeeld. Ook Serge. Op 16 februari 2016 werd hij samen met vijf anderen in de vroege ochtend opgepakt bij een gebedswake ter voorbereiding van een geweldloze actie voor democratie. Ze werden veroordeeld tot zes maand gevangenisstraf. De laatste keer dat ik hen zag was toen ik met taart, drank en kaarsen naar de gevangenis trok om samen met hen mijn verjaardag te vieren.

De gedwongen vrijlating

Gisteren werden ze vrijgelaten. Niet omdat hun straf er op zat, maar omdat de president hen gratie had verleend. Hij weet dat hij erg onpopulair is en dat zijn internationale partners willen dat hij de grondwet respecteert. Hij wou een teken van goede wil geven.

'Dus meneer de president, bedankt voor de gratie maar we blijven in de gevangenis.'

Maar dat was zonder de vrienden van La Lucha gerekend: ze weigerden de gratie.

Ze waren niet onder de indruk. Eerst onterecht tot zes maand gevangenis veroordeeld worden om dan twee weken voor het einde van hun straf gratie te krijgen, dat leek hen iets te veel op een propagandastunt. En vooral, ze wilden niet vertrekken zolang hun andere vrienden nog in de gevangenis zaten.

'Dus meneer de president, bedankt voor de gratie maar we blijven in de gevangenis', zeiden ze.

De minister van justitie verklaarde dan maar dat hij de zes activisten van La Lucha desnoods met geweld door de gevangenispoort zou jagen. Zo gebeurde het ook. Op 26 juli gingen ze naar huis.

Massa volk op de been

Goma blijft spannend. Heel Congo groeit trouwens in de richting van een soort climax. De terugkeer van oppositieleider Etienne Tshisekedi naar Kinshasa op 27 juni bracht een massa volk op de been.

En de Congolese autoriteiten hebben schrik van de massa: ze beseffen dat de grote frustratie van de mensen in de volkswijken zich op geen tijd tegen hen kan keren. Congo staat voor belangrijke maanden.