“‘Mooov blogt: "Daha", licht in de duisternis?’
In Daha wil een jonge mensensmokkelaar zelf op de vlucht naar beter oorden. Maar hoe ontsnapt men uit een gevangenis waarvan men zelf de bewaker is?
Een 14-jarige jongen omgeven door duisternis kijkt vol ontzag op naar de fonkelende sterren, richting het onmetelijke, zich er pijnlijk van bewust dat hij gevangen zit in een beknottende realiteit. Hij verlangt naar vrijheid. Maar hoe ontsnapt men uit een gevangenis waarvan men zelf de bewaker is?
Daha (Turks voor “meer”) — een gitzwarte verfilming van Hakan Günday’s gelijknamige boek —focust op het onherroepelijke verlies van onschuld van de jeugdige protagonist Gaza (Hayat Van Eck). Op uiterst beklemmende wijze portretteert debuterend regisseur Onur Saylak een verwarde jongeman die dreigt over de klif te gaan. Gaza’s turbulente thuissituatie brengt een labyrint vol morele vraagstukken met zich mee waarbij een 14-jarige onmogelijk het hoofd koel kan houden. Opgroeien voor Gaza betekent zijn brutale, corpulente vader (Ahmet Mümtaz Taylan) helpen om (voornamelijk) Syrische vluchtelingen op te sluiten in hun muffe kelder vooraleer ze te smokkelen naar Griekenland. Waar leeftijdsgenoten van de nabije zee genieten, strooit Gaza thuis kilo’s zaagsel in een illegale schuilplaats om de stank van de net vertrokken horde vluchtelingen tegen te gaan.
Op uiterst beklemmende wijze portretteert debuterend regisseur Onur Saylak een verwarde jongeman die dreigt over de klif te gaan.
Aanvankelijk probeert Gaza nog de clandestiene groepen met zorg en oprecht medeleven bij te staan. Hij brengt ze niet alleen brood en water, maar leidt de jongsten onder hen af met papieren vliegtuigjes. Toch knaagt meteen het gevoel dat de meedogenloze hand van zijn vader Gaza zal verstikken. Tedere momenten zijn schaars in een film die niettemin met nuance de beproeving tracht te schetsen van iemand die vluchtelingen smokkelt, maar er liever zelf een was geweest. Gaza wenst immers de regio te ontvluchten, richting Istanbul, ver weg van de haat van zijn dominante vader. Maar wanneer hij getuige is van een verkrachting waarbij de roep van de vrouw om haar kind door merg en been gaat, lijkt het besef te dagen dat geweld onvermijdelijk is. De gemanipuleerde muteert in de manipulator. Door de afwezige moederfiguur lijkt elke vorm van reconciliatie ijdele hoop.
Verliest een mens die niet verhandeld kan worden alle waarde? Is determinisme sterker dan ons verlangen om alles achter te laten?
De vader klemt zijn zoon in een houdgreep: “Geld en mij, dat zijn de enige twee zaken die je kunt vertrouwen in deze wereld.” Ook de camera zit steeds dichter op de huid van de protagonist. De beelden worden hoe langer hoe rustelozer, net als Gaza zelf, en de spaarzaam belichte scènes in de donkere kelder versterken het gevoel van totaal isolement en desoriëntatie.
Regisseur Saylak gaat compromisloos in op de problematiek van massamigratie. Turkije is een sluis voor vluchtelingen uit het oosten waardoor mensenhandel het logische gevolg lijkt. Het is een draaikolk die alles en iedereen met zich meesleurt. Gaza’s onschuldige droom die reikte tot aan de sterren verdampt. Daha maakt pijnlijk duidelijk hoe een onbezonnen jongeling niet ontkomt aan zijn meedogenloos omgeving. Zelfs sterren doven uit.
Sven Hollebeke